سویه‌های جدید کرونا؛ مسری‌ترین ویروس‌های تاریخ بشر

زهرا خلجی - روزنامه‌نگار

کووید-19 در اوایل شیوع، بیماری نسبتا مرگباری بود، اما میزان سرایت آن چندان زیاد نبود. از اواخر سال2019 و اوایل سال2020 که ویروس کرونا به شکل بیماری کووید-19 در صحنه جهانی ظاهر شد، تاکنون تغییرات زیادی کرده و حالا به دلایل مختلف، برخلاف اوایل همه‌گیری به‌طور قابل‌توجهی کمتر کشنده است، اما به‌صورت تصاعدی قابلیت انتقال آن بیشتر شده است. به گزارش فورچون، به‌گفته یک پروفسور آمار زیستی و اپیدمیولوژی از استرالیا، زیرسویه‌های اومیکرون BA.4 و BA.5 که در حال سلطه در تمام نقاط جهان هستند، در رقابت به‌عنوان مسری‌ترین ویروس انسانی، شانه به شانه ویروس سرخک در حرکت است.

سرعت کم انتقال ابتدایی
سویه اصلی کووید-19 که ابتدا در ووهان چین مشاهده شد، دارای نرخ تولید مثل - که به‌عنوان مقدار R0 یا R-naught نیز شناخته می‌شود - حدود 3.3 بود؛ به این معنا که هر فرد آلوده به‌طور متوسط 3.3نفر دیگر را آلوده می‌کرد. این میزان R0، این بیماری را در میان کم ‌سرعت‌ترین بیماری‌‌های انسانی از حیث انتقال قرار می‌داد. نوع آنفلوآنزای همه‌گیر سال1918 که R0 تخمینی 2داشت، به همراه ابولا کمی کمتر قابل انتقال بودند، اما در فهرست مسری‌ترین بیماری‌ها اوریون دارای R012 و سپس سرخک با رتبه18 در صدر این فهرست قرار دارد. ویروس مسئول بیماری کوویدـ19 از آنجایی که در مسیر تکامل است، رفته‌رفته با جهش‌های پیاپی و بیش از اندازه، به میزان سرعت انتقال خود افزوده است. سویه دلتا نرخ تولید مثل کمی بالاتر در حدود5.1 داشت. سپس سویه اومیکرون با نرخ باروری تقریبا دوبرابر بیشتر یعنی 9.5 روی کار آمد. آدرین استرمن، استاد دانشگاه استرالیای جنوبی، در وب‌سایت خبری دانشگاهی  The Conversation نوشت: سویه اومیکرون که اخیرا اصطلاح سارق را به‌دلیل توانایی‌اش در فرار از تشخیص در آزمایش‌های PCR به آن اطلاق کرده‌اند، حدود 1.4برابر بیشتر از BA.1 قابل انتقال بود؛ بنابراین میزان تولیدمثل آن حدود13.3 است.

افزایش تدریجی سرعت
مطالعات جدید نشان می‌دهد که BA.4 و BA.5 نسبت به زیرسویه BA.2 سرعت انتقال بیشتری دارند که همین روند در BA.2 نسبت به BA.1 نیز رخ داده است؛ بنابراین طبق گفته استرمن، آخرین زیر متغیرهای غالب کوویدـ 19 دارای نرخ تولیدمثل حدود 18.6 هستند که از سرخک، عفونی‌ترین بیماری ویروسی جهان پیشی گرفته است.
اگر شیوه تکامل ویروس کرونا همینطور پیش برود، سویه غالب بعدی کوویدـ19 باید از همه سویه‌های پیش از خود پیشی بگیرد. BA.2.75، یک زیرمجموعه بسیار جدید اومیکرون است که برخی از کاربران توییتر نام مستعار Centaurus را برای آن انتخاب کرده‌اند. پس از آنکه سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد در حال پیگیری آن است به تیتر خبرها تبدیل شد. به‌گفته تام پیکاک، ویروس‌شناس بخش بیماری‌های عفونی امپریال کالج لندن، این زیرسویه هم‌اکنون در آستانه غلبه بر BA.5 در هند است و با رشد فوق‌العاده سریع خود، جهان را خیلی زود در بر خواهد گرفت.

عوارض ماندگار
با اینکه سرعت انتقال سویه‌ها و زیرسویه‌های جدید کوویدـ19 افزایش چشمگیری داشته است، اما قابلیت بیماری‌زایی و مرگ به واسطه آن افزایش نداشته است، ولی چه بیمار مجبور به بستری شدن در بیمارستان باشد و چه نباشد، احتمال ابتلا به کوویدـ19 طولانی‌مدت که ناشی از عوارض ابتلاست وجود دارد. دکتر کلر استیو، از کینگز کالج لندن، گفت: به‌نظر می‌رسد نوع اومیکرون به‌طور قابل‌توجهی کمتر از انواع قبلی باعث ایجاد کوویدـ19 طولانی‌مدت شود، اما با این حال، همچنان از هر 25نفر، یک نفر مبتلا به کوویدـ19 بیش از 4هفته عوارض بیماری را با خود خواهد داشت. محققان با استفاده از داده‌های اپلیکیشن ZOE (ردیابی بیماران کوویدـ19) دریافتند که احتمال تجربه طولانی کوویدـ19 در دوره بروز سویه اومیکرون بین 20 تا 50درصد کمتر از دوره دلتا بود. با این حال، مؤسسه آمار ملی انگلیس، تخمین زده که شمار بیماران مبتلا به کووید‌ـ19 طولانی از نرخ 1.3میلیون نفر در ژانویه2022 به 2میلیون نفر تا ماه مه2022 رسیده است. با صعودی شدن دوباره روند ابتلا به کوویدـ19 در بسیاری از نقاط جهان، احتمال گسترش کوویدـ19 طولانی نیز بالا می‌رود. به‌گفته استیو، علائم بسیار زیادی است که مدت‌ها پس از عفونت کووید-19 می‌تواند فرد را درگیر کند. این علائم می‌تواند از تنگی‌نفس، درد قفسه سینه، بی‌خوابی تا درد مفاصل متغیر باشد. برای برخی تجربه احساس خستگی، مه مغزی و حتی مشکلات قلبی را نیز گزارش کرده‌اند. بیماری‌های قلبی یکی از مشکلاتی است که پزشکان توصیه می‌کنند بیماران کوویدـ19 طولانی‌مدت آن را جدی بگیرند و به پزشک متخصص مراجعه کنند.