موج مهاجرت و محدودیت روستاها

بهروز قلی‌پور-  روزنامه‌نگار

حدود نیمی از ۶۲هزار روستای کشور یعنی ۳۰هزار روستا در ایران خالی از سکنه هستند؛ این در حالی است که اوضاع سکونت در روستاهای دارای سکنه هم چندان مساعد نیست. ۸۵درصد اراضی کشاورزی، ۲۷درصد تولید ناخالص ملی و ۱۸درصد اشتغال در بخش روستایی قرار دارد، اما فقط ۲۶درصد از جمعیت کشور در مناطق روستایی زندگی می‌کنند.
به گزارش همشهری، کارشناسان معتقدند با توجه به شروع مهاجرت معکوس به روستاها طی سال‌های اخیر در نتیجه گرانی مسکن و اجاره‌بها در شهرها، آنچه می‌تواند به ثبات جمعیت در روستاها کمک کند، توزیع عادلانه خدمات و امکانات ازجمله اجرای طرح‌های هادی است. با وجود همه تأکیدی که بر اجرای طرح هادی و زمینه‌سازی آن برای مهاجرت معکوس می‌شود، اما رئیس بنیاد مسکن کشور از اختصاص ۱۱۰۰میلیارد تومان برای اجرای طرح هادی در روستاهای کشور طی امسال خبر می‌دهد درحالی‌که برای تکمیل طرح‌های هادی در همه روستاها 15هزار میلیارد تومان نیاز است.

اعتبار امسال طرح‌های هادی
تاکنون طرح هادی برای ۴۰هزار روستای بالای ۲۰خانوار کشور تهیه شده است و طبق یک برنامه ۱۰ساله هر سال باید ۱۰درصد روستاها هم در برنامه بازنگری طرح‌های هادی قرار گیرند. رئیس بنیاد مسکن کشور می‌گوید: امسال 1100میلیارد تومان به اجرای طرح هادی در روستاهای کشور اختصاص داده شد. اکبر نیکزاد با بیان اینکه در همه استان‌های کشور بیش از ۸درصد از اعتبار استانی به طرح‌های هادی روستاهای همان مناطق اختصاص داده شده است، می‌افزاید: مجلس شورای اسلامی به‌علت توجه به روستاها و اجرای طرح‌های هادی 3100میلیارد تومان اعتبار دیگر برای اجرای طرح هادی روستاها مصوب کرده است که بعد از پایان تعطیلات مجلس و بازگشایی آن با رأی مجدد نمایندگان ملت این میزان به بنیاد مسکن کشور ابلاغ می‌شود.

اختصاص سالانه فقط 7درصد اعتبار 
بنابه‌گفته معاون عمران روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تکمیل طرح‌های هادی کشور ۱۵هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد درحالی‌که سالانه فقط 7درصد از این اعتبار پرداخت می‌شود.
محمدرضا شاملو هم در حالی از پیگیری کمیسیون عمران برای افزایش تامین اعتبار طرح‌های هادی یاد می‌کند که هر طرح هادی بعد از 10سال نیاز به بازنگری و در حقیقت اعتبار جدید دارد.

چالش‌ طرح‌های هادی، فراتر از اعتبار 
هرچند مهم‌ترین چالش طرح هادی را می‌توان اعتبار تصویب شده و اختصاص یافته دانست، اما نایب‌رئیس اول کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی نگاه دیگری به این موضوع دارد.
اسماعیل حسین‌زهی با بیان اینکه در زمینه طرح‌های اجرای هادی روستایی دچار عقب‌ماندگی هستیم به همشهری می‌گوید: مجلس در سال1400 و 1401 توجه ویژه‌ای به طرح‌های هادی به‌عنوان عامل بازدارنده مهاجرت از روستاها دارد و اعتبار خوبی در این زمینه تصویب کرده است، اما این طرح چالش‌های دیگری هم دارد. او با بیان اینکه اختصاص اعتبار به طرح‌های بازآفرینی شهری یک چالش در مسیر مهاجرت معکوس به روستاهاست، می‌افزاید: این در حالی است که اگر اعتبار خوبی مانند آنچه در حوزه بازآفرینی شهری هزینه شده است به طرح‌های هادی اختصاص می‌یافت نه‌تنها انگیزه ماندگاری در روستاها افزایش می‌یافت که آمار حاشیه‌نشینی نیز کاش  پیدا می‌کرد.
نایب‌رئیس اول کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی چالش بعدی در مسیر اجرای طرح‌های هادی را آمار غیرواقعی می‌داند و می‌گوید: مدیران شهرستانی و استانی برای کسب رتبه اول آمارهای غیرواقعی به مدیران کشوری ارائه می‌کنند. این رویه باید اصلاح شود و طرح‌های هادی روستایی را مانند طرح‌های نیمه‌تمام عمرانی ببینیم و برای دریافت اعتبار کافی فهرست واقعی طرح‌های نیمه‌تمام را ارائه کنیم.
حسین‌زهی با تأکید بر اینکه هم‌اکنون آمار موثقی از اجرای طرح‌های هادی در کشور وجود ندارد، ادامه می‌دهد: احصای آمار دقیق این بخش در دستور کار قرار خواهد گرفت. نماینده خاش در مجلس شورای اسلامی با اشاره به قانون جوانی جمعیت هم به افزایش جمعیت روستاها اشاره کرد و گفت: باید برای این موضوع برنامه‌ریزی کرد تا با قانون جوانی جمعیت و افزایش زاد و ولد دوباره با موج جدید مهاجرت به حاشیه شهرها مواجه نشویم و راهکار این موضوع هم اجرای کامل طرح‌های هادی است. او ضمن اینکه از دولت می‌خواهد به موضوع طرح‌های هادی نگاه ویژه‌ای داشته باشد، معتقد است بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به‌عنوان متولی زمین‌های روستایی و مجری طرح‌های هادی باید زمین را با قیمت پایین به روستاییان بدهند که هزینه زیادی برایشان نداشته باشد.

 طرح هادی روستایی با اهدافی ازجمله ایجاد زمینه توسعه و عمران روستاها با توجه به شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی، تامین عادلانه امکانات و خدمات از طریق ایجاد تسهیلات اجتماعی، تولیدی، رفاهی، هدایت وضعیت فیزیکی روستا و بهبود مسکن روستاییان و خدمات محیط‌زیستی و عمومی اجرا شده است.‌