اینک بهار قرآن

 


جواد رستمی|  خبرنگار:

شب قدر، تولد امام حسن مجتبی (ع)، شهادت حضرت علی(ع)، فتح‌مکه، رحلت‌ حضرت ‌خدیجه‌‌(س) ،  وفات موسی بن عمران(ع)، عروج حضرت عیسی(ع) به آسمان، وقوع جنگ بدر، معراج پیامبر اکرم (ص)، وفات حضرت ابوطالب(ع)، تولد حضرت یحیی(ع) و غزوه تبوک و حنین، برخی از مناسبت‌های ماه رمضان است که بر اهمیت و ارزش این ماه الهی می‌افزاید. در این میان، نزول قرآن در این ماه آنچنان ارزش و اهمیتی دارد که این ماه را ماه قرآن و بهار آن لقب داده‌اند؛ چنانکه پیامبر (ص) فرمودند: «هر چیزی بهاری دارد و بهار قرآن، ماه رمضان است.» برای پی بردن به جایگاه این ماه و ارزش و اعتبار آن و نیز بهره بردن از خان کرم الهی، پای سخنان کارشناسان دینی نشسته و با آنان گفت و گو کرده‌ایم. 


رمضان؛ ماه خدا

حجت‌الاسلام و المسلمین «محمدهادی مشیری» دبیر اتاق اندیشه‌ورز تبلیغ خراسان پیرامون جایگاه ماه خدا و روزه‌داران واقعی می‌گوید: رسول گرامی اسلام (ص) در خطبه شعبانیه، در توصیف ماه مبارک رمضان فرمودند: «رمضان ماهی است که شما به ضیافت الهی دعوت شده‌اید و در ردیف افرادی قرار گرفته‌اید که مورد تکریم خداوند هستند. نفس‌هایتان در آن تسبیح و خواب شما در آن عبادت و اعمالتان در آن مورد پذیرش و دعایتان در آن مستجاب است.»
در این ماه آزمایش مسلمانان، آرامش اهل ایمان و محک حق و باطل صورت می‌گیرد و زمینه‌ای مناسب برای زدودن کدورت‌ها و غبارهای مادی و نفسانی از وجود انسان و نیز خانه‌تکانی دل‌هاست. 


روزه‌داران واقعی

پیامبر (ص) در ادامه خطبه فرمودند: «‌ای مردم! در این ماه درهای بهشت به روی شما باز است؛ از خدا بخواهید که آن‌ها را به رویتان نبندد. درهای جهنم بسته شده و از پروردگارتان طلب کنید تا آن‌ها را به رویتان باز نکند. شیاطین در زنجیرند و از خدایتان بخواهید تا آن‌ها دوباره بر شما تسلط نیابند.»  با توجه به این نکته، روزه‌داران حقیقی باید در اعمال و رفتار خود مواظب باشند مبادا روزه‌هایشان مخدوش شود. چراکه سفارش پیامبر (ص) بر حفظ زبان، چشم و گوش در زمان روزه‌داری است؛ یعنی دعا به تنهایی کفایت نمی‌کند، بلکه باید در عمل نیز طالب تحقق دعا در حق خویش باشیم. 

 روزه‌دار حقیقی باید جایگاه این ماه را کاملا حفظ کند و بداند که در موقعیتی استثنایی قرار دارد و با تمام وجود در طاعت الهی باشد. امام علی (ع) فرمود: «بسا روزه‌داری که از روزه خود، جز تحمل گرسنگی و تشنگی بهره‌ای نمی‌برد.» کسی که چنین باشد، دچار زیان و خسران شده است. روزه ماه رمضان در صورتی‌که با شرایط خاص باشد، پارسایی و تقوا را به همراه می‌آورد، در غیر این صورت، ماه رمضان با دیگر ایام هیچ تفاوتی نخواهد داشت.  انسان مسلمان با روزه‌داری جلوه‌ای از اقتدار و اراده خود را به نمایش می‌گذارد. او عملا اثبات می‌کند که اسیر نفس سرکش و شیطان وسوسه‌گر نیست و با اینکه می‌تواند از چیزهایی که دلش می‌خواهد، استفاده کند، اما چنین نمی‌کند و نفس اماره را بر خود مسلط نمی‌سازد و به این ترتیب، اراده‌اش قوی و غرائزش تعدیل می‌شود. 


