تغییر در شیوه جنگ‌ها و راز مقاومت

سیدحسن موسوی‌چلک؛ جامعه‌شناس

ممکن است مقاومت معانی مختلفی در برهه‌های زمانی و مکانی متفاوت داشته باشد، اما در مجموع، استقامت وجه مشترک مفاهیم، برداشت‌ها، تعاریف و توضیحات مربوط به مقاومت است. این استقامت در اغلب موارد برای رسیدن به یک هدف جمعی یا فردی به کارگرفته می‌شود که عمدتا اهداف مترقی و مبارکی دارد. مقاومت مقابل دشمن یکی از مفاهیمی است که هم ملت ما با آن آشنایی دارند و هم استقامت خود را برای رسیدن به پیروزی مقابل دشمن به‌خوبی نشان دادند. در این فرایند، ملت و دولت در کنار هم حضور پیدا کرده و با مقاومتی که از خود نشان دادند، توانستند به هدفی که دنبال می‌کنند دست پیدا کنند؛ مقاومتی که دستاوردهای زیادی داشته است. اگر اوایل انقلاب و جنگ را ببینیم، مقاومت مقابل رژیم شاه و بعد از آن مقابل رژیم بعث ناشی از یک موضوع و ریشه اساسی بود. آن ریشه را می‌توان در انگیزه بالا و سرمایه‌های اجتماعی کشور و همدلی مردم با یکدیگر جست‌وجو کرد. ازسوی دیگر، وجوه اعتقادی مردم نیز به‌عنوان محرک دیگری برای مقاومت در مقابل دشمن بود و این موضوع سبب شده بود مردم هم براساس انگیزه‌های ملی و میهنی از سرزمین خود دفاع کنند و هم این کار را با اعتقاد قلبی انجام دهند؛ مسئله‌ای که سبب شده بود دشمن دچار حیرت شود و نتواند ارزیابی دقیقی از وضعیت مردم داشته باشد. همانطور که اشاره کردم تعریف مقاومت در برهه‌های مختلف ممکن است نیازمند تغییر تاکتیک و روش باشد. اگرچه در جنگ نظامی و سخت تجربه خوبی از مقاومت را داریم، اما دشمن با درک این موضوع نوع تهاجم خود را به کشور به عرصه‌های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و مانند آن تغییر داده است. معتقدم راز مقاومت مقابل جنگ‌های ترکیبی که اکنون با آن روبه‌رو هستیم را باید در چند مسئله مهم جست‌وجو کرد؛ نخست اینکه باید با شایسته‌گزینی به‌گونه‌ای عمل کرد که مجراهای نفوذ در کشور بسته شود و از سوی دیگر، ایجاد امید و نشاط در جامعه ضرورتی است که می‌تواند پایه‌های مقاومت را در جامعه تقویت کند. متأسفانه در سال‌های گذشته کمتر به اهمیت این موضوع توجه کرده‌ایم. باید گفت که مسئولان در گذشته و حتی امروز هیچ برنامه‌ای برای تبیین جنگ‌های ترکیبی، نحوه تهاجم به مردم و نیز روش‌های تاب‌آوری و مقاومت مقابل این جنگ‌ها به مردم نداشته‌اند و این مسئله را به مردم یاد نداده‌اند که چگونه خود را در مقابل این تهاجم حفظ کنند. ممکن است برخی این برداشت را داشته باشند که تاب‌آوری به معنای زندگی ذلت‌بار است، اما منظور از تاب‌آوری مقابل جنگ‌های ترکیبی که از آن نام برده شد، این است که فرد و جامعه بتواند در این مسیر از خود به‌درستی دفاع کند. در چنین شرایطی نیازمند این هستیم که هم مردم و هم مسئولان با روش‌های مقاومت و تقویت مفهوم آن در جامعه تلاش بیشتری کنند.