گزارش
بحران سیاسی پاکستان؛ 6 سناریوی محتمل
تعلیق یکباره پارلمان پاکستان به درخواست نخست‌وزیر ، سایه تردید را بر آینده سیاسی این کشور گسترده است
بررسی قانونی بودن تصمیم غیرمنتظره عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان برای جلوگیری از یک پارلمانی و انحلال آن، بحرانی سیاسی در این کشور ایجاد کرده است.
دعواهای موافقان و مخالفان این اتفاقات به دیوان‌عالی پاکستان کشیده شده است و تصمیم بالاترین دادگاه این کشور، می‌تواند آینده سیاسی عمران خان و مخالفان او را مشخص کند. اول هفته قرار بود پارلمان جلسه رأی اعتماد به عمران خان را برگزار کند و پیش‌بینی می‌شد که عمران خان رأی نخواهد آورد اما نایب‌رئیس پارلمان، که یکی از متحدان اوست، جلسه رای‌گیری را لغو کرد. ادعای او این بود که این جلسه، بخشی از یک توطئه خارجی و برخلاف قانون‌اساسی این کشور است. کارشناسان می‌گویند حکم دیوان عالی، می‌تواند پیامدهای عظیمی برای دمکراسی در پاکستان داشته باشد. کشوری که تا حالا هیچ نخست‌وزیری نتوانسته در آن دوره 5ساله حکمرانی‌اش را به پایان برساند و ارتش در نیمی از تاریخ این کشور قدرت را در دست داشته است. احتمالاتی که رأی دیوان عالی ممکن است به همراه داشته باشد، اینها هستند:
دیوان عالی، اقدامات خان را رد می‌کند
مخالفت دیوان عالی با بلوکه کردن جلسه رأی اعتماد می‌تواند تصمیمات بعدی که دولت بر مبنای این اقدام گرفته را هم بی‌اثر کند. این تصمیمات، انحلال پارلمان و اعلام برگزاری انتخابات در 90روز است.
در این مورد، پارلمان دوباره برگزار و جلسه رأی اعتماد به عمران خان تشکیل خواهد شد. اگر خان با رأی عدم‌اعتماد پارلمان مواجه شود، که به‌نظر می‌رسد این اتفاق خواهد افتاد، اپوزیسیون می‌تواند گزینه خود را نامزد کند و تا تابستان2023، یعنی زمانی که انتخابات بعدی قرار است برگزار شود، قدرت را در دست بگیرد. اپوزیسیون هم گفته است که می‌خواهد انتخابات زودهنگام برگزار کند، اما بعد از اینکه شکست سیاسی را به عمران خان تحمیل و قوانینی را که معتقد است به برگزاری انتخابات آزاد کمک می‌کند را در پارلمان تصویب کند. آنها می‌گویند که انتخابات سال2018 که خان در آن برنده شد، آزاد نبوده است. خان هرگونه تخلف را رد می‌کند. حکم دادگاه علیه خان همچنین راه را برای اقدامات قانونی علیه این سیاستمدار 69ساله و حزب او باز می‌کند چون در این صورت، اپوزیسیون می‌تواند اینطور ادعا کند که خان و حزبش، قانون‌اساسی را زیر پا گذاشته‌اند. در یک سناریوی بدبینانه، ممکن است خان از شرکت در تمام انتخابات در آینده محروم شود. این اتفاق قبلا برای 2نخست‌وزیر این کشور افتاده است.
دادگاه اقدامات خان را قانونی می‌خواند
اگر دیوان اینطور حکم بدهد که اقدامات عمران خان قانونی بوده است، انتخابات هم آنطور که دولت اعلام کرده طی 90روز برگزار خواهد شد. این اتفاق، یک برد سیاسی بسیار مهم برای عمران خان خواهد بود و او و حزبش با شانس و روحیه‌ای بسیار بالا وارد انتخابات می‌شوند.
با این حال کارشناسان حقوقی در پاکستان گفته‌اند که چنین حکمی، می‌تواند مشکل‌ساز باشد به‌خصوص در برگزاری انتخابات مجدد چون ابعاد حقوقی متفاوتی خواهد داشت. احمد بلال محبوب از مؤسسه پیشرفت حقوقی و شفافیت پاکستان به الجزیره گفته است که تصمیم نایب‌رئیس پارلمان برای جلوگیری از برگزاری جلسه رأی اعتماد، نه‌تنها مغایر با قانون‌اساسی است که آن را هم زیر پا می‌گذارد. او گفته است: «از آنجا که همه اتفاق‌ها به‌نظر می‌رسد از قبل برنامه‌ریزی شده‌اند، نادیده گرفتن قانون‌اساسی(توسط دولت) تلاش برای زیر پا گذاشتن قانون‌اساسی بوده است. رئیس پارلمان فقط می‌تواند رای‌گیری را برگزار کند و این حق اعضا بوده که پیشنهاد برگزاری جلسه رأی اعتماد را قبول یا رد کنند.»
