بازی نفتی بایدن در زمین عربستان

قیمت جهانی نفت دائما در حال افزایش است. روز دوشنبه پس از آنکه عربستان سعودی قیمت فروش نفت خام خود به آسیا برای تحویل در ماه جولای را افزایش داد، قیمت جهانی هر بشکه نفت به بیش از 120دلار رسید؛ جهشی که حاکی از کاهش عرضه نفت است آن‌هم در شرایطی که کشورهای اوپک‌پلاس توافق کرده‌اند میزان تولید نفت خود را با هدف تعدیل قیمت جهانی نفت طی 2ماه آینده 50درصد افزایش دهند. در این میان، انتشار خبر برنامه بایدن برای سفر به عربستان هم بر قیمت نفت اثر گذاشت و قیمت بنزین معمولی در آمریکا را به گالنی 4.85دلار رساند(هر گالن برابر با 3.8لیتر)؛ قیمتی که 20سنت بالاتر از نرخ روز یکشنبه و 1.8دلار بالاتر از نرخ زمانی مشابه در سال گذشته است. با این همه، به‌نظر می‌رسد که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا که در کارزارهای انتخاباتی خود وعده داده بود عربستان سعودی را به دولتی «منزوی و منفور» تبدیل خواهد کرد، بر سر دوراهی پایبندی به شعارهای انتخاباتی یا تلاش برای مهار بحران قیمت نفت، گزینه دوم را انتخاب کرده است.
با درگرفتن جنگ اوکراین و آغاز تحریم‌های شدید اقتصادی علیه روسیه، آمریکا و کشورهای اروپایی با بحران انرژی مواجه شده‌اند؛ بحرانی که بایدن را وادار کرده برخلاف شعارهای انتخاباتی‌اش، به سمت برقراری روابط دوستانه با عربستان، بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان، گام بردارد. بلومبرگ به نقل از کارشناسان نفتی نوشته که این تغییر سیاست هم قادر نخواهد بود قیمت نفت را در کوتاه‌مدت کاهش دهد.
روند مداوم افزایش قیمت نفت رئیس‌جمهور آمریکا را وادار کرده تا با وجود انتقاداتی که از گذشته نسبت به سیاست‌های عربستان داشته، روابطی دوستانه با این کشور ایجاد کند. کدورت در روابط واشنگتن و ریاض از سال2018 پس از قتل جمال خاشقچی و مطرح شدن اتهام علیه محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان به‌خاطر نقش داشتن در این قتل شدت گرفت. کاهش حمایت آمریکا از ریاض در جنگ یمن، از دیگر دلایل سرد شدن روابط میان 2کشور است.
با این همه تامین انرژی آمریکا و متحدانش در بحبوحه جنگ اوکراین، در شرایطی که میزان تولید نفت روسیه کاهش یافته و اتحادیه اروپا هم قصد توقف خرید نفت از روسیه را دارد، هم‌اکنون برای بایدن اهمیتی بالاتر از مسائل حقوق بشری دارد و رئیس‌جمهور آمریکا را وادار به تجدید‌نظر درباره گزینه‌های موجود در مواجهه با عربستان کرده است.

تکرار تاریخ؛ 45سال بعد
جو بایدن احتمالا ماه آینده به عربستان سفر می‌کند. خواسته مشخص او از سعودی‌ها، افزایش تولید نفت است. زمانی که بایدن با محمد بن‌‌سلمان، ولیعهد عربستان، ملاقات کند، درواقع پا جای پای همتای پیشین خود جیمی کارتر گذاشته است که در سال1977 باوجود رابطه نامناسب با محمدرضا پهلوی به ایران سفر کرد. شاه در آن زمان از نظر آمریکا جایگاهی مشابه بن‌سلمان داشت؛ پادشاهی با سابقه حقوق بشری خدشه‌دار شده که سلطنت را به ارث برده بود. اما کارتر مجبور بود برای رفع یک نگرانی مهم‌تر از مسائل حقوق بشری به ایران سفر کرده و با شاه ملاقات کند. خواسته او جلب نظر محمدرضا پهلوی برای افزایش تولید نفت با هدف تضمین منابع نفتی آمریکا و کاهش قیمت بنزین در این کشور بود. این سفر در شرایطی انجام می‌شد که تنش‌های خاورمیانه منجر به شکل‌گیری بحران جهانی انرژی دهه1970 و افزایش قیمت سوخت در آمریکا و اروپا شده بود. بحران انرژی دهه1970 ناشی از تحولات و انقلاب‌هایی بود که در منطقه خاورمیانه درگرفته بودند. جنگ «یوم کیپور» میان سوریه، مصر و اسرائیل و پس از آن وقوع انقلاب اسلامی ایران به این بحران دامن زدند.
تکرار تجربه کارتر توسط بایدن نشان از آن دارد که رئیس‌جمهور امروز آمریکا هم مشابه 45سال پیش ابزارهای محدودی برای کاهش قیمت سوخت در اختیار دارد؛ به‌ویژه در دورانی که روسیه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان انرژی در جهان، درگیر یک جنگ علیه اوکراین شده است. اکنون بایدن مجبور است تمامی لفاظی‌های دوران کارزار انتخاباتی‌اش علیه عربستان و ولیعهد این کشور را نادیده گرفته و برای دریافت نفت بیشتر راهی عربستان شود تا ثابت شود که نفت بار دیگر مرکزیت خود را در معادلات ژئوپلیتیک به‌دست آورده است.
تا چند سال پیش قانونگذاران آمریکایی و مدیران ارشد حوزه نفت و گاز آمریکا خود را به‌خاطر رونق بازار انرژی و تبدیل شدن آمریکا به صادرکننده بزرگ گاز و نفت و فرآورده‌های نفتی و دستیابی به استقلال بیشتر در حوزه انرژی تشویق می‌کردند؛ اما با افزایش قیمت سوخت، این تصویر به یک سراب تبدیل شد. آمریکا بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت و گاز طبیعی در جهان به‌شمار می‌رود، اما تنها 12درصد از فرآورده‌های نفتی جهان را تامین می‌کند. از این‌رو افزایش قیمت نفت که تأثیری مستقیم بر قیمت بنزین دارد، هنوز می‌تواند تحت‌تأثیر رویداد‌های جهانی جهش پیدا کند و هیچ‌یک از‌ روسای جمهوری آمریکا قادر به کنترل آن نخواهد بود؛ حقیقتی که بیش از هر چیز، شهروندان آمریکایی را که هربار بنزین زدن برایشان 70 تا 100دلار هزینه خواهد داشت تحت فشار قرار خواهد داد و در نهایت ممکن است منجر به کاهش محبوبیت بایدن در میان طرفدارانش شود. از این‌رو سیاستمداران آمریکایی که همواره برای حفظ جایگاه، ‌قدرت و حزب خود چشم به انتخابات پیش‌رو دارند، قطعا گزینه درخواست از کشورهای خارجی یا شرکت‌های نفت داخلی برای تولید بیشتر نفت را در اولویت قرار خواهند داد.

