بحران‌های بزرگ جهان، زیر سایه بحران اوکراین

سمیرا مصطفی‌نژاد، روزنامه‌نگار

15روز پس از آغاز جنگ اوکراین، توجه تمامی رسانه‌های بزرگ جهان همچنان به‌صورت 24ساعته بر این بحران و ابعاد سیاسی و انسانی آن متمرکز است. اوکراین 0.4درصد از مساحت خشکی‌های زمین را تشکیل داده؛ کمی بیش از 44میلیون نفر جمعیت دارد و از نظر تولید ناخالص ملی، در رتبه 60جهان یعنی پس از کشورهایی نظیر سودان، آنگولا، ویتنام، پاکستان و ایران قرار گرفته است. با وجود ویژگی‌هایی که می‌توانند به راحتی اوکراین را در لیست کشورهای متوسط نسبتا کم اهمیت جهان قرار دهند، وقایع مربوط به این کشور به تنها موضوع مهم در جهان، دست‌کم در جهان تحت سلطه رسانه‌ها تبدیل شده است.
چرخش ناگهانی تمام توجه رسانه‌های جهان، ‌به‌ویژه رسانه‌های غربی به سمت موضوع جنگ اوکراین شگفت‌انگیز است. روز گذشته، بررسی صفحه اول 10سایت خبری مهم جهان ازجمله رویترز، گاردین، یورونیوز و سی‌ان‌ان نشان می‌دهد که نام اوکراین بیش از 220بار تکرار شده است؛ نشانه‌ای ساده از درجه بالای اهمیت این جنگ برای رسانه‌های جریان اصلی. رویکردی که با گذشت 2هفته از آغاز حمله روسیه به اوکراین، باعث شده تا دیگر رویداد‌ها و بحران‌های انسانی جهان اهمیت خود را از دست بدهند. حتی واکنش‌های جهانی به جهت‌گیری نژادپرستانه رسانه‌های غربی نسبت به موضوع آوارگان جنگی و پناهجویان اوکراینی هم نتوانست از شدت تمرکز رسانه‌های جریان اصلی بر موضوع اوکراین بکاهد. این درحالی است که همزمان با جنگ روسیه و اوکراین، بحران‌هایی به قدمت یک دهه در جهان در جریانند که بی‌توجهی مجامع جهانی به آنها می‌تواند فاجعه‌آفرین باشد.

پایان اجباری کرونا
جهانی که طی 3سال گذشته هر ثانیه در معرض اخبار مربوط به همه‌گیری کرونا قرار داشته، کم‌کم در حال فراموش کردن کروناست. این فراموشی نه به‌خاطر پایان همه‌گیری، بلکه به این خاطر رخ می‌دهد که اهمیت ویروسی که جهان را با رکود اقتصادی عظیمی مواجه ساخت، ‌درحال حاضر کمتر از اهمیت بحرانی است که غرب را به‌خود مشغول ساخته است. روز دوشنبه سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد آمار تلفات همه‌گیری کرونا در جهان از مرز 6میلیون نفر گذشته است. همزمان، درحالی‌که بسیاری از کشورها محدودیت‌های کرونایی خود را لغو کرده‌اند، تعدادی دیگر هنوز برای مهار شیوع کرونا در تقلا هستند. لهستان، مجارستان، رومانی و دیگر کشورهای شرق اروپا که این روزها مشغول استقبال از آوارگان اوکراینی هستند، بالاترین میزان مرگ‌ومیر کرونا را دارند و تعدادی از آنها ازجمله لهستان تمامی محدودیت‌های خود را لغو کرده‌اند. درحالی‌که کارشناسان هشدار می‌دهند جنگ اخیر میان اوکراین و روسیه می‌تواند آمار ابتلا را در داخل اوکراین و در کشورهای همسایه دچار جهش کند. درحال حاضر، آمریکا با بیش از 24میلیون و 800هزار مورد مبتلا و 987هزار و 615مورد مرگ‌ومیر در رتبه اول ابتلا و قربانیان کرونا در جهان ایستاده است.

