دور نریزترین در خاورمیانه

فاطمه عباسی - روزنامه‌نگار

چند سال پیش بود که فائو (سازمان جهانی خواربار و کشاورزی) اعلام کرد که مردم ایران سالانه ۳۵ میلیون تن یعنی معادل ۶۰درصد درآمد نفتی کشور و به اندازه ۱۰ کشور اروپایی مواد غذایی به سطل زباله می‌ریزند. آن زمان این آمار سر‌و‌صدای زیادی به پا کرد و همه برای این میزان از دور ریز غذا ابراز نگرانی کردند. همان زمان مسئولان کشور هم گفتند که این آمار بیشتر از چیزی است که در واقعیت وجود دارد و این آمار را 15میلیون تن عنوان کردند. هر چه که بود، حالا این آمار به‌طور محسوسی کاهش پیدا کرده و آنطور که در برنامه محیط‌زیست سازمان ملل آمده، میزان حیف و میل سالانه غذا در ایران حدود 9/5میلیون تن برآورد شده؛ یعنی هر ایرانی به‌طور میانگین ۷۱ کیلوگرم غذا در سال دور می‌ریزد. با اینکه این عدد هم، چندان کم نیست اما طبق گزارش سازمان ملل، ایرانی‌ها در منطقه خاورمیانه کمترین سرانه دورریز غذا را دارند و بیشترین سرانه در این منطقه مربوط به بحرین است. هر بحرینی ۱۳۲ کیلوگرم غذا در سال دور می‌ریزد که بیشتر از سایر مردمان منطقه است. اگر بخواهیم آمریکا و اروپا را هم به این لیست اضافه کنیم، باید بگوییم کشورهای کانادا و آمریکا هر دو با ۷۹کیلوگرم، فرانسه با ۸۵کیلوگرم، آلمان با ۷۵کیلوگرم، انگلیس با ۷۷کیلوگرم، ترکیه با ۹۳کیلوگرم، و افغانستان با ۸۲کیلوگرم، سرانه دورریز غذای بیشتری نسبت به ایران دارند.

شاید فکر کنید مشکلات اقتصادی و گرانی باعث شده دورریز غذا در کشور کاهش زیادی داشته باشد، اما باید بگوییم این تنها عاملی نیست که آمار اسراف غذای ایرانیان را در منطقه پایین آورده است. حیف و میل کردن غذا در همه کشورها با سطوح درآمدی متفاوت، از کشورهای با درآمد بالا گرفته تا کشورهای با درآمد متوسط و پایین شایع است و در کمال تعجب حتی برخی کشورهای فقیر دورریز بیشتری نسبت به کشورهای توسعه‌‌یافته دارند. برای مثال میزان دورریز غذا در اتریش ۳۹کیلوگرم به ازای هر نفر در سال است، اما در نیجریه سرانه دورریز غذا ۱۳۹کیلوگرم در سال است. سرانه دورریز غذا در کشور پرجمعیت هند نیز بیشتر از اتریش یعنی ۵۰کیلوگرم در سال است. البته باید توجه داشت که هدر‌رفت غذا در کشورهای توسعه‌یافته بیشتر در بخش مصرف است اما در کشورهای در حال توسعه، بیشتر هدر‌رفت غذا در بخش تولید، ذخیره‌سازی و حمل‌ونقل انجام می‌شود. در کشورهای با درآمد بالا هم به‌طور متوسط ۷۹کیلوگرم غذا در سال توسط خانواده‌ها هدر می‌رود. سرانه هدر‌رفت غذا در خانواده‌های کشورهای با درآمد متوسط ۷۶کیلو در سال و در کشورهای فقیر ۹۱کیلوگرم در سال است. همه اینها نشان می‌دهد که گرانی و تورم نمی‌تواند تنها عامل کمتر شدن دورریز غذا باشد و خوشبختانه تغییر سبک زندگی و بالا رفتن فرهنگ عمومی از دلایل دیگری است که سبب شده مردم کمتر اسراف کنند.

براساس گزارش سازمان ملل، میزان کل غذایی که در جهان طی یک سال دور ریخته می‌شود، بالغ بر ۹۳۱میلیون تن برآورد شده است. ۵۶۹میلیون تن یعنی معادل ۶۱درصد از این دورریز در خانواده‌ها، ۲۴۴تن، معادل ۲۶ درصد در بخش خدمات غذایی مثل رستوران‌ها و ۱۱۸تن، معادل ۱ درصد هم در فروشگاه‌ها و خرده‌فروشی‌ها انجام می‌شود و این یعنی هر ساله ۱۷ درصد غذای تولیدی در جهان که وارد بازار مصرف می‌شود به هدر می‌رود. شاید تعجب کنید اما این رقم معادل مصرف غذای ۶۹۰ میلیون نفر برای یک سال است.  برخی از کشورها در سال‌های اخیر با اجرای راهکارهایی از هدر رفت غذا جلوگیری کرده‌اند؛ مثلا کشور آلمان برای جلوگیری از اسراف، مقررات و قوانین سختگیرانه‌ای را وضع کرده است؛ به‌طوری که در رستوران‎ها مأمورانی وجود دارند و درصورتی که افراد غذای خود را اسراف کنند، از طریق کد ملی آنها را جریمه می‎کنند یا در کره‌جنوبی رستوران‎ها میانگین دقیق غذای مشتریان را محاسبه و براساس میزان غذا قیمت‎گذاری کرده‎اند. بر همین اساس هم مشتریان ظرف غذای خود را انتخاب می‎کنند. چینی‎ها هم ابتکار جدیدی به‌کار برده‌اند و رستوران‌های این کشور نیم‎پرس‎هایی را برای مشتریان خود درنظر گرفته‌اند تا از این طریق فرهنگ صرفه‎جویی و استفاده بهینه از مواد خوراکی را رواج دهند. در همین تهران خودمان هم برخی از خیریه‌ها فعال شده‌اند که غذای مازاد مردم را به شرط دست نخورده بودن برای فقرا جمع می‌کنند. شعارشان هم «تهران، شهر بدون گرسنه است.» 

شاید اگر به انسان‌هایی که حتی یک وعده غذا برای خوردن ندارند فکر کنیم و دقت بیشتری در تولید و مصرف مواد غذایی داشته باشیم، آمار دورریز غذا چه در دنیا و چه در کشور ما مانند کشورهایی مثل ایتالیا، روسیه، هلند، نیوزیلند، ژاپن و حتی چین با آن جمعیت، پایین بیاید و چند سال بعد که آمارها به روز شوند، کشور ما نه‌تنها در خاورمیانه که در سطح جهان، سرانه پایینی در دورریز غذا داشته باشد.