توسعه دیپلماسی شهری جهانی شدن با ملاحظات محلی

محمودرضا کبیری *

پدیده جهانی شدن محدود به تغییر و تحول در روابط و مناسبات دولت- ملت‌ها نشده، بلکه سایر اجزای حاکمیتی اعم از بازیگران دولتی و غیردولتی را نیز با چالش‌ها و فرصت‌های خود همراه کرده است. سازمان‌های بین‌المللی، انجمن‌های غیردولتی، شرکت‌های چند ملیتی، ائتلاف‌های منطقه‌ای و جهانی و سایر پدیده‌های مدرن در حوزه روابط بین‌الملل محصول جهانی شدن است. بدیهی است شهرها و به‌ویژه کلانشهرهای دنیا نیز برای حداکثر‌سازی‌ منافع خود از الزامات و بایسته‌های جهانی‌شدن استفاده می‌کنند.
دیپلماسی شهری یکی از ابزارهای جدید کلانشهرها برای پاسخگویی به مطالبات شهروندان و تامین نیازهای آنها اعم از نیازهای امنیتی، اقتصادی، فرهنگی، رفاهی و به‌ویژه خدمات شهری است. اگر در مناسبات بین دولت‌ها، رویکردها و مسائل سیاسی و امنیتی برخی محدودیت‌ها را پیش‌روی مدیران و تصمیم‌گیران قرار می‌دهند، مدیران شهری با توجه به کارکردهای مدیریت شهری می‌توانند همکاری بهتری را نیز تجربه کنند. کلانشهرهای مهم دنیا و پایتخت‌ها، امروزه دارای ظرفیت‌های غنی در حوزه‌های خدمات شهری، اداره شهرها، تقابل با آسیب‌های اجتماعی، تامین درآمدهای پایدار، توسعه حمل‌ونقل عمومی، مقابله با آلودگی هوا و سایر چالش‌ها و پتانسیل‌های مدیریت شهری هستند که درصورت تعامل و شناخت می‌توانند همکاری‌های دوجانبه یا چندجانبه‌ای را ترسیم کنند. آنچه چشم‌انداز میان شهرها و در نتیجه تقویت دیپلماسی شهری را روشن‌تر می‌کند، حدود و ثغور مشخص و ملموس مطالبات و خواسته‌های شهری است که می‌توان با اجماع بر آنها برنامه راه مشخصی را تعریف کرد؛ به‌طور مثال در سطوح خرد همکاری 2شهر در حوزه مربوط به توسعه مترو یا استفاده از پتاسیل‌های طرفین در حوزه ساماندهی پسماند و سایر چالش‌های مدیریت شهری، امکان و سطح همکاری را به‌دلیل عدم‌ابهام و محدودیت‌ها‌ سیاسی و امنیتی افزایش می‌دهد؛ درحالی‌که در روابط میان دولت‌ها با توجه به اینکه غالب همکاری‌ها در پروژه‌های کلان تعریف می‌شود، این همکاری با سرعت کمتری پیش می‌رود. از این‌رو تقویت دیپلماسی شهری به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم مدیران شهری نقش عمده‌ای در اداره امور شهرها دارد. رویکرد شورای ششم و مدیریت شهری در بهادادن به موضوع دیپلماسی شهری قابل تحسین است. این رویکرد به‌ویژه خود را در برگزاری نمایشگاه توانمندی مدیریت شهری و شهرهای خواهرخوانده نمایان ساخته است؛ جایی که مدیران شهری و اعضای شوراهای اسلامی پایتخت‌های کشورهای مختلف با حضور در تهران و این نمایشگاه، نشست‌ها و جلسات دوجانبه و چندجانبه‌ای را برای شناخت ظرفیت‌ها و آغاز همکاری‌ها رقم زده‌اند. بدیهی است مجموعه‌ تلاش‌ها یعنی انعقاد خواهرخواندگی و سپس تعاملات دوجانبه با تأکید بر گفت‌وگو و شناخت از چالش‌ها و ظرفیت‌های یکدیگر نتایج ملموس‌تری را در آینده به بار خواهد آورد. علاوه بر این ایده همکاری شهرهای حوزه مقاومت نیز به‌عنوان طرحی نو در شورای اسلامی شهر تهران در حال پیگیری است که در مسیر تقویت دیپلماسی شهری قابل تعریف و پیگیری است. مجموعه این تلاش‌ها، حاکی از آن است که مدیریت شهری به‌زعم تأکید بر خودکفایی و استقلال در حوزه عملکردی و کارکردی، از مناسبات و مقتضیات جهانی شدن هم غافل نیست؛ با تأکید بر این رویکرد که مناسبات جهانی شدن اگر با ارزش‌ها و هنجارهای محلی شدن تعریف شوند، دستاوردها و فرصت‌های بهتری را برای شهروندان به همراه خواهند داشت تا اینکه به بهانه جهانی شدن فرهنگ، جامعه، امنیت و حتی رفاه شهروندان در معرض آسیب‌های جدی قرار گیرند.

 *معاون ارتباطات و امور بین‌الملل شورای شهر تهران