بسط عدالت پیش نیاز کسب اعتبار دولت‌ها

حمید‌رضا بوجاریان، خبرنگار

عماد افروغ استاد مطالعات فرهنگی و ارتباطات و پژوهشگر حوزه سیاسی ازجمله فعالان رسانه‌ای - دانشگاهی است که در حوزه گفتمان انقلاب اسلامی صاحب‌نظریه و اندیشه‌ای متفاوت با دیگران است. او در دوره هفتم مجلس شورای اسلامی نماینده مردم تهران شد و ریاست کمیسیون فرهنگی این مجلس را برعهده داشت. او در گفت‌وگو با همشهری به موضوع عدالت به‌عنوان یکی از مولفه‌های اساسی در حکمرانی خوب تأکید می‌کند و می‌گوید هر چه عدالت در نظام حکمرانی تقویت شود، منجر به کسب اعتبار برای دولت‌ها و حاکمان می‌شود. اتفاقی که او باور دارد دولت سیزدهم در ماجرای واکسن و پوشش واکسیناسیون توانست در آن توفیقات خوبی داشته باشد اما برای رسیدن به وضعیتی مطلوب باید کارهای بر زمین مانده بسیاری را به سرانجام برساند. این پژوهشگر مسائل سیاسی، تامین نیازها و خواسته‌هایی که مردم آن را مطالبه می‌کنند را راهکار دیگری برای ساخت قدرت اجتماعی در یک نظام حکمران خوب عنوان می‌کند و معتقد است هر چه این خواسته‌ها از سوی حکمرانان پاسخ داده شود، عدالت در حکمرانی بیش از پیش محقق خواهد شد.
عماد افروغ با بیان اینکه باید فهم دقیقی از گفتمان و نظریه انقلاب اسلامی میان مردم شکل بگیرد تا آنان دریابند انقلاب آنان چه وجوهی داشته است، لازمه رسیدن به این فهم را شناخت مواضع و دیدگاه‌های رهبر انقلاب دانست و گفت: اگر می‌خواهیم گفتمانی بحث کنیم باید صرف‌نظر از فهم ماهیت و شعارهای انقلاب به‌نظریه‌ها و دیدگاه‌های رهبر انقلاب توجه کنیم. امام به کرات بحث عدالت اجتماعی را مطرح و در وصیتنامه الهی و سیاسی خودشان بر این موضوع تأکید کردند. ماهیت دینی انقلاب و آموزه‌های دینی نیز بر موضوع عدالت و بسط آن تصریح کرده‌اند و از این رو، حکمرانان نظام اسلامی ماموریت‌ها و مسئولیت‌‌های مهمی در این‌باره برعهده دارند.

حکمرانی خوب نیازمند عدالت اجتماعی
افروغ در ادامه با بیان اینکه حکمرانان حق ندارند موضوع عدالت را در سیاستگذاری و برنامه‌ریزی خود نادیده بگیرند، اظهار داشت: عدالت با بخشش تفاوت دارد. کسی نمی‌گوید بخشش بد است اما، امیرالمومنین علی(ع)، می‌فرمایند عدالت امر عام و بخشش خاص است. بخشش یک جنبه شخصی دارد و کسی را به‌دلیل نبخشیدن کسی یا چیزی تنبیه نمی‌کنند؛ اما اگر حکمرانان به عدالت بی‌توجهی کنند باید با آنان برخورد کرد.
وی به تبعات بی‌توجهی حکمرانان به عدالت خصوصا عدالت اجتماعی اشاره کرد و با بیان اینکه مردم نسبت به این موضوع از خود واکنش نشان خواهند داد، گفت: درطول سال‌های بعد ازانقلاب هرگاه دولت‌ها به عدالت اجتماعی بی‌توجه بودند، مردم به روش‌های مختلف اعتراض خود را نشان داده‌اند.عمده اعتراض‌های مردم در زمان دولت‌هایی رخ داده است که شکاف طبقاتی و نابرابری‌های اجتماعی در آن دوره شدت گرفته است.