گزینه‌های پیش‌رو برای کاهش قیمت‌ نفت
نیویورک‌تایمز به نقل از بیل ریچاردسون، وزیر انرژی دولت بیل کلینتون می‌نویسد که گزینه‌های دیگری که بایدن برای کاهش قیمت نفت در برابر دارد، برای او بسیار دشوارتر و غیرعملی‌تر از درخواست از مقامات سعودی برای افزایش تولید نفت است. اگرچه بسیاری از کارشناسان معتقدند حتی عربستان که بالاترین حجم تولید مازاد نفت در جهان را دارد هم نمی‌تواند به‌تنهایی قیمت نفت را سریعا کاهش دهد؛ زیرا جایگزینی حجم تولیدات نفت روسیه در بازارهای جهانی ساده نخواهد بود. به‌ویژه در وضعیتی که تولید نفت روسیه رو به کاهش گذاشته و ممکن است کاهش خرید اروپایی‌ها از روسیه، آن را بیشتر از پیش کاهش دهد.
برخی از جمهوریخواهان و مدیران نفتی آمریکا باور دارند بایدن می‌تواند با باز کردن میادین نفت شل و همچنین تسهیل مقررات ساخت لوله انتقال نفت برای افزایش میزان نفت ارسالی از سمت کانادا، میزان تولید و تامین نفت را افزایش دهد. اما حتی اجرای این طرح‌ها که عموما با موانع محیط‌زیستی مواجه است هم تأثیری آنی بر کنترل قیمت نفت نخواهند داشت زیرا از نظر اجرایی به ماه‌ها و سال‌ها زمان نیاز دارند.
تلاش بایدن برای قانع کردن شرکت‌های بزرگ نفتی آمریکا برای افزایش تولید نفت هم موفقیت کمی داشته است. غول‌های نفتی آمریکایی با نیم‌نگاهی به تجربه تلخ سقوط قیمت نفت به زیر صفر در روزهای اول آغاز همه‌گیری کرونا، نگران هستند این ‌کار بازار را اشباع کرده و قیمت نفت دوباره سقوط کند. از دیگر تلاش‌های بی‌نتیجه بایدن برای کنترل قیمت نفت، دستور به برداشت یک‌میلیون‌ بشکه نفت از ذخیره استراتژیک نفتی آمریکا بوده که تأثیر نهایی آن بر مهار قیمت نفت تاکنون نامحسوس بوده است.
درنهایت، 2تولید‌کننده بزرگ نفتی دیگر که توانایی افزایش تولید را دارند ایران و ونزوئلا هستند که هر دو تحت تحریم‌های شدید اقتصادی از بازار جهانی حذف شده‌اند. تلاش‌های رئیس‌جمهور آمریکا برای دستیابی به توافق با ایران و ونزوئلا تاکنون بی‌نتیجه مانده و متوقف شده است. اگرچه دولت آمریکا اخیرا مجوزی که شرکت شورون را از اجرای تحریم نفتی آمریکا علیه ونزوئلا معاف می‌کرد، تجدید کرده است. همچنین 2ماه پیش چند مقام دولتی آمریکا برای مذاکره با رئیس‌جمهور ونزوئلا به کاراکاس سفر کردند. همزمان به شرکت‌های رِپسول اسپانیا و اِنی ایتالیا اجازه وارد کردن مقادیر محدودی نفت از ونزوئلا داده شده است. ونزوئلا بیشترین ذخایر نفتی جهان را دارد اما صنعت نفت این کشور به اندازه‌ای ناکارآمد است که روند افزایش حجم صادرات نفت از آن ممکن است چندین سال زمان ببرد. بایدن در زمینه احیای توافقنامه هسته‌ای با ایران هم ناتوان بوده است. در صورت احیای برجام، ایران می‌توانست بلافاصله روزانه 500هزار بشکه نفت صادر کرده و بحران عرضه جهانی نفت را کاهش دهد. ایران همچنین در حدود 100میلیون بشکه نفت ذخیره دارد که می‌تواند در صورت برداشته شدن تحریم‌ها به سرعت آنها را وارد بازار کند.