تمرکز جدی روی تفکیک زباله از مبدأ

محمود مولایی - روزنامه‌نگار

در سال‌های اخیر با اینکه میزان مشارکت شهروندان در تفکیک زباله از مبدأ افزایش یافته، ولی میزان مشارکت همچنان کمتر از 10درصد است. در دوره مدیریت قبلی شهر تهران، با اجرای طرح کاپ تلاش شد میزان مشارکت شهروندان افزایش پیدا کند و طرح حذف مخازن بزرگ زباله از سطح شهر در برخی مناطق به‌صورت پایلوت اجرا شد، اما به نتیجه مطلوب نرسید. طوری که در دوره جدید مدیریت شهری طرح‌های دیگری هم به این طرح اضافه شد تا میزان مشارکت مردمی را در تفکیک زباله از مبادی تولید ‌بالا ببرد. 
با وجود این، به‌گفته مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران، میزان مشارکت هنوز قابل توجه نیست: «میزان مشارکت در حوزه تفکیک زباله از مبدأ زیر 10درصد است؛ یعنی در واقعیت میزان مشارکت زیر 10درصد است، ولی زباله‌ای که اکنون در شهر تهران توسط زباله‌گرد و غیره تفکیک می‌شود، نشان می‌دهد که میزان مشارکت بیشتر از 20درصد است. کاری نداریم که این فعالیت مجاز یا غیرمجاز است، ولی روزانه حدود 700 تا 800تن به چرخه تولید برمی‌گردد. حالا شهرداری تلاش می‌‌کند میزان زباله بازیافتی 20درصد به‌صورت پاک و استاندارد اتفاق بیفتد و حداقل نمای زشتی را در شهر تهران مشاهده نکنیم.»‌
محمدمهدی عزیزی به همشهری گفت که در مدیریت شهری ششم به شهردار قول دادیم که در بازه زمانی 4ساله از طریق اپلیکیشن‌ها، خودروهای ملودی، غرف‌‌ و... زیرساخت‌های مناسب را برای مشارکت شهروندان در تفکیک زباله از مبدأ داشته باشند تا درصد میزان مشارکت افزایش یابد: «طوری که در پایان 4سال، میزان مشارکت به عدد 20درصد پاک برسد. مشارکت 20درصدی عدد بسیار قابل‌توجهی است، چراکه در کشورهای توسعه‌یافته هم میزان مشارکت مردمی به‌طور میانگین 47درصد است. تلاش ما این است که از تمام ظرفیت‌ها استفاده کرده و با مشوق‌هایی که درنظر می‌گیریم، میزان مشارکت در امر تفکیک زباله از مبدأ را به شکل قابل‌توجهی افزایش دهیم.» 
طبق نظرسنجی که سازمان مدیریت پسماند شهر تهران انجام داده، شهروندان باید عملیات تفکیک زباله از مبدأ را انجام دهند. مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند معتقد است‌ با تدابیری که اندیشیده شده، به‌نظر می‌رسد که میزان مشارکت در سال‌های پیش‌رو بیشتر هم شود:‌ «هم‌اکنون مدیریت شهری ششم برای جمع‌آوری، تفکیک و کاهش آمار پسماند تولیدی در سطح شهر تهران، طرح‌های مختلفی را طی مدت ۶ ماه آغاز کرده است. طرح‌ها و پروژه‌های خلاقانه‌ای که به‌نظر می‌رسد با اجرای آنها می‌توان به سلامت محیط‌زیست، شهروندان و نسل‌ آینده کمک کرد.» 

کاهش پسماند در آرادکوه 
در 2هفته گذشته اجرای طرح تفکیک زباله از مبدأ نتایج مناسبی داشته است. به‌گفته مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند، با اجرای این طرح میزان پسماند ورودی به مرکز آرادکوه کاهش پیدا کرده است. عزیزی گفت: «طی آغاز این طرح روزانه حدود ۱۹۸‌تن پسماند‌ تر از پسماندی که به آرادکوه منتقل می‌شود، جدا شده است، به‌معنایی دیگر ورودی پسماند‌ تر به آرادکوه به میزان ۱۹۸‌تن در روز کاهش یافته است. تمامی میادین میوه و تره‌بار و بوستان‌های بزرگ تا پایان فصل بهار تحت پوشش این طرح قرار می‌گیرند تا روزانه به عدد ۴۰۰ تن پسماند‌ تر برسد.» 
آموزش‌های شهروندی در کاهش پسماند ورودی به مرکز آرادکوه نقش بسزایی دارد. عزیزی درباره اینکه چه برنامه‌ای را برای آموزش‌های شهروندی در سال‌1401 دنبال می‌کند، عنوان کرد: «اقدام سازمان پسماند در سال‌جاری آموزش به شهروندان درباره استفاده مجدد از کالاها‌ست؛ یعنی شهروندان می‌توانند از کالاهای دست‌دوم بادوام استفاده کنند که این اقدام موجب کاهش پسماند و خطرات زیست‌محیطی می‌شود. اگر اصلاح سبک زندگی در مصرف به شهروندان آموزش داده شود، تولید پسماند خانگی کاهش می‌یابد.» 
او با بیان اینکه شهروندان بسیاری از کشورهای جهان، آموزش‌های ساده‌ای را فرامی‌گیرند تا بخش عالی پسماند ‌تر خود را تبدیل به کمپوست کنند، یادآور شد: «این اقدام بوی نامطبوع و دردسر زیادی ندارد. این طرح نیز در دستور کار برنامه‌های‌۱۴۰۱  شهرداری قرار گرفته است. شهروندان تهرانی می‌توانند در این زمینه کمک‌های بسیاری به محیط‌زیست شهر خود و سپس شهرداری کنند. قرار است که شهروندان پسماند ‌تر خود نظیر پوست میوه را خشک کنند و آن را به غرفه‌های بازیافت تحویل دهند و سپس غرفه‌ها با تجمیع این نوع از پسماند، آن را به دامداری‌ها بفروشند.» همچنین عزیزی با اعلام اینکه سازمان پسماند از ابتدای امسال ضایعات میادین میوه تره‌بار و همچنین میوه و سبزی‌فروشی‌های بزرگ شهر تهران را به‌صورت مجزا جمع‌آوری می‌کند، گفت:‌ «این پسماند به سایت اختصاصی هدایت می‌شود تا پسماند آن به کمپوست درجه یک تبدیل شود. همچنین جمع‌آوری ضایعات بوستان‌های بزرگ (چمن‌زنی، نشای فصلی و...) در برنامه قرار گرفته‌ تا به پسماند میوه و تره‌بار اضافه شوند و در مسیر تبدیل کمپوست با‌کیفیت قرار گیرد.» 

