سکوت، دریاست

آرش نهاوندی- مترجم

کمتر کسی تصور می‌کرد فیلم «کودا» که به‌طور اختصاصی به مسائل خانواده‌ای ماهیگیر و ناشنوا و چالش‌های آنها در برخورد با نیروهای پلیس در شهری کوچک در منطقه‌ای ساحلی در آمریکا می‌پردازد و اغلب شخصیت‌ها در آن به زبان اشاره سخن می‌گویند، بتواند اقبال تماشاگران و نظر مساعد منتقدان را به‌خود جلب کند. این فیلم که در جشنواره ساندنس برای نخستین بار به نمایش درآمده بود، شگفتی‌آفرین اسکار 2022بود و توانست در رشته‌های بهترین فیلم، بهترین بازیگر نقش مکمل مرد و بهترین فیلمنامه اقتباسی جایزه اسکار را از آن خود کند. شان هدر، کارگردان فیلم کودا با مجله فیلم میکر درباره داستان این فیلم، روند تولید آن و تفاوت‌هایش با نسخه اصلی فرانسوی و ویژگی‌ها و تمایزهایش نسبت به سایر فیلم‌هایی که درباره ناشنوایان ساخته می‌شود، توضیح داده است.

درست است که شما تا زمانی که به ساخت نسخه انگلیسی فیلم «کودا» ترغیب نشده بودید، نسخه اصلی فرانسوی آن را با نام «خانوده بلیر» ندیده بودید؟
بله درست است.
از تصمیم‌تان درباره انتخاب داستان کودا بگویید.
تصمیم گرفته بودم داستان زندگی پدر و پسری ناشنوا و ماهیگیر را روایت کنم که پس از سال‌های سال کار همراه با آرامش روی قایق ماهیگیری‌شان، روزی به‌طور غیرمنتظره با مأموران اعمال قانون مواجه می‌شوند و از آن روز به بعد زندگی آنها به‌طور کامل زیر‌و‌رو می‌شود. در نهایت به‌نظرم رسید می‌توان این داستان را در قالب اثری سینمایی بهتر تجزیه و تحلیل کرد. من از نخستین دیدار خود با مسئولان «لایونز گیت» استفاده و با آنها درباره ساختار روایی اولیه داستان صحبت کردم. خوش شانس بودم که آنها از نگاه من به این داستان خوش‌شان آمد و برای کارگردانی نسخه آمریکایی فیلم کودا  از من دعوت به همکاری کردند. پس از رفتن پاتریک واچزبرگر از لایونز گیت ما ناگزیر شدیم فیلم را به‌طور مستقل و با کمک سرمایه‌گذاران فرانسوی بسازیم.
از چه زمانی طرح داستان یک خانواده ماهیگیر در گلوچستر در ذهن‌تان شکل گرفت و چطور شد به این نتیجه رسیدید که مسائل اقتصادی و پلیس را نیز وارد ماجراهای این فیلم کنید؟
زمانی که من برای مذاکرات اولیه به کمپانی لایونز گیت  رفتم، تصمیم داشتم یک خانواده ماهیگیر ساکن گلوچستر را محور داستان فیلم خود قرار دهم. همچنین برای من جالب بود بدانم واکنش جامعه ناشنوایان نسبت به اعمال قوانین محدود‌کننده چگونه است. برخورد پلیس با افراد ناشنوا اغلب به نتایج و عواقب ناگوار و اسفباری ختم می‌شود. زمانی که پلیس یک فرد ناشنوا را برای اعمال قانون به طرفی می‌کشد، درک نمی‌کند که او ناشنواست و نمی‌تواند دستورات پلیس را اجرا کند، بنابراین اغلب این تصور در ذهن مأموران پلیس ایجاد می‌شود که فرد ناشنوا در حال نافرمانی است.

مکث
فیلم فرانسوی یا آمریکایی؟
اولین صحبت‌هایی که درباره ساخت این فیلم انجام دادید حول چه محوری بود؟ آیا سرمایه‌گذاران فیلم درصدد ساخت فیلمی به‌طور خاص با نگاه آمریکایی بودند؟ در واقع فیلمی می‌خواستند که از نسخه اصلی فرانسوی فاصله گرفته و آمریکایی شده باشد؟
کمپانی لایونز گیت درصدد کلید زدن پروژه ساخت فیلم کودا بود. آنها حقوق ساخت یک نسخه بازسازی شده از نسخه اصلی فیلم را به‌دست آورده بودند. در آن زمان پاتریک واچزبرگر، لایونز گیت  را اداره می‌کرد و فیلیپ روسوله، تهیه‌کننده نسخه فرانسوی این فیلم در حال کمک برای فراهم کردن زمینه برای کسب حقوق ساخت نسخه آمریکایی این فیلم بود. زمانی که فیلم «تلولا» (دیگر اثر سینمایی مهم و تحسین شده سیان هدر) در جشنواره ساندنس اکران شد، به لایونز گیت رفتم و پس از مذاکرات اولیه برایم مشخص شد که در این کمپانی به‌دنبال فیلمسازی‌ هستند که بتواند نسخه خاص و ویژه‌ای از فیلم «خانواده بلیر» را بسازد. آنها در وقع به‌دنبال ساخت یک بازسازی صددرصدی از روی نسخه فرانسوی فیلم نبودند و در جست‌و‌جوی کسی بودند که بتواند نگاه‌شان را در ساخت یک نسخه آمریکایی از این فیلم پیاده کند.

