بوستان‌هایی که دلتنگی شهر را درمان کردند

پروانه بهرام‌نژاد

چنار، ارغوان، سرو، کاج و اقاقیا، برافراشته از دل چهاردیواری‌ها ماهیت مشترک همه باغ‌هایی است که روزگاری‌آباد و دست اشخاص خاص بودند و اندک اندک متروک شدند. آنهایی که دل مردم از دیدنشان غنج می‌زد و حسرت قدم گذاشتن به آنجا را داشتند. حالا سال‌هاست به همت مدیریت شهری پایتخت و سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران به‌عنوان متولی این بخش، خیلی از آن باغ‌ها از انحصار افراد خاص درآمده و با تبدیل شدن به بوستان عمومی، در آنها به روی شهروندان باز و به توسعه امکانات و افزایش سرانه فضای سبز ‌پایتخت منجر شده است. به‌طوری که براساس آمار این سازمان در 3‌دهه گذشته بیش از 75 قطعه باغ و اراضی مشجر تهران، تملک و به بوستان عمومی تبدیل شده است. باغ‌ها و فضاهای سبز پراکنده در دل بافت مسکونی از جمله آصف، عبقری، وثوق‌الدوله، حکیم، نظر، هورفر، بخشی‌فر، سازور، سبزی‌، علاءالدوله، نراقی، کیهانی، مستوفی الممالک و... از مهم‌ترین این باغ‌های تملک شده طی چند سال اخیر است.   

بوستان هورفر (باغ هورفر)
موقعیت قرارگیری: منطقه 7
نشانی: خیابان پلیس، خیابان اجاره‌دار، خیابان ماندگار
مساحت: 3100‌مترمربع
ویژگی: اینجا شهریور سال 1397 به ‌بهره‌برداری عمومی رسیده است. باتوجه به نوع طراحی آنکه از سبک باغ‌های ایرانی الگوبرداری شده و با داشتن ظرفیت بالا ضمن افزایش سرانه فضای سبز در محله ارامنه زمینه‌ساز معرفی سبک اصیل معماری باغ‌های ایرانی به شهروندان بوده است. در حال حاضر بوستان هورفر با داشتن امکانات تفریحی و رفاهی متعدد، برای حضور توانیابان و جانبازان مناسب‌‌سازی شده است و آنها به راحتی دراینجا‌‌ تردد دارند. 

22 قطعه از باغ‌ها و اراضی مشجر شهر تهران به مساحت 107هزار‌مترمربع شناسایی شده و تعداد بسیاری از آنها امسال پس از طی مراحل قانونی ارزیابی و توافق با مالکان در اختیار شهرداری تهران قرار گرفته است. 

21 باغ تملکش طی 2ماه گذشته در دستور کار قرار گرفته و تا انتهای سال به پایان می‌رسد. 


بوستان سلیمانیه (باغ وثوق‌الدوله) بزرگ‌ترین باغ
موقعیت قرارگیری: منطقه ۱۴
نشانی: خیابان نبرد، خیابان رضایی، جنب سازمان آب
مساحت: حدود 2 هکتار 
ویژگی: اواخر سال 1397 توسط شهرداری تهران تملک شد و از سوی سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران پاییز سال 1399 با نام بوستان سلیمانیه به بهره‌برداری رسید. براساس اسناد موجود قدمت تأسیس بنای باغ وثوق‌الدوله (بوستان سلیمانیه) به سال‌های ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۲ می‌رسد. البته بنای موجود در اینجا ویلای تابستانی است و به‌عنوان یک اثر تاریخی، آن را «حسن خان» معروف به «وثوق‌الدوله» ساخته است. 


بوستان کیهانی  
موقعیت قرارگیری: منطقه 12
نشانی: خیابان خیام شمالی، خیابان مهدویان، خیابان کیهانی
مساحت: 1691‌مترمربع
ویژگی: جزو باغ‌های قدیمی این منطقه بوده که سال 1399 تملک شده و در حال تبدیل به بوستان عمومی است. اطراف این باغ را خیابان‌های قفل‌سازان، کیهانی و بازارچه ترخانی دربرگرفته است. فضای سبز کافی وجود نداشت و با احیای باغ کیهانی و تبدیل به بوستان، مردم محله می‌توانند از مزایای آن بهره‌مند شوند. درختان موجود در باغ حفظ می‌شوند و تنها بخش باقی‌مانده از ملک موجود در باغ نیز در فاز دوم پروژه احیا می‌شود. 



باغ نراقی کوچک‌ترین باغ  
موقعیت قرارگیری: منطقه ۷
نشانی: خیابان دکتر شریعتی، پایین‌تر از سه‌راه طالقانی، نبش کوچه نراقی
مساحت: 910‌مترمربع
ویژگی: سال ۱۳۹۹ تملک شد و اکنون در حال تبدیل شدن به بوستان است. به گفته شهردار وقت منطقه ۷ پیشتر، اینجا زمین خیاط خانه ارتش با مساحت ۸ هزار‌مترمربع بود که فاز اول آن سال ۱۳۹۷ به بهره‌برداری رسید و امسال نیز این باغ در منطقه 7 تملک و به سرانه فضای سبز اینجا افزوده شده است. 



باغ علاءالدوله  
موقعیت قرارگیری: منطقه ۱۲
نشانی: خیابان لاله زار، نرسیده به میدان امام خمینی(ره)، انتهای بن‌بست تئاتر دهقان
مساحت: 2100‌مترمربع
ویژگی: «باغ علاءالدوله» در‌لایه محدوده‌های حفاظت شده و ساختمان‌های تاریخی باارزش در طرح تفصیلی در حال حاضر به‌صورت مشجر و حائز شرایط باغ است. این باغ براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده امسال برای استفاده عموم به بهره‌برداری خواهد رسید. باغ اواخر اسفند سال 1399 تملک شد و در اختیار شهرداری تهران قرار گرفت. 


