غوغای کاشی و رنگ

حمیدرضا محمدی - روزنامه‌نگار

درست ١٢٠سال پیش بود که حسین‌خان معین‌الرعایا و 3‌برادرش حسن‌خان معاون‌الملک، اکبر‌خان معاون‌لشکر، و حاج شیخ‌علی عسکر که خود را خادم اباعبدالله ‌الحسین(ع) می‌دانستند و سال‌ها بانی برگزاری عزاداری در بازار قیصریه کرمانشاه بودند -  شاید برای آشنایی بد نیست بدانید حسین‌خان پدربزرگ شاعر فقید، رحیم معینی کرمانشاهی بود - در ١۴خرداد١٢٨١ (٢٧صفر١٣٢٠) یعنی 4سال پیش از مشروطه، زمینی دوهزارمتری در محله آبشورانِ آن‌شهر، زادگاه نویسنده فقید، علی‌اشرف درویشیان، در جوار گرمابه حسن‌خان را از حشمت‌السلطان دولتشاهی خریدند. کار ساخت حسینیه به میرزا اصغر معمارباشی سپرده و یک سال بعد، پذیرای عزاداران حسینی شد. اما تندباد حوادث مشروطه، تکیه را به جایی برای صف‌آرایی تبدیل کرد. همین هم سبب شد که در بحبوحه استبداد صغیر، بخشی از بنا توسط محمدرضاخان زنگنه ملقب به ظهیرالملک، نایب‌الحکومه کرمانشاه، در ٢۵خرداد١٢٨٨ به آتش کشیده شود که نه‌تنها تمام آیینه‌کاری‌ها تخریب شد، بلکه بخشی از نفایسش نیز به یغما رفت. معین‌الرعایا چندی بعد، در ١١اردیبهشت١٢٩٠ در جایی که اکنون بازار زرگرهای کرمانشاه است، ترور شد. تا آن زمان، عزاداری محرم در مخروبه‌های تکیه برگزار می‌شد اما سپس حسن‌خان معاون‌الملک به‌سبب ذوقی که مانند برادر ارشدش داشت، دست به‌کار ترمیم تکیه شد. برترین هنرمندان آن روزگار را به‌کار گرفت؛ استاد محمد بنّا معروف به معمارمحمد یا معمارسیاه، بنا را تجدید کرد، حسین نقاش تهرانی و سیدابوالقاسم مانی کرمانشاهی دیوارها را به زیباترین نقش‌ها و گچبری‌ها آراستند، حسن خطاط کرمانشاهی خوشنویسی‌ها را تمام کرد و حاج‌حسن کاشی‌پز تهرانی چشم‌نوازترین کاشی‌ها را طراحی کرد، ساخت، پخت و نصب کرد. معاون‌الملک در تابستان١٢٩٧ بر آن اضافاتی کرد و زینبیه و عباسیه را افزود. او تکیه را در سال١٣٠۵ وقف عزاداری سیدالشهدا (ع)کرد و تا اول اردیبهشت١٣٢٧ که درگذشت، خود بر اقامه عزاداری در دهه اول محرم و ایام فاطمیه، قرائت و تدریس قرآن در شب‌های ماه مبارک رمضان و جشن و سرور در اعیاد مذهبی نظارت می‌کرد و به‌همین‌سبب تکیه به نام او مسمی یافت.
اما این تکیه مینیاتوری که ۶متر یعنی ١٨پله از خیابان پایین‌تر است، در روزگار اوج خود، نه‌فقط جایی برای مراسم  دینی، که محملی برای حل‌وفصل اختلافات بود یا آنکه در سال‌های جنگ جهانی اول که وبا شیوع یافته بود، به محلی برای درمان بیماران تبدیل شده بود. تکیه معاون‌الملک با طاق‌های ارسی و هلالی دوطبقه حسینیه، حیاط موسع عباسیه که سال‌ها جایی برای باشکوه‌ترین مجالس تعزیه بود، زینبیه که گویی اندرونی بود و جایگاه زنان و البته سقاخانه‌اش، غوغای کاشی و رنگ است؛ نقوشی ملهم از نقاشی قهوه‌خانه‌ای با تصاویری از غزوات پیامبر(ص)، جنگ‌های امیرالمؤمنین(ع)، عاشورای حسینی، بارگاه سلیمان(ع) و یوسف پیامبر(ع)، پادشاهان اساطیری و تاریخی ایران و ابنیه باستانی ایران مانند تخت‌جمشید.