رمضان؛ زمینه ساز فرصت‌ها

حجت‌الاسلام و المسلمین «علی بیاتی» رئیس موسسه نسیم رحمت از فرصت‌های پیش‌رو در این ماه می‌گوید: رمضان فرصتی برای آشتی و نزدیکی با خداست فرصتی برای تقویت اراده در پرهیز از تمایلات نفسانی، چراکه روزه  پرهیزی از حلال و تمرینی برای پرهیز از حرام در غیر ماه رمضان است. کسی که از خوردن و آشامیدن نعمات حلال به فرمان الهی دست می‌کشد و تحمل گرسنگی و تشنگی را به جان می‌خرد در حقیقت اراده خود را بر ترک حرام در غیر رمضان استوار می‌سازد. 
رمضان فرصت کسب تقوا، مردمداری و مردم‌خواهی، حسن خلق و حسن برخورد و نوع‌دوستی است. همچنین فرصت دعا و اظهار نیاز به درگاه خالق یکتا و فرصت انس با قرآن؛ کلام خدا و برنامه کامل زندگی بشر است؛ چراکه راه سعادت را همچون چراغی در ظلمات مادی‌گرایی و دنیا‌طلبی نمایان می‌کند.  

 فرصت صله رحم، احسان و اطعام، سفره‌داری و پذیرایی از روزه‌داران و محرومان، انجام مستحبات و نوافل، خواندن دعاها و نمازهای وارده، قرائت قرآن، فهم و درک آن و عمل به دستورات و ترک آنچه نهی شده، همه در این ماه برای انسان فراهم می‌شود. فرصت توجه به محرومان، حضور در مساجد و محافل دینی، توسل و توکل به خدا، کسب معرفت و ولایت‌مداری و عدالت‌طلبی و درک لیله‌القدر نیز لطف خدا به بنده‌ای است که در این ماه مهمانش شده است.  تشنگی و گرسنگی ماه رمضان فرصت مهار نفس اماره و کنترل غرایز را فراهم می‌کند. فرصت شیطان‌گریزی به دلیل غل و زنجیر بودن شیطان در ماه مبارک رمضان مهیا می‌شود؛ در کنار فرصت حضور در مهمانی خدا، پرکردن دفتر حسنات و کسب قبولی اعمال و نیز فرصت غفران‌خواهی و توبه، کسب رحمت الهی، آرامش روحی و برکت و داشتن جامعه‌ای عاری از گناه از نعمات این ماه پر برکت است که قسمت انسان می‌شود. 


 تحول در انسان 

حجت‌الاسلام والمسلمین «حسین عباسی» سخنران حرم مطهر رضوی از ایجاد تحول در انسان می‌گوید: تحولات روحی و روانی که در افراد و جوامع انسانی پدید می‌آید، سبب افزایش دانش و آگاهی، گسترش قلمرو آزادی و اختیار و قدرت انتخاب انسان و تقویت عواطف و عشق ملکوتی می‌شود. رمضان، انسانی را که دچار یکنواختی شده، متحول و دچار تغییر می‌کند. رمضان، ماه «آگاهی‌» بیشتر از حقایق هستی است و این هدف در سایه تلاوت قرآن و تدبّر در آن به دست می‌آید. تقویت اراده و «آزادی‌» از زنجیرهای درونی، آرمان مقدسی است که در پرتو روزه دست‌یافتنی است. دعا و نیایش و شب‌زنده‌داری هم «عشق ملکوتی‌» و انس با محبوب جاودانه را پدید می‌آورد که شهد مناجات و نیایش را در 
کام انسان می‌ریزد. 