بوستان ترنج زندگی (باغ سازور)
موقعیت قرارگیری: منطقه ۸
نشانی: خیابان دماوند، نرسیده به خیابان بخت آزاد، جنب بوستان کاج
مساحت: ۲۲۱۴‌مترمربع
ویژگی: اینجا از باغ‌های تملک شده در محدوده محله کم‌ برخوردار زرکش است که در مجاورت بوستان کاج به مساحت 750‌مترمربع قرار دارد. مجموعاَ مساحت‌ این دو به ۲هزار و ۹۶۴‌مترمربع می‌رسد. این بوستان علاوه بر محوطه‌سازی به امکاناتی از جمله آبنمای ۹۰ متری، زمین بازی برای کودکان، زمین ورزش برای بزرگسالان، ۶ چشمه سرویس بهداشتی و آلاچیق برای فضای پاتوق‌های محلی مجهز شده است. 

بوستان دامپزشک (باغ دامپزشکی)
موقعیت قرارگیری: منطقه 11
نشانی: خیابان اسکندری، نرسیده به خیابان آذربایجان
مساحت: 2 هکتار
ویژگی: این بوستان در محل سابق باغ دامپزشکی متعلق به ارتش و با درخواست شهروندان و نیاز محله اسکندری و دامپزشکی و محله‌های همجوار ساخته و به بوستان تبدیل شده‌است. اینجا موسوم به باغ ایرانیان است و علاوه بر فضای سبز زیبا با طراحی باغ ایرانی، کوشک گالری، کلینیک گل و گیاه، نمازخانه، قرائتخانه، زمین‌های تندرستی، پینگ‌پنگ، بازی کودکان، آبنما و آبگیر و... دارد و سال 1396 به بهره‌برداری رسیده است. 

بوستان شهدای ارتش (خیاط خانه)
موقعیت قرارگیری: منطقه۷
نشانی: خواجه نظام، خیابان شیخ صفی، خیابان اجاره دار
مساحت: 6000‌مترمربع
ویژگی: در قطعه موسوم به خیاط خانه قرار دارد. این پروژه بهار سال 1398 افتتاح شده‌است. این بوستان امکاناتی از جمله نمازخانه، زمین بازی کودکان، محله‌های مکث، آبنما، سرویس بهداشتی و مسیر تندرستی دارد. 

بوستان ابریشم (باغ بخشی‌فر)
موقعیت قرارگیری: منطقه ۷
نشانی: خیابان بخشی‌فر، کوچه همت
مساحت: 2500‌مترمربع
ویژگی: بوستان ابریشم از اهمیت بالایی برخوردار است و حدود هزار‌مترمربع آن، خریداری و بخش هزار و ۵۰۰‌مترمربعی‌اش هم از دست معارضان آزادسازی شده است. باغ بخشی‌فر که اکنون شهروندان آن را به نام بوستان ابریشم می‌شناسند در دل بافت متراکم‌ مسکونی، جمعیتی و کمبود زمین خالی در هفتمین تکه پایتخت این باغ پس از تغییرانی به‌عنوان بوستان در اختیار عموم شهروندان قرار گرفته است. 


باغ نظر 
موقعیت قرارگیری: منطقه10 
نشانی: محله هفت‌چنار، خیابان رنجبر، نبش حسام الدین
مساحت: 6هزار مترربع
ویژگی: کلنگ ساخت باغ نظر چند ماه پیش با حضور شهردار تهران و در برنامه قرار خدمت به زمین زده شد. قرار است به جای این باغ با هدف توسعه سرانه فضای سبز محدوده منطقه 10، بوستان ویژه مادر و کودک ساخته شود. هچنین در اینجا زمین‌های بازی کودکان، مجموعه وسایل ورزشی، مسیر دوچرخه و کالسکه، کافه کتاب و آبنما و... ایجاد خواهد شد. 


باغ حکیم  
موقعیت قرارگیری: منطقه 10
نشانی: بریانک، کوچه محمدیان
مساحت: 4200‌مترمربع
ویژگی: تابستان امسال باغ ایرانی حکیم پس از احیا در اختیار اهالی قرار گرفت. بخش شمالی این باغ که بیش از 4 هزار‌مترمربع مساحت دارد از نوع پروژه‌های توسعه محلی بود که در۴۰ روز با هزینه 5/6 میلیارد تومان ساخته شد. این باغ طراحی ایرانی‌ـ اسلامی دارد و برای حضور معلولان، جانبازان و نابینایان مناسب‌سازی‌ شده. این بوستان، 2هزار و سیصد و دومین بوستانی است که در تهران به بهره‌برداری رسیده‌است. 

بوستان پدر (عبقری)
موقعیت قرارگیری: منطقه ۲
نشانی: سعادت‌آباد، بین خیابان عبقری و خیابان باغستان یکم
مساحت: 11000‌مترمربع
ویژگی: بوستان پدر 3 ورودی اصلی دارد که در امتداد محور اصلی باغ با الهام از ایده «جلوخان» در فضای باغ اسلامی – ایرانی طراحی شده است. عملیات تبدیل این باغ به بوستان عمومی از 29 اسفند سال 1397 همزمان با سالروز ولادت حضرت علی(ع)، آغاز و به همین مناسبت توسط کمیته نامگذاری شورای اسلامی شهر تهران به‌عنوان بوستان پدر نامگذاری شد.