طرح تفکیک از مبدأ در شهرک‌ها
۵‌هزار و ۶۰۰‌مخزن مخازن ۱۲۰ و ۲۴۰ لیتری در فروشگاه‌های تجاری و اداری شهر تهران در نیمه دوم سال‌۱۴۰۰ توزیع شد تا پسماند خشک از مبادی تفکیک شود. به‌گفته مدیرعامل سازمان پسماند، این برنامه در سال‌۱۴۰۱ با شدت بیشتری ادامه خواهد یافت. او با بیان اینکه در ۹۵ شهرک از ۱۹۵ شهرک موجود شهر تهران در سال‌۱۴۰۰، طرح تفکیک از مبدأ اجرا شده است، گفت: «همچنین تا پایان 3ماه نخست سال‌۱۴۰۱، تمامی شهرک‌ها تحت پوشش طرح تفکیک از مبدأ قرار خواهند گرفت.» عزیزی درباره اقدامات اجرایی برای کاهش دفن پسماند و دفع شیرابه توسط شهروندان، توضیح داد: «اگر شهروندان پسماند ‌تر و خشک را از همان خانه تفکیک کنند، نتیجه بسیار مثبتی برای کاهش دفن و دفع شیرابه خواهد داشت. پسماند ‌تر نظیر پوست میوه، تفاله چای و قهوه می‌تواند در خانه آبگیری و خشک ‌ و پس از آن در داخل مخزن انداخته شود.»‌

مکث
دیگر اقدامات پیش‌رو در 1401 
‌غرفه‌های «ورزش‌ماند» در سطح مناطق ۲۲‌گانه راه‌اندازی خواهد شد تا مورد توجه نوجوانان و کودکان قرار گیرد و این قشر با تحویل پسماند خشک امکان دریافت لوازم ورزشی را داشته باشند. مدیرعامل سازمان پسماند، با اعلام اینکه افزایش غرفه‌های دیگری در محلات پرتردد نظیر بوستان‌ها و مترو در سال‌۱۴۰۱ در دستور کار است، گفت: «در همین راستا تفاهمنامه‌ای با شرکت بهره‌برداری متروی تهران منعقد شده تا در ایستگاه‌های پرتردد غرفه‌های تحویل پسماند خشک راه‌اندازی شود. مسافران با تحویل پسماند خشک می‌توانند کارت بلیت خود را شارژ کرده و خدماتی از این دست دریافت کنند.» همچنین افزایش غرفه‌های گلماند و هایپرماند در سال۱۴۰۱ نیز در دستورکار قرار گرفته است. عزیزی با بیان اینکه غرفه‌هایی در منطقه۱۰ وجود دارد که شهروندان به ازای تحویل پسماند خشک می‌توانند میوه خریداری کنند، توضیح داد: «هم‌اکنون این ایده خلاقانه در منطقه‌۱۰ به‌صورت آزمایشی اجرا شده ‌تا در آینده به سایر مناطق شهر تعمیم داده شود.»  در عین حال، مدیرعامل سازمان پسماند، یکی دیگر از بهترین اقدامات سازمان مدیریت پسماند را راه‌اندازی خط پردازش پسماند یا MRF اعلام کرد که از طریق مجتمع‌‌های نوین پردازش پسماند، تمامی اقدامات مربوط به پسماند در همان خط انجام می‌شود. به‌گفته عزیزی، نخستین مجتمع نوین پردازش پسماند تا پایان اردیبهشت‌۱۴۰۱ در محله کوهک منطقه‌۲۲ شهر تهران افتتاح خواهد شد؛ بیش از ۹۵ درصد این کار انجام شده است.» او با بیان اینکه شهر تهران در سال‌۱۴۰۱ به 8پهنه برای ایجاد مجتمع‌های پردازش نوین پسماند تقسیم‌بندی خواهد شد، تأکید کرد: «کار اجرایی در 4پهنه آغاز شده ‌که یکی از این پهنه‌ها تا پایان اردیبهشت‌۱۴۰۱ به بهره‌برداری می‌رسد و 3پهنه دیگر تا نیمه نخست امسال افتتاح می‌شود.»