اعتماد مردم عامل مقبولیت حکمرانی
این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به ابزارهای حکمرانی خوب و کسب مقبولیت در یک نظام مردم‌سالار برای حکمرانی بر مردم، اظهار داشت: اگر به مردم، حضور و نظارت آنها در اجرای امور توجه کنیم این توجه عامل مقبولیت حکمرانی و نیز مشروعیت آن می‌شود. در چنین شرایطی، اگر به نیازهای مردم به وسیله بسط عدالت در جامعه توجه شود، اعتماد شهروندان به حاکمیت جلب و درنتیجه اعتبار دولت‌ها افزایش می‌یابد.
وی ادامه داد: اگر دولت‌ها به خواسته‌های مردم، حضور، مشارکت و نظارت آنان در اداره امورجامعه و به عدالت اجتماعی توجه نکنند سرمایه اجتماعی و اعتماد مردم از بین رفته و دولت‌ها بی‌اعتبار خواهند شد. چنین وضعیتی می‌تواند حکمرانی در یک جامعه را با مشکل روبه‌رو کند.
این جامعه‌شناس خاطرنشان کرد: حکمرانان برای کسب اعتبار و جلب اعتماد افکارعمومی باید شعارهایی مبتنی برنیازهای واقعی مردم بدهند و در راستای عمل به این شعارها حرکت کنند.اعتماد هنگامی شکل می‌گیرد که مردم احساس کنند دولت، منتخب آنها و براساس نیازهای آنان عمل می‌کند و وعده‌هایی که می‌دهد، تنها در حد حرف و شعار باقی نمی‌ماند.

 برخورد با مقاومت‌ در برابر عدالت اجتماعی
افروغ در پاسخ به این سؤال که رهبرمعظم انقلاب بارها بر اهمیت رعایت عدالت اجتماعی درحکمرانی تأکید کرده‌اند اما، برخی مقابل این خواسته مقاومت می‌کنند این افراد چه کسانی هستند، گفت: کسانی که از بی‌عدالتی و شکاف طبقاتی سود می‌برند در مقابل خواسته تحقق عدالت اجتماعی مقاومت می‌کنند. این مقاومت جنبه‌های تاریخی دارد و امام علی(ع) نیز درهنگام تحقق سیاست‌های عدالت‌خواهانه خودشان با این مقاومت‌ها رو‌به‌رو بوده‌اند. وی اضافه کرد: برای تحقق اهداف و سیاست‌های انقلاب اسلامی و نیز ارزش‌های دوران دفاع‌مقدس که اکنون از آنها تا حدودی فاصله گرفته‌ایم باید با همه کسانی که مانع تحقق حکمرانی عادلانه درجامعه می‌شوند برخورد کرد. نباید عرصه حکمرانی اسلامی به‌گونه‌ای باشد که این افراد بتوانند در آن جولان دهند. باید مقاومت‌ها مقابل عدالت شکسته شود و اگر این اتفاق رخ ندهد نمی‌توان شعارها و گفتمان انقلاب اسلامی را احیا کرد.

گام‌ مثبت دولت درساخت اعتماد‌عمومی 
این استاد دانشگاه درباره رویکردهای دولت سیزدهم درساخت اعتبار برای دولت، گفت: شعارهای دولت و تاحدودی عملکرد دولت در برخی مسائل و مباحث و سیاستگذاری‌ها در ساخت اعتبار و جلب اعتماد مردم مؤثر بوده است، اما باید این موضوع را درنظر داشت که تا رسیدن به نقطه مطلوبی که حکمرانی خوب را ترسیم کند راه طولانی در پیش است. افروغ اضافه کرد: مسئولان دولت و قوه قضاییه به‌عنوان ارکان اصلی حکمرانی در جامعه، وعده‌های بسیاری برای تحقق عدالت اجتماعی به مردم داده‌اند و این وعده‌ها سبب شده است انتظارهای مردم از مسئولان افزایش یابد. همزمان با افزایش انتظارها، تشنگی مردم برای تحقق شعارها و وعده‌های داده شده نیز دوچندان شده است. از این رو، دولت باید زمانبندی خود را برای تحقق وعده‌های خود و سیاست‌ها، راهبردها و استراتژی که با استفاده از آن قصد محقق کردن این وعده‌ها را دارد اعلام کند. تا مردم بدانند دقیقا قرار است برای آینده چه اتفاقی در زندگی آنها یا سیاست‌های کلان حکمرانی در جامعه رخ دهد. به‌گفته وی، در ماجرای واکسیناسیون با تغییر دولت شاهد اعلام برنامه زمانبندی شده برای تزریق واکسن به مردم و گروه‌های سنی مختلف بودیم و مردم از این رویکرد استقبال کرده و به دولت اعتماد کردند. با نگاه به این تجربه باید گفت تا زمانی که برنامه‌های نظام حکمرانی برای مردم تشریح نشود، شهروندان این احساس را پیدا خواهند کرد که ممکن است حکمرانان جامعه وعده‌های بی‌عملی به آنان بدهند و نمی‌توانند به حکمرانان خود اعتماد کنند.