بازدیدها و چالش‌ها

سارا کریمان

نوروز1401 رشد 200درصدی بازدید از موزه‌ها و اماکن تاریخی را به همراه داشت. وضعیتی که پس از 2 سال فراگیری و فروکش کردن بیماری کووید 19 تا حدودی قابل پیش‌بینی بود. نوروز1399 با تعطیلی و قرنطینه تمامی فضاهای فرهنگی و عمومی و نوروز1400 علی‌رغم گشایش موزه‌ها و اماکن تاریخی، به‌دلیل پرهیز‌های فردی، بی‌نشان از حضور و میزان بالای بازدید افراد بود. در این رشد چشمگیر بازدیدهای امسال تناقضی آشکار است که جدال بر سر چگونگی و چرایی بازدید از موزه‌ها و فضاهای فرهنگی را به چالش می‌کشد. طبیعتا با فروکش کردن کرونا، فضای محزون و آسیب‌دیده جامعه مرهمی برای بازیابی توان و نشاط خویش نیاز دارد، ذاتا نوروز و بهار این زایش را با خود به همراه دارد، شروع مجدد سفرها و گشت‌وگذارها، راهکاری برای مرهم نهادن بر دشواری‌هایی‌است که جامعه در 2 سال گذشته پشت سر نهاده است. اما هنگامی که صحبت از موزه به میان می‌آید، مولفه‌های متعددی از قبیل حفاظت و نگهداری قد علم می‌کنند. موزه اساسا دارای ویژگی‌های سیالی است که منطبق با شرایط زمانی و بومی هر یک می‌توانند بر دیگری پیشی بگیرند. بدیهی است تفنن و تفرج یکی از کارکردهای موزه‌هاست، به‌علاوه اینکه موزه‌ها امروزه بیش از پیش بر رسالت‌های اجتماعی خود تأکید دارند و همواره باید در پی یافتن پاسخی نسبت به احوالات و نوسانات جامعه باشند. کمیت نفرات بازدید همواره یکی از شاخص‌های موفقیت عملکرد موزه‌هاست که به‌تبع آن مجموعه‌ای از ساختارها به‌دست می‌آید. اما حقیقتا بازدیدهای چندهزار نفره می‌تواند دلالتی بر شادی‌آفرینی یا آموزش و ارتقای فرهنگی باشد؟ پاسخ این سؤال به نیمی از ماهیت موزه ارتباط پیدا می‌کند. موزه 2 وجه ساختار و رفتار دارد. ساختار از انعطاف کمتری برخوردار است و در مواردی مانند بالا(جمعیت بسیار زیاد بازدیدکننده در یک بازه زمانی کوتاه) وارد فاز بحران می‌شود اما رفتار که خود مجموعه‌ای از پیش‌بینی‌ها و برنامه‌ریزی‌هاست، در اینگونه موارد به مدد موزه آمده و در خدمت بازدیدکننده قرار می‌گیرد. برگزاری برنامه‌های متناسب و
 با کیفیت فرهنگی و هنری چنانچه با درک شرایط و مخاطب‌شناسی همراه باشد و در عین حال چارچوب‌های کسالت بار و تکراری را کنار بگذارد پاسخی به نیازهای موزه و مخاطب خواهد داد.