جنگل‌های زاگرسی در دام پدیده خشکیدگی

 بنا به آمار، یک میلیون و 400هزار هکتار از ۶میلیون هکتار رویشگاه‌های زاگرسی به‌دلیل ابتلا به پدیده خشکیدگی، نابود شده است. این آمار نشان می‌دهد که تا امروز حدود یک‌چهارم رویشگاه‌های زاگرسی را از دست داده‌ایم.  نشانه‌های پدیده خشکیدگی (زوال) بلوط‌ها برای نخستین‌بار در سال87 در جنگل‌های استان ایلام و فارس مشاهده شد و از آن زمان تاکنون با وجود همه اقداماتی که برای مقابله با این آفت و مهار آن صورت گرفته، این پدیده در رویشگاه‌های زاگرسی رو به افزایش است.  تغییر اقلیم، خشکسالی، فعالیت‌های عمرانی بدون توجه به ارزیابی محیط‌زیستی، وجود دام بیش از ظرفیت مجاز در جنگل، زراعت زیراشکوب (اراضی منتهی به جنگل)، تصرف و تخریب اراضی جنگلی، سرشاخه‌بری و قطع درختان، آتش‌سوزی و ریزگردها مهم‌ترین عواملی هستند که بستر بروز بیماری زغالی و هجوم سوسک‌های چوبخوار به رویشگاه‌های زاگرسی را فراهم کرده‌اند. از آنجا که سطح عمده رویشگاه‌های زاگرسی پوشیده از درختان بلوط است، بیشترین خشکیدگی مربوط به بلوط‌هاست اما علاوه بر بلوط‌ها، گونه‌های دیگر جنگلی مثل بنه، زالزالک، ارژن و بادام هم بر اثر ابتلا به خشکیدگی نابود شده‌اند. بنا به اعلام مسئولان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری با همکاری مراکز تحقیقاتی، 13پروژه در جنگل‌های ایلام و فارس با هدف مهار پدیده خشکیدگی اجرا شده  است.

 بلوط‌ها در انتظار  تأمین اعتبار

 سال93 رئیس‌جمهور از جنگل‌های زاگرسی مبتلا به خشکیدگی در ایلام بازدید کرد. این بازدید به اختصاص 25میلیارد تومان اعتبار برای کنترل پدیده خشکیدگی منجر شد که 14میلیارد تومان آن به سازمان جنگل‌ها تخصیص یافت. بنا به اعلام مسئولان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، در پی این تخصیص اعتبار، عملیات اجرایی برای مقابله با پدیده خشکیدگی بلوط‌ها شدت گرفت و احداث سامانه‌های آبگیر با ایجاد سازه‌های سبک برای ذخیره‌سازی‌ و جذب نزولات جوی پای درختان بلوط اجرا شد. عملیات اصلاح ـ پرورشی، راهکار دیگری بود که بر اساس آن، شمار قابل‌توجهی از درختانی که بیش از 50درصد به آفت آلوده شده بودند با هدف کنترل آلودگی با نظر متخصصان از «بالای یقه» قطع و در همان محل سوزانده شدند.

 تولید نهال از پایه‌های مقاوم به آلودگی و بذرگیری با هدف احیای بلوط‌ها از دیگر اقداماتی‌است که تاکنون در رویشگاه‌های زاگرسی اجرا شده است. کشت نهال و بذر در عرصه‌های آفت‌زده با مشارکت جوامع محلی و ساکن در محل را هم به این اقدامات باید افزود که تجربه بسیار ارزشمندی بود. قرق بخش‌هایی از رویشگاه‌های جنگلی برای ایجاد فرصت بازپروری به جنگل هم در کنار این اقدامات اجرا شد. همچنین با هدف ایجاد انگیزه برای جوامع محلی، کشت گیاهان دارویی در اراضی باز و زیراشکوب جنگل در دستور کار قرار گرفت.  این کار باعث رونق معیشت جوامع محلی و جلب مشارکت آنها در حفاظت از جنگل و مهار آفات می‌شود اما  از سال93 تاکنون هیچ‌گونه اعتباری برای مقابله با خشکیدگی به سازمان جنگل‌ها و مراتع اختصاص داده نشده است. با وجود این، مسئولان سازمان جنگل‌ها اعلام کرده‌اند که عملیات مقابله با این آفت از محل طرح صیانت از جنگل‌های زاگرس مرکزی و جنوب کشور در حال انجام است. در عین حال، ‌انتظار می‌رود سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور ردیف اعتباری خاصی برای مهار این پدیده اختصاص دهد؛ در غیراین صورت نابودی رویشگاه‌های زاگرسی چندان دور از انتظار نخواهد بود.

 پیامدهای خشکیدگی بلوط‌ها

 نابودی جنگل‌های زاگرسی، معیشت عشایر و دامداران زاگرس‌نشین را که بیش از 50درصد دام کشور را در اختیار دارند با خطر جدی مواجه می‌کند. علاوه براین، از آنجا که بخش قابل توجهی از چرخه تولید آب کشور وابسته به رویشگاه‌های زاگرسی است نابودی این رویشگاه‌ها، 42درصد منابع آب کشور را تهدید می‌کند.