تحقیق درباره زندگی ماهیگیران  یا کاوش درباره ناشنوایان

در این فیلم به‌طور خاص داستان یکی از خانواده‌های ماهیگیر اهل گلوچستر روایت می‌شود، آیا شما پیش‌تر نسبت به وضعیت و مشکلات جامعه ماهیگیران این ناحیه اطلاع داشتید و تحقیقاتی در این‌باره انجام دادید؟
من در کمبریج واقع در ایالت ماساچوست متولد شدم و هر تابستان از گلوچستر دیدن می‌کردم و در این سفرها نسبت به مسائل ماهیگیران این منطقه اطلاعاتی کسب کرده بودم. در این منطقه قوانین محدود‌کننده‌ای وجود دارد که بیش از آنکه شرکت‌های بزرگ را متاثر از خود کند، بر فعالیت اقتصادی خانواده‌های کوچک‌تر ماهیگیر تأثیر منفی می‌گذارد. در طول سال‌هایی که به این منطقه می‌رفتم تعداد قایق‌های ماهیگیری از 700به 6قایق کاهش یافته بود، این مسئله باعث شد به تحقیق در این‌باره علاقه‌مند شوم. من تصور می‌کنم در نتیجه قوانین موجود، طبقه‌ای از کارگران آمریکایی که شغل‌شان را از پدر به ارث می‌برند، در حال ناپدید شدن از چرخه اقتصادی هستند. در آن زمان از خود می‌پرسیدم چه زمانی رونق کار روی قایق‌های ماهیگیری در این منطقه از بین رفت؟ زمانی اقتصاد ماهیگیری در این منطقه کوچک‌تر شد که فرزندان تصمیم گرفتند دیگر به‌کار پدران خود ادامه ندهند و از شهر کوچک گلوچستر جهت یافتن کسب‌وکار و زندگی بهتر خارج شدند. همه این مسائل سبب شد تا من گلوچستر را به‌عنوان یک لوکیشن بسیار جذاب برای فیلم کودا انتخاب کنم.

نگاهی جدید به فرهنگ ناشنوایان

خواسته شما ارائه داستانی با حضور شخصیت‌های ناشنوا بود یا می‌خواستید از طریق فیلم کودا در فرهنگ ناشنوایان به کاوش بیشتری بپردازید؟
خیلی علاقه داشتم به شخصیت‌های ناشنوای داستانم در قالــــب شخصیت‌های انسانی سه‌بعدی حیات بدهم. مهم‌تر از آن می‌خواستم از بازیگران واقعا ناشنوا در فیلم خود استفاده کنم. همراه با این شخصیت‌هاست که می‌توانیم فرهنگ ناشنوایان را در فیلم کودا مورد‌تجزیه و تحلیل قرار دهیم. اینها موقعیت‌ها و فرصت‌های بی‌پایانی بود که به‌نظر می‌رسد در فیلم فرانسوی از آنها استفاده نشده باشد. این مسئله برای من خیلی مهم بود و می‌خواستم از این نیز اطمینان داشته باشم که ما در اغلب صحنه‌های فیلم از زبان ایما و اشاره به درستی استفاده می‌کنیم. چیزی که در اغلب فیلم‌هایی که داستان ناشنوایان در آنها روایت می‌شود یا شخصیت‌های ناشنوا در آن حضور دارند، در اغلب موارد فرد شنوا با فرد ناشنوا با صدای بلند حرف می‌زند تا وی را متوجه سخنان خود کند. اگر شما چند سالی به عقب بازگردید و فیلم «فرزندان یک خدای کوچک‌تر» را ببینید متوجه می‌شوید که شخصیتی که ویلیام هرت نقش‌اش را بازی می‌کند، تمام دیالوگ‌های خود را بلند ادا می‌کند. من نمی‌خواستم این کار را در فیلم کودا انجام دهم و می‌خواستم تماشاگران واقعا یک مکالمه کامل به زبان اشاره را تجربه کنند. این مسئله باعث می‌شد تا در صحنه‌های بسیاری از فیلم سکوت را تجربه کنیم، بنابراین من نیاز به تهیه کنندگانی داشتم که اهل خطر کردن باشند و این مسئله را باور داشته باشند که لزوما صامت بودن بسیاری از صحنه‌ها باعث عدم‌ارتباط تماشاگران با شخصیت‌های فیلم نمی‌شود و برخلاف نگرانی‌هایی که داشتم تماشاگران جذب صحنه‌هایی شدند که شخصیت‌ها در آن به زبان اشاره مکالمه می‌کردند.