انسان در زندگی با آفات فراوانی مواجه است و دچار عادت،  غریزه سالاری،  غفلت‌زدگی،  تنبلی، تن‌پروری و عادت به تبعیض در زندگی اجتماعی می‌شود، اما در پرتو خورشید رمضان، سلطه عادت‌ها و غریزه‌ها بر زندگی انسان کاهش می‌یابد. غفلت‌ها زدوده می‌شود و به دلیل هماهنگی با جمع، موانع خودسازی کم و بی‌اثر و در کنار آن اخوت دینی و روح برادری و همدردی با نیازمندان تقویت می‌شود. تلاوت قرآن و نیز تقوا و تهجد، زمینه تعالی و بازگشت به فطرت الهی و زندگی عالی انسانی را فراهم می‌سازد. 


 خودسازی در رمضان

خودسازی با تعبیرهای فراوان در قرآن و احادیث اهل بیت (ع) آمده و واژه‌های گوناگون تزکیه، تقوا، جهاد با نفس، مصونیت از شُحّ، جهاد اکبر، محاسبه نفس، تخلّق به اخلاق الهی، اکتساب مکارم اخلاق، رعایت عدل و احسان و عبادت هر یک حاکی از نوعی خودسازی است. خودسازی در فرهنگ اهل بیت (ع) شامل کنترل تمام رفتارها و گفتارهای انسان در چهارچوب دستورهای خداست. کنترل چشم، گوش، زبان، دست، پا، شکم و شهوت براساس بایدها و نبایدهای قرآن و سنّت، مصداق خودسازی اسلامی است و در روایات مکرری یادآوری شده که روزه‌داری، فقط به دستگاه گوارش و خوردن و آشامیدن مربوط نیست؛ بلکه مهم کنترل انسان بر اندام خویش و مراقبت بر صادرات و واردات کشور روح و جزیره جسم انسان است. 

خودسازی شامل مسائل عقیدتی، اخلاقی و رفتاری می‌شود و کلیه رفتارهای سیاسی، اقتصادی، دفاعی و جهادی انسان را در برمی‌گیرد. روزه‌داری و ماه رمضان، فرصتی برای ایجاد تحول بنیادی در اندیشه‌ و روحیات، عادت‌ها و عملکرد انسان است. فضائل اخلاقی همه در سایه ایمان و تقوا تقویت و بیماری‌های اخلاقی در پرتو روزه و رمضان درمان‌پذیر می‌شود.  خودسازی و عبادات مراحلی دارد و میدان تکامل برای همه همچنان باز است. در زمینه ماه رمضان و روزه‌داری هم هر کس می‌تواند به درجات عالی‌تری از خودسازی و تعالی معنوی دست یابد. امام علی (ع) می‌فرمایند: «روزه دل بهتر از روزه زبان است، و روزه زبان از روزه شکم برتر است.»  کنترل دهان، کنترل زبان و کنترل قلب، مراحل مختلف تکامل روزه‌داران است و روزه‌دار در یکی از این 3 جایگاه قرار می‌گیرد. در بیانی دیگر می‌فرماید: «روزه نفس از لذات دنیوی، برترین روزه‌هاست.» 


شباهت روزه و جهاد در راه خدا

روزه و جهاد با هم قرابت و خویشاوندی دارد. هر دو تلاش در راه خداست. هر دو به قصد قربت انجام می‌شود، هر دو نشان قوت اراده انسان است، هر دو در راه حاکمیت خدا بر زندگی انسان‌ها شکل می‌گیرد، در هر دو تمایلات و غرائز حیوانی کنترل می‌شود، هر دو به انگیزه‌ای مقدس انجام می‌شود، هر دو به صبوری و استقامت نیاز دارد  و هر دو پشتوانه استقلال ملت‌هاست. هر دو با یاد خدا و دعا و نیایش همراه است، هر دو عامل سلامتی است و هر دو نوعی خودسازی و یاری دیگران است؛ پیامبر فرمودند: «روزه در گرما نوعی جهاد است.» 

انسان موجودی دوبعدی است؛ روح است و جسم، قلب است و قالب. آمیزه‌ای از مادیت و معنویت است، هم به غذای مادی نیاز دارد و هم به غذای معنوی. انواع غذا، میزان و زمان آن در سلامت و سعادت انسان نقشی بنیادی دارد. غذای جسم همیشه باید از نظر کمیت، کیفیت، پاکی و حلال بودن مناسب باشد و غذای روح نیز باید به میزان کافی، پاک، سالم و مفید در اختیار انسان قرار گیرد.