تاکسی‌های دنیای جدید

میثم قاسمی

در روزهای اخیر روایتی از یک شهروند در شبکه‌های اجتماعی دست به‌دست می‌شود که مدعی است راننده یک تاکسی اینترنتی وسیله شخصی‌اش را ربوده و بخش پشتیبانی آن پلتفرم هم همکاری مناسبی نداشته است. برای ما که از دور به موضوع نگاه می‌کنیم، تأیید یا رد این ادعا عقلانی نیست. این کار قاضی است که با شواهد و ادله، حکم صادر کند. ما تنها می‌توانیم به‌صورت کلی از 3زاویه به این موضوع نگاه کنیم؛اول، کاربران، دوم، مدیران پلتفرم و سوم، حقوقدان‌ها.
تا همین چند سال پیش در هر محله حداقل یک آژانس تاکسی بود که بعد از مدتی با ساکنان دائمی محلات آشنا می‌شد. مالک آژانس همه راننده‌هایش را می‌شناخت و می‌دانست در برابر ادعاهای این چنینی که مطرح می‌شود، باید چه کند. مردم هم می‌دانستند اگر مشکلی پیش بیاید، باید چه کنند. اما الان که هر پلتفرم تاکسی اینترنتی چند‌میلیون راننده دارد، چطور می‌توان همه را شناخت؟ همه راه‌هایی که برای احراز صلاحیت راننده‌ها وجود دارد، مربوط به گذشته آنهاست. می‌توان فهمید یک نفر در گذشته چه کرده است، اما چطور می‌توان مطمئن بود در ادامه هیچ رفتار نامناسبی از خود نشان نمی‌دهد؟
کاربران باید توجه داشته باشند که با یک فرد طرف نیستند و اعتمادی که به پلتفرم دارند را نباید به تک‌تک رانندگان یا سرویس‌دهندگان آن داشته باشند.
اما مدیران پلتفرم‌ها مسئولیت به‌مراتب بیشتری نسبت به گذشته دارند. درست است که نمی‌توان درباره آینده افراد قضاوت کرد اما لازم است به‌صورت مرتب درباره جزئیات مهم بررسی صورت گیرد. بارها و بارها دیده شده است که خودرویی که در اپلیکیشن ثبت شده با آنچه در خیابان است، تفاوت دارد. همچنین راننده همان کسی نیست که در اپلیکیشن دیده می‌شود. درست است که بارها به کاربران هشدار داده شده که مراقب چنین تفاوت‌هایی باشند، اما در نهایت مسئولیت را از بین نمی‌برد. همچنین نحوه رسیدگی به شکایت‌هایی از این دست باید تغییر کند. تکرار چنین مشکلاتی حتما منجر به بی‌اعتمادی کلی کاربران خواهد شد.
زاویه سوم از منظر حقوقی است. مشخص است که با قواعد و مقررات قدیمی نمی‌توان معضلات امروز را حل کرد. ما نخستین کسانی در دنیا نیستیم که با این مشکلات روبه‌رو می‌شویم. کسب‌وکارهای جدید برهم زننده قواعد بازی هستند. در ابتدا تصور می‌شود قواعد اقتصادی هستند که با ظهور این کسب‌وکارها تغییر می‌کنند و بازیگران قدیمی دچار مشکل می‌شوند اما در ادامه مشخص شده است ابعاد مختلف زندگی ما دستخوش تغییر شده‌اند و خواهند شد که همه ما نمونه‌های فراوانی از آنها را در ذهن داریم. یکی از این موارد نیز حقوق است. قواعد حقوقی که کسب‌وکارهای قدیمی با آنها کار می‌کردند همگی در دنیای جدید قابل‌استفاده نیستند. نمی‌توان گفت همه آنها باید تغییر کنند اما حتما لازم است متخصصان علم حقوق بازنگری‌هایی در این زمینه داشته باشند.
ما در دنیای جدید با قواعد جدیدی زندگی می‌کنیم و طبیعتا باید به الزامات آن پایبند باشیم؛ چه کاربر باشیم و چه مالک کسب‌وکار.