یک‌قرن ریل‌گذاری و تسهیل‌گری
حمیدرضا محمدی - روزنامه‌نگار
برخی بنیادها در سپهر فرهنگ و آموزش ایران، در هنگام ایجاد شاید اهمیت‌شان چندان به چشم نیامده باشد اما اکنون که مشمول زمان شده‌اند، وقتی نگاهی به آنها می‌افکنیم، عمق تأثیرگذاری‌شان را درمی‌یابیم. یکی از آن پایه‌گذاری‌ها، «شورای‌عالی معارف» است که برجستگی‌اش تقریباً مغفول مانده است. شالوده‌ای که برای نیل به «توسعه دوائر علوم و اشاعه معارف و فنون و رفع نقایص تحصیلات علمی و فنی» پایه‌گذاری شد.
از آن روز که مجلس چهارم شورای ملی، به ریاست حسین پیرنیا ملقب به مؤتمن‌الملک، آن را در بیستم اسفند 1300به تصویب رساند، درست یک‌صدسال گذشت. نهادی بالادستی که تا سال 1317با همین نام فعالیت کرد و بعد به شورای‌عالی فرهنگ و سپس در سال 1346، به شورای‌عالی فرهنگ و هنر تغییر نام داد. این شورا اما جز ریل‌گذاری، تسهیل‌گری برای وزارتخانه متبوعه را هم پیش چشم داشت.
برای این شورای‌عالی، 19وظیفه درنظر گرفته شد که سیاستگذاری در عرصه فرهنگ را شاید بتوان مهم‌ترین مسئولیت آن دانست. از جمله در بند نخست، «اهتمام در ترویج خط و زبان و ادبیات فارسی و عربی و نشر مقالات علمی عام‌المنفعه» یادآوری شد تا معاریف ایران، اهتمام به حفظ خط و زبان را از همان ابتدا مدنظر داشته باشند.
ازجمله وظایف این شورا، عرصه آموزش و پرورش بود که می‌توان به «سعی در تهیه موجبات تکثیر مدارس و تدارک مقدمات تعلیم اجباری و مجانی، تهیه دستور تحصیلات مدارس معلمین و معلمات و نظامنامه‌های راجع به آنها»، «تطبیق تألیفات مخصوصه به مدارس با دستورات رسمی و رد و قبول آنها» و «تصدیق صلاحیت معلمین و معلمات و تهیه نظامنامه مخصوص برای ترفیع و تنزل رتبه یا عزل آنها و رسیدگی به شکایات رؤسا و ناظمین و‌معلمین مدارس دولتی در حدود وظایف اداری آنها» اشاره کرد.
در همین راستا توجه به «تعیین شرایط محصلینی که به خرج دولت به خارجه اعزام می‌شوند و نظارت در انتخاب آنها» و «رسیدگی به دیپلم‌های اشخاصی که در خارجه تحصیل کرده‌اند و تشخیص صحت و سقم آنها» هم در زمره مسئولیت‌های شورا لحاظ شده که جالب توجه است.
