انقلاب اسلامی به روایت نسل‌‌ها

حانیه مستور، روزنامه‌‌نگار

متفکران و نظریه‌‌پردازان علوم سیاسی خواهان تبیین پدیده انقلاب در تاریخ بشری هستند. به تعبیر هانتینگتون، انقلاب حرکتی مبنایی با تحول در هنجارهای ساخت اجتماعی و مدیریت سیاسی کشور است. پرسش‌‌های پیشینی در مطالعات انقلاب، کوششی علی برای شناخت شکل‌‌گیری یک انقلاب و تکاپو برای تبیین مولفه‌های مؤثر و سرعت‌‌بخش آن است؛ هرچند انقلاب‌‌ها تندباد سهمگینی بر پیکره نظامات سیاسی- اجتماعی هستند. خیزشی سریع که این پرسش را برای پژوهشگران سیاسی تداعی می‌کند که چرا هیچ‌کس نتوانسته بود انقلابی چنین سهمگین را پیش‌بینی کند؟ انقلاب اسلامی ایران به تعبیر چارلز کرزمن، انقلابی «تصورناپذیر» در گستره سرزمینی کشوری در غرب آسیا بود. او در کتاب «انقلاب تصورناپذیر در ایران» درصدد پاسخ به این ناپیش‌‌بینی‌بودگی انقلاب اسلامی ایران است. تحلیل‌گران سازمان سیا در آبان‌ماه سال‌1357در قبال آینده شرایط سیاسی ایران معتقد بودند که «انتظار می‌رود که شاه تا 10سال آینده فعالانه در قدرت باقی باشد.» اما ایرانیان تاریخ را تغییر دادند.

گام بعدی در روند مطالعات انقلاب‌‌ها، پرسش بنیادین پسینی در قبال آینده انقلاب‌‌هاست. در همین راستا تاملات نظری مقایسه‌‌ای نظیر اثر مهم کلارنس کرین برینتون در کتاب «کالبدشکافی چهار انقلاب» با طرح حرکت دوری انقلاب‌‌ها یا ترمیدور را شاهد هستیم. گام نهایی در مسیر پژوهش پدیده انقلاب، توصیه‌های سیاستی برای مانایی انقلاب مبتنی بر ایده‌ها و شعارهای انقلاب با درک مقتضیات زمان است.

زمان و نسل حامی یا ضد‌انقلاب‌‌ها
فراموشی، فرزند زمان است و زمانه خالق دوستی و دشمنی‌‌ها. با گذشت زمان، حافظه‌های جمعی نقش تعریف رویدادها را ایفا می‌‌کنند و حتی تطور زمانی، واژگان توصیفی رخدادها و رویدادها را تغییر می‌‌دهند. برخی از انقلاب‌‌ها در عصر خویش رفتار مترقی و در ادوار بعدی خیزشی واپس‌‌گرا تلقی می‌شود. از سوی دیگر جدال بین‌نسلی، شورش پسران علیه پدران است. نسلی ردای رادیکالیسم بر تن می‌کند و نسلی دیگر همانند پیرمردان، محافظه‌کاری پیشه می‌کند. جدال نسل‌‌ها جنگ قدیم و جدید نیست بلکه تلاش برای استیلای مفاهیم هویتی است. انقلاب‌‌ها در میانه اثرگذاری مولفه زمان و تحول نسلی سربازان بی‌دفاع نیستند بلکه آنان به بازسازی هویتی و تصویرسازی جدید می‌پردازند بنابراین زمان و نسل نه حامی انقلاب‌‌ها هستند و نه ضد ‌آن بلکه انقلاب‌‌ها به این دو عنصر معنا می‌‌دهند.

راز ماندگاری؛ تصویرسازی نسلی 
اولین گام برای توصیف و تبیین اثرگذاری مؤلفه‌های برهم‌‌کنش «زمان» و «نسل» در روایت ماندگاری انقلاب اسلامی درک عناصر ماندگار در منظومه فکری رهبران انقلاب اسلامی است. به تعبیر مقام معظم رهبری «ماندگاری انقلاب اسلامی» یک «هدف راهبردی» است و در این روند باید شاهد «حفظ ساخت حقیقی و آرمان‌های جمهوری اسلامی» و «توازن و همراهی ابعاد گوناگون انقلاب با نیازهای بشر» باشیم. این هدف راهبردی، نیازمند ستون‌‌های استحکام‌بخش دارد و متناسب با خروجی پژوهش‌‌های اندیشه مقام معظم رهبری «اسلام»، «رهبری»، «مردم» و «کارآمدی» چهار مضمون سازمان‌‌دهنده اصلی و ارکان نگه‌دارنده انقلاب اسلامی هستند.
جدال جدی میان راویان روایت انقلاب اسلامی رخ داده است. جریان تحریف با سوءاستفاده از عنصر زمان، خواهان تصویرسازی خلاف واقع از زیست انسان ایرانی در عصر انقلاب اسلامی است. آنان با برجسته‌‌سازی مفاهیم نارسا مانند نابرابری و حس عدم‌تعلق‌خاطر ایرانیان به وطن مدعی فاصله‌‌گزینی نسل جدید از انقلاب اسلامی هستند. روایت رقیب با این همانی عملکرد نامناسب برخی از مسئولین در ادوار تاریخی خواهان عینیت‌بخشی نارسایی کارکردی به کارنامه پرافتخار انقلاب اسلامی است. در سطح بعدی تحلیلی، راز ماندگاری انقلاب اسلامی در ابژه‌های نسلی تابع برساخت تصویر همسو با علائق جمعی است. در برابر این روایت دروغین باید تصویرسازی صادقانه برای نسل‌‌های مختلف مخصوصا نسل جوان و نوجوان صورت بگیرد. در مقطع کنونی باید تصویر انقلاب اسلامی مبتنی بر سه سطح «روایت صادقانه خیزش انقلابی»، «تبیین برخی کژکارکردی‌‌ها» و «برجسته‌‌سازی مفاهیم بنیادین» باشد. در چندسال اخیر با اتخاذ تکنیک‌های عملیاتی روانی، تلاش برای تصویرسازی کاریکاتوری از استیلای استبدادی سلطنت پهلوی شکل گرفته است بنابراین باید علت‌های مهم خیزش مردم علیه نظام پادشاهی تصویرسازی شود و در گام بعدی با دوری از کتمان‌‌کاری برخی از نارسایی‌‌ها مورد پذیرش قرار بگیرد و با فرایند علت‌‌یابی مقصران آن برای نسل جدید بازگو شود و در نهایت عناصر اصلی انقلاب مانند عدالت اجتماعی و مبارزه با استکبار با رتوریک مبتنی بر نسل جدید بازگو شود. مسلما این روند برجسته‌‌سازی عناصر برتری بخش انقلاب اسلامی نیاز به فراگرد نوین مخصوصا در فضای رسانه‌های جمعی دارد. با این اوصاف، نبرد اندیشگانی انقلاب اسلامی با راویان دروغین تحریف در آینده نزدیک نبرد در عرصه جنگ‌شناختی خواهد بود.