پناهجویان رانده شده
میزان توجه به بحران پناهجویان در بلاروس، از اواخر سال2021 میلادی یعنی چند ماه پس از اوج گرفتن آن، زمانی که پناهجویان از پشت مرزهای لهستان عقب رانده شده و در سوله‌های بحران در بلاروس اقامت داده شدند، کاهش پیدا کرد. اما این کاهش توجه به معنی حل شدن معضل پناهجویان غالبا آفریقایی یا خاورمیانه‌ای نیست. در واقع، بحران پناهجویان در مرز میان بلاروس با لهستان و لیتوانی همچنان به قوت خود باقی است. العربیه به نقل از فعالان حقوق بشر گزارش می‌کند که پناهجویانی که دولت بلاروس با هدف فشار آوردن به اتحادیه اروپا برای لغو تحریم‌ها علیه خود به پشت مرزهای اروپا کشاند، اکنون در وضعیتی غیرانسانی و در بلاتکلیفی مطلق نگهداری می‌شوند. گفته می‌شود از 7هزار پناهجویی که بلاروس در پشت مرزهای اروپا مستقر کرده بود، تنها 3هزار نفر به کشورهای خود بازگشته‌اند. تعدادی از آنها به جرم تلاش برای عبور از مرز در لهستان یا لیتوانی زندانی هستند. تعدادی دیگر در کمپ‌‌های مرزی در انتظار تعیین تکلیف هستند و سرنوشت تعداد زیادی از این پناهجویان که از ترس زندانی شدن نه از مرز اروپا بازگشته‌اند و نه به قلمرو بلاروس وارد شده‌اند، همچنان نامشخص است. درحقیقت لهستان و لیتوانی از یک سو مرزهای خود را به روی آوارگان اوکراینی گشوده و در سویی دیگر، آوارگان آفریقایی و آسیایی را زندانی کرده‌اند.

فاجعه انسانی در افغانستان
11روز پیش از آنکه روسیه به اوکراین حمله کند، دولت آمریکا 3.5میلیارد دلار از دارایی‌های افغانستان که در بانک‌های آمریکایی مسدود شده بودند را به بازماندگان حملات 11سپتامبر بخشید؛ تصمیمی که با توجه به فاجعه انسانی که از پس از آغاز حکومت طالبان گریبان افغانستان را گرفته، با انتقادات جهانی مواجه شد. افغانستان طی 6ماه گذشته به واسطه خشکسالی گسترده، تحریم‌های بین‌المللی، افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها و سوءمدیریت طالب‌ها، با کمبود شدید منابع مالی، غذایی و بهداشتی مواجه شده است. اگرچه کمک‌های بشردوستانه در افغانستان تا حدودی از سر گرفته شده‌اند اما آغاز جنگ اوکراین باعث شده تا توجه مجامع جهانی که تا چند ماه پیش به‌دنبال احیای دارایی‌های بحق افغانستان بودند، تماما بر اوکراین و روسیه متمرکز شود، تا جایی که خبرنگاران بسیاری از رسانه‌ها با آغاز جنگ اوکراین، افغانستان را ترک کرده‌اند. یونیسف ماه گذشته اعلام کرد 24میلیون افغان محتاج کمک‌های فوری بشردوستانه هستند که 13میلیون نفر از این تعداد را کودکان تشکیل می‌دهند. 3میلیون نفر از این کودکان در معرض خطر سوءتغذیه قرار دارند و یک میلیون نفر از آنها ممکن است جان خود را در اثر سوءتغذیه از دست بدهند. همچنین براساس تخمین‌های سازمان ملل، بیش از 55درصد از جمعیت افغانستان با گرسنگی شدید دست و پنجه نرم می‌کنند. سازمان ملل همچنین پیش‌بینی کرده است که طی ماه‌های اخیر 1.5میلیون افغان در خارج از کشور و 3.5میلیون نفر در داخل کشور آواره شده‌اند.

قحطی گسترده در یمن
در یمن که بیش از 7سال است درگیر جنگ است، تقریبا 400هزار کودک زیر 5سال به‌دلیل سوءتغذیه حاد در معرض خطر مرگ قرار گرفته‌اند. یونیسف روز سه‌شنبه اعلام کرد که 21میلیون یمنی برابر با 70درصد از جمعیت این کشور، به امدادرسانی فوری نیاز دارند. از این تعداد 11.3میلیون نفر کودک هستند. از زمان آغاز جنگ داخلی در سال2015 میان حوثی‌ها و نیروهای دولتی یمن، ده‌ها هزار نفر در یمن جان خود را از دست داده‌اند، بیش از 4میلیون نفر آواره شده‌اند و کشور در آستانه قحطی مطلق قرار گرفته است. به گزارش نهادهای حقوق بشری، حمله عربستان به یمن با پشتیبانی آمریکا، باعث شده بیش از 25هزار غیرنظامی جان خود را از دست دادند.

