غرب به‌دنبال تبدیل اوکراین به باتلاق روسیه است

فتانه احدی؛ روزنامه‌نگار

حمله گسترده روسیه به اوکراین، شوک بزرگی برای جامعه بین‌المللی بود. طی هفته‌های اخیر تصور می‌شد اگر روسیه حمله‌ای به اوکراین داشته باشد، یک حمله محدود و صرفا برای تصرف مناطق غرب این کشور، موسوم به منطقه دونباس خواهد بود؛ منطقه‌ای که مورد ادعای جدایی‌طلبان اوکراینی است. حمله، اما به یک حمله گسترده تبدیل شد و اکنون نظامیان روسیه پشت دروازه‌های کی‌یف هستند. «رحمان قهرمان‌پور»، پژوهشگر ارشد روابط بین‌الملل، معتقد است که روس‌ها می‌دانند که نمی‌توانند برای مدت طولانی اوکراین را در اشغال خود داشته باشند. اما غرب به‌دنبال طولانی‌تر کردن جنگ در اوکراین است تا عملا اوکراین را به باتلاقی برای روسیه تبدیل کند.

سیاست غربی‌ها در جنگ اوکراین را چگونه می‌بینید؟ آیا به‌دنبال طولانی شدن جنگ در اوکراین و خریدن وقت هستند؟ 
قطعا غرب به‌دنبال طولانی‌ترشدن جنگ در اوکراین است. غرب در تلاش است تا روسیه، مسکو و پوتین با درگیر شدن در جنگی که خود آغازگر آن هستند، ضعیف و ضعیف‌تر شوند، اما اینکه آیا بتواند چنین هدفی را دنبال کند، تا حد زیادی بستگی به استراتژی مسکو در پایان دادن به جنگ اوکراین و کسب یک پیروزی سیاسی آشکار دارد. به‌عبارت دیگر رفتار مسکو هم در این میان تعیین‌کننده است.

به‌نظر می‌رسد شرایط در میدان جنگ طبق محاسبات اولیه مسکو پیش نرفته است. چقدر ممکن است پوتین به‌دنبال فتح کامل اوکراین باشد؟ 
مهم‌تر از فتح اوکراین و اشغال آن، نگهداری این کشور است. به هرحال اوکراین به‌عنوان یک کشور مستقل ۳۰سال است که از طرف جامعه بین‌المللی به رسمیت شناخته شده است. پوتین هم تاکنون ادعایی در مورد کل اوکراین نداشته است. عمده ادعای روسیه این بوده که اقلیت روس در استان‌های شرقی و کریمه مورد بی‌احترامی اوکراین بوده‌اند، اما برای کل اوکراین هیچ وقت ادعای ارضی نداشته‌اند؛ بنابراین اگر بخواهد کل اوکراین را تحت اشغال قرار دهد، قاعدتا هزینه زیادی بر مسکو تحمیل خواهد شد. اقتصاد مسکو توان چنین حمایتی را ندارد. ضمن اینکه در حافظه جمعی روس‌ها تجربه شکست در افغانستان یعنی تجربه شکست شوروی در مداخله نظامی در افغانستان در سال۱۹۷۹ وجود دارد؛ بنابراین روس‌ها می‌دانند که نمی‌توانند برای مدت طولانی اوکراین را در اشغال خود داشته باشند.
جمعیت اوکراین حدود ۴۰میلیون نفر است، تامین هزینه‌های این ۴۰میلیون نفر، تامین آب و برق سایر خدمات عمومی برای روسیه کارآسانی نخواهد بود. از این‌رو به‌نظر می‌رسد که روسیه بیشتر از اینکه به‌دنبال اشغال تمام اوکراین باشد به‌دنبال شکست دادن آشکار اوکراین است. روسیه درنظر دارد که اوکراین را وادار به تسلیم کند. روسیه می‌خواهد اوکراینی‌ها را مجبور به پذیرش شروط خود کند. در رأس این شروط، انصراف دائمی اوکراین از پیوستن به ناتو و اتحادیه اروپا است. پوتین همچنین قصد دارد تا اوکراین را در شرایطی تحت فشار قرار دهد که مجبور شود استقلال دو استان دونتسک و لوهانسک را به رسمیت بشناسد.

طی روزهای اخیر ولودیمیر زلینسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، بارها خواستار ارسال سلاح و مهمات از سوی کشورهای اروپایی و آمریکا شده است. آیا ممکن است اروپا و آمریکا به‌صورت جدی و فراتر از ارسال سلاح، در جنگ علیه روسیه مشارکت کنند؟
غرب در ظاهر و برای تحریک نکردن روسیه، اعلام کرده که نیرویی در اوکراین مستقر نخواهد کرد، اما شواهد و قرائن و داده‌های موجود نشان می‌دهد که دولت اوکراین کاملا مورد حمایت تسلیحاتی و اطلاعاتی اروپا و آمریکا است. سلاح‌هایی از طرف کشورهای مختلف اروپایی به اوکراین ارسال شده که اگر این سلاح‌ها نتوانند عامل پیروزی اوکراین بر روسیه شوند، که نخواهند توانست، اما دست‌کم می‌توانند کار روسیه را در اوکراین دشوارتر کنند. غربی‌ها می‎‌‌توانند روسیه را از دستیابی به یک پیروزی سریع و قاطع محروم کنند. آنها به‌دنبال آن هستند که درصورت امکان روسیه را در اوکراین زمینگیر کنند و بتوانند با طولانی‌تر کردن‌ جنگ، عملا اوکراین را به باتلاقی برای روسیه تبدیل کنند.

به‌نظر شما آیا جنگ اوکراین و مسئله رویارویی روسیه و غرب بر مذاکرات وین هم اثرگذار خواهد بود؟ اگر اثرگذار است، این اثرگذاری تا کجاست؟ مثلا ممکن است توافقات صورت گرفته لغو شود؟
به‌نظر نمی‌رسد که بحران اوکراین تأثیر عمیقی بر مذاکرات در وین داشته باشد. به این دلیل که اولا، روسیه با چین، اروپا و آمریکا در مورد برنامه هسته‌ای ایران اتفاق و اجماع نظر دارد. این اجماع نظر تا‌کنون حفظ شده و از بین نرفته است. دوما اینکه مسئله توافق هسته‌ای تقریبا در مراحل نهایی است. به سرانجام رسیدن توافق به نفع 2 کشور روسیه و آمریکا خواهد بود. همانطورکه آمریکا اعلام کرده همکاری واشنگتن با مسکو در موضوع هسته‌ای با ایران ادامه خواهد داشت؛ بنابراین من معتقدم که بحران اوکراین حداقل تاکنون تأثیری بر مذاکرات وین نداشته است.
اما یک احتمال وجود دارد، درصورتی که تقابل میان روسیه، آمریکا و اروپا بر سر اوکراین از این هم شدیدتر شود که احتمالش کم است، آن زمان می‌توانیم بگوییم که شاید بحران اوکراین بتواند روی توافق هسته‌ای با ایران هم اثر داشته باشد. اما واقعیت این است که وقتی که پیشران‌های مؤثر بر توافق هسته‌ای یا احیای برجام را مطالعه می‌کنیم این پیشران‌ها خیلی متاثر از اختلاف غرب با روسیه بر سر اوکراین نیست، زیرا این اختلاف از سال۲۰۰8 وجود داشته و اکنون تشدید شده است؛ بنابراین عامل و متغیر جدیدی نیست که بگوییم می‌تواند مذاکرات را از مسیر خود منحرف کند.