یادداشت
تنظیم‌گری اجتماعی، لازمه توفیق در امر تنظیم‌گری است
محمد‌صادق افراسیابی-سرپرست معاونت کاربران و تنظیم‌گری اجتماعی ساترا
چند هفته پیش عبارتی را از زبان مدیرعامل اتحادیه تولید و نشر محتوا در فضای مجازی شنیدم که بسیار تأثیر‌گذار بود. سعید مشهدی، مدیرعامل اتحادیه تولید و نشر محتوا در فضای مجازی در برنامه گفت‌وگوی فرهنگی رادیو گفت‌وگو گفته بود: اگر نخواهیم یا نگذاریم که نهاد تخصصی حوزه صوت و تصویر فراگیر به اعمال تنظیم‌گری در فضای مجازی ورود کند، زمان و زمین بازی را از دست می‌دهیم و به نوعی شریک کسی می‌شویم که به کشور ما و فرهنگ ما و حتی خود من نوعی ضربه می‌زند. مسیر تنظیم‌گری در فضای مجازی برای اینکه به وحدت ملی ختم شود و باعث بروز تعارض‌ها نشود، مسیری است که باید از طریق فرهنگسازی، آموزش و اقناع افکار عمومی طی شود تا خود مردم در امر تنظیم‌گری مشارکت کنند. آنچه توسط او بیان شده بود به‌نظرم با زبان بسیار ساده و همه‌فهم ضرورت تنظیم‌گری اجتماعی را بیان می‌کرد.
برخی بر این باور هستند که هر نوع تنظیم‌گری اگر همراه با فرهنگسازی و اقدامات فرهنگی و اجتماعی نباشد منجر به افزایش تعارض‌ها در جامعه می‌شود و چنانچه همراه با فرهنگسازی باشد به تحقق اهداف تنظیم‌گر و در عین‌حال وحدت ملی منجر می‌شود. مثال‌های زیادی در سراسر جهان وجود دارد که بیانگر آثار و تبعات تنظیم‌گری منهای فرهنگسازی است که معمولا به اعتراض، عصیان در برابر قانون و... منجر شده است و مثال‌های دیگری هم وجود دارد که نشان می‌دهد هر جا تنظیم‌گر به فرهنگسازی توجه کرده، توانسته هم وحدت ملی را در آن حوزه تقویت کند و هم به‌طور کامل به اهداف خود دست پیدا کرده است. تنظیم‌گری اجتماعی، یکی از حوزه‌های نوین تنظیم‌گری است؛ این مقوله با بهره گرفتن از حوزه منفعت عمومی و درک مشترکی که در جامعه نسبت به منفعت عمومی وجود دارد، درصدد است تا تنظیم‌گری توسط مردم به انجام برسد. در حوزه تنظیم‌گری 3رویکرد کلان وجود دارد؛
رویکرد اول به‌کارگیری تنظیم‌گری حقوقی است که با استفاده از قوانین و مقررات، اقداماتی را پیش می‌برد.
رویکرد دوم که رویکرد متاخر محسوب می‌شود، تنظیم‌گری اجتماعی است که با استفاده از افکار عمومی و درک مشترکی از مسائل حوزه منفعت عمومی، براساس فشار اجتماعی و مطالبه‌گری بازیگران و ذی‌نفعان صحنه و بازار، عملی می‌شود.
رویکرد سوم که هم‌اکنون در جوامع توسعه‌یافته دنبال می‌شود، رویکرد ترکیبی است که هم از منافع تنظیم‌گری حقوقی استفاده می‌کند و هم از مزایای تنظیم‌گری اجتماعی به‌عنوان مکمل قوانین و آیین‌نامه‌ها بهره می‌برد.
سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر(ساترا) به‌عنوان نهاد متولی این حوزه در ابتدای شکل‌گیری، فقط 3ابزار در حوزه تنظیم‌گری را در اختیار داشت؛ ابزار حقوقی که مباحث تدوین و تعیین مقررات، پیگیری جرائم و تخلفات، حل دعاوی مالکیت فکری را پیگیری می‌کرد. حوزه پایش و نظارت که رگولاتوری و نظارت محتوایی را بر عهده داشت و در نهایت صدور مجوز که تعیین و بررسی صلاحیت‌های اولیه در رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر را درنظر می‌گرفت. در سال‌های بعد با گسترش این نگاه حوزه تنظیم‌گری اجتماعی در ساترا به‌عنوان یک معاونت در ساختار سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر دیده شد. هم‌اکنون کلان برنامه‌های این معاونت برای توفیق در امر تنظیم‌گری اجتماعی عبارت است از:
۱. شبکه‌سازی مردمی در2لایه نخبگانی و عمومی با هدف استفاده از ظرفیت نهادهای مردمی، نخبگان و عموم مردم در نظارت بر زیست‌بوم صوت و تصویر فراگیر
۲. گفتمان‌سازی با استفاده از تولید و نشر محتوای فرهنگی در حوزه تنظیم‌گری، حمایت از برگزاری جشنواره‌ها، پویش‌ها، همایش‌ها و...
۳. ارتقای سواد رسانه‌ای کاربران بسترهای صوت و تصویر فراگیر ازجمله رسانه‌های کاربر محور و نمایش خانگی
۴. تقویت گفت‌وگو با گروه‌های مرجع افکار عمومی، رسانه‌های جمعی و عموم مردم در حوزه مأموریت‌های سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر
۵. پاسخگویی سریع به ابهامات، شبهات و سؤالات
۶. اطلاع‌رسانی و تبیین به‌موقع اقدامات و دستاوردهای ساترا
در راستای تحقق کلان برنامه‌های یادشده و با توجه به اهمیت بازخوردهای عمومی نسبت به اقدامات نهاد تنظیم‌گر، هم‌اکنون تمام محتواهای مرتبط با ساترا در فضای مجازی به‌صورت روزانه رصد شده و متناسب با نیازهای جامعه برای تولید پیام و محتوای چند رسانه‌ای برنامه‌ریزی می‌شود. امید است با افزایش تعامل معاونت کاربران و تنظیم‌گری اجتماعی ساترا با سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در حوزه صوت و تصویر فراگیر، رسانه‌های جمعی و نخبگان فرهنگی اجتماعی کشور، این معاونت بتواند به شکل مؤثر در امر تنظیم‌گری اجتماعی ایفای نقش کرده و منجر به شکل‌گیری وحدت ملی در حوزه صوت و تصویر فراگیر شود.
در همینه زمینه :