تداوم اشغال کرانه باختری
بحران فلسطین، یکی از طولانی‌ترین درگیری‌های تاریخ بشر است که اگرچه در سایه جنگ اوکراین نادیده گرفته شده، اما همچنان ادامه دارد. روز سه‌شنبه گروهی از نیروهای رژیم صهیونیستی خانه‌های 2خانواده فلسطینی در کرانه باختری را تخریب کردند. ارتش رژیم صهیونیستی مدعی است اعضای این دو خانواده در درگیری‌های سال گذشته در کرانه باختری، ‌در حملات مسلحانه دست داشته‌اند. تخریب این دو خانه به درگیری نیروهای فلسطینی با اشغالگران منجر شد که در اثر آن 8فلسطینی مجروح شدند. این درگیری‌ها یکروز پس از شهادت نوجوانی 19ساله به‌دست پلیس اسرائیل صورت گرفته است. شدت درگیری‌ها میان ساکنان کرانه باختری به‌ویژه محله شیخ‌جراح و اشغالگران از سال گذشته و پس از اخراج چند خانواده فلسطینی از این محله و تهدید دیگر ساکنان منطقه به اخراج افزایش یافت. نتیجه این درگیری، حمله اسرائیل به نوار غزه بود که در جریان آن 256فلسطینی جان خود را از دست دادند.

جنگ و قحطی در شاخ آفریقا
مناطق مختلف قاره آفریقا درگیر بحران‌های متعدد انسانی هستند که هر یک جان میلیون‌ها انسان را در معرض خطر قرار داده‌اند. طبق اعلام سازمان ملل، در منطقه شاخ آفریقا، 13میلیون نفر در کنیا، سومالی و اتیوپی در معرض گرسنگی شدید قرار گرفته‌اند‌. شدیدترین خشکسالی که از سال1981 تا به امروز در این منطقه رخ داده منجر به مرگ‌ومیر دام‌ها، کمبود آب شدید، آوارگی خانواده‌ها و افزایش درگیری‌های داخلی شده است. افزایش قیمت غذا، تورم و کاهش تقاضا برای کارگر توان مالی خانواده‌ها در این مناطق را برای تامین غذا به‌شدت کاهش داده است. برنامه جهانی غذا ماه گذشته اعلام کرد وضعیت منطقه شاخ آفریقا نیازمند رسیدگی فوری و پشتیبانی مداوم است. اتیوپی علاوه بر خشکسالی و قحطی، از سال2020 درگیر جنگی داخلی است که میان نیروهای دولت اتیوپی و نیروهای جبهه آزادی‌بخش خلق تیگرای درگرفته است. این درگیری‌ها از سال2018 با به قدرت رسیدن آبی احمد آغاز شد و در سال2020 با حمله تیگرای‌ها به پایگاه‌های نظامی ارتش به اوج خود رسید. تحت‌تأثیر این جنگ که یکی از مهم‌ترین درگیری‌های نظامی حال حاضر در آفریقا است، تاکنون 2میلیون نفر آواره شده‌اند و دوطرف درگیری به ارتکاب جنایات جنگی متهم هستند.

وخامت وضعیت روهینگیایی‌ها در بنگلادش
کمپ پناهجویان روهینگیایی واقع در جنوب شرق بنگلادش برای ششمین بار پیاپی در سال‌جاری طعمه آتش شد و این بار یک کودک 6ساله جان خود را از دست داد و حدود 2هزار نفر هم بی‌سرپناه شدند. اقلیت مسلمان روهینگیا از سال2017 در پی حملات خشونت بار ارتش میانمار وادار به فرار از این کشور شدند و نزدیک به 850هزار تا یک میلیون نفر از آنها به بنگلادش پناه بردند؛ درحالی‌که نزدیک به 600هزار نفر دیگر در میانمار باقی مانده‌اند. آغاز درگیری‌های داخلی میانمار به واسطه درگرفتن کودتا و براندازی دولت آنگ‌سانگ سوکی در سال گذشته میلادی و تداوم خشونت‌های داخلی در میانمار، وضعیت اقلیت روهینگیا را آسیب‌پذیرتر ساخته است. آتش‌سوزی روز سه‌شنبه در کمپ کوتوپالونگ در منطقه کوکس‌بازار رخ داد. 2ماه پیش هم رویداد‌ی مشابه در این کمپ منجر به آوارگی 5هزار روهینگیایی شد.