اقدامات خان غیرقانونی است؛ اما انتخابات برگزار می‌شود
در این حالت، دیوان حکم می‌کند که اقدام عمران خان غیرقانونی بوده است اما از آنجا که پروسه برگزاری انتخابات جدید شروع شده، این برنامه‌ها باید آنطور که اعلام شده‌اند پیش بروند و تا آنجا که ممکن است جلوی وارد آمدن لطمات سیاسی بیشتر گرفته شود. این حکم هم جلوی اقدامات قانونی احتمالی علیه خان و دستیاران و نزدیکان او را نخواهد گرفت.
دیوان دخالت نمی‌کند
مسئله‌ای که در رسانه‌ها و در میان سیاستمداران مطرح است این است که آیا اصلا دیوان عالی می‌تواند در امور پارلمانی وارد شود و دخالت کند یا نه.
در قانون‌اساسی پاکستان فرازی وجود دارد که می‌گوید دیوان نمی‌تواند چنین کاری کند، اما دادگاه‌ها در گذشته این بند را به‌صورت متفاوتی تعبیر و تفسیر کرده‌اند، به‌خصوص وقتی که پای مسائل مربوط به قانون‌اساسی مطرح باشد. اما دادگاه همچنان می‌تواند خود را از تمام این ماجرا بیرون نگه دارد. این کار به این معنا خواهد بود که تمام کارهای عمران خان قانونی هستند و پاکستان طی 90روز انتخابات سراسری برگزار خواهد کرد.
طولانی شدن زمان صدور حکم
اگر دیوان عالی سریعا حکمش را اعلام نکند، خلأ قدرت می‌تواند به مسائل حیاتی و مهم آسیب برساند. یکی از آنها مذاکرات با صندوق بین‌المللی پول برای دریافت‌های کمک‌های مالی بسیار حیاتی است. هم‌اکنون، پاکستان هیچ دولتی ندارد چون عمران خان کابینه را هم منحل کرده است. پیش از انتخابات زودهنگام، معمولا یک دولت موقت مشغول به‌کار خواهد شد. این دولت معمولا با اجماع دولت و اپوزیسیون چیده خواهد شد.در غیبت اجماع و توافق، پروسه انتخاب دولت به کمیته‌های پارلمانی و در نهایت به کمیسیون انتخابات سپرده خواهد شد. این روند، می‌تواند چندین روز طول بکشد.در چنین سناریویی، بازارها با خطرات جدی مواجه خواهند شد. دوشنبه، بورس پاکستان شاهد سقوطی بزرگ بود. واحد پول پاکستان هم شاهد سقوط ارزش بود.
ارتش دخالت می‌کند
پاکستان تا حالا 3بار شاهد دخالت مستقیم ارتش بوده است که حاصل همگی آنها عدم‌اطمینان سیاسی و اقتصادی در این کشور بوده است. این کودتاها در سال‌های 1958، 1977و 1999روی داده‌اند. ارتش پاکستان از گذشته یک بازیگر بسیار قدرتمند در دنیای سیاست این کشور بوده و از 75سال تاریخ پاکستان، در 33سال آن حاکم کشور بوده است.
با این حال ژنرال‌های ارشد هرگونه دخالت در بحران سیاسی فعلی این کشور را رد کرده و گفته‌اند که نیروهای مسلح در این کشور تنها وظیفه حمایت از دمکراسی را دارند. ارتش در همان روز انحلال پارلمان هم بیانیه‌ای داد و گفت که در اتفاق‌های سیاسی این کشور نقشی ندارد. این در حالی است که بسیاری در پاکستان می‌گویند که ریشه بحران امروز، به اختلاف نظر عمران خان و ارتش برمی‌گردد. اپوزیسیون پاکستان می‌گویند که نخست‌وزیر در انتخابات سال2017 به‌خاطر نزدیکی و حمایت ارتش برنده شد. هر دو طرف این مسئله را رد می‌کنند. اما به‌نظر می‌رسد اختلاف بین عمران خان و امرای ارتش افزایش یافته و همین باعث پایین کشیده شدن عمران خان شده است.
طلسم نخست‌وزیری
هیچ نخست‌وزیری در تاریخ پاکستان نتوانسته دوره 5 ساله قاونی خود را به پایان برساند. فقط 2نخست‌وزیر موفق شده‌اند 4 سال در قدرت بمانند.
