صنعت هوانوردی جهان، قربانی بحران اوکراین

تحریم شرکت‌های هواپیمایی روسیه از سوی کشورهای غربی در میانه بحران اوکراین و مقابله‌به‌مثل مسکو با آنها، اختلال بی‌سابقه‌ای در صنعت هوانوردی جهان ایجاد کرده است. تاکنون کشورهای اروپایی زیادی تردد هواپیماهای روسی را از حریم هوایی خود ممنوع اعلام کرده‌اند و اتحادیه اروپا نیز اعلام کرده است که صادرات قطعات هواپیما به روسیه را محدود می‌کند. پس از اینکه انگلیس در اعتراض به حمله روسیه به اوکراین حریم هوایی خود را به روی خطوط هوایی روسیه بست، روسیه هم به تلافی اقدامی مشابه انجام داد و حریم هوایی خود را به روی هواپیماهای انگلیسی بست؛ اقداماتی که در روزهای اخیر از سوی کشورهای مختلف اروپایی و روسیه بارها تکرار شده است. اگرچه هنوز بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی از مسیرهای هوایی شرق به غرب روسیه استفاده می‌کنند، اما تداوم بحران اوکراین به معنی افزایش احتمالی تحریم‌ها از سوی کشورهای مختلف خواهد بود و تمام این اقدامات تنبیهی و تلافی‌جویانه در نهایت قرار است بار سنگین جدیدی بر دوش صنعت هوانوردی جهان، به‌ویژه در بخش اروپا بگذارد و روند شکننده بهبود اقتصادصنعت هوانوردی در اروپا که از قبل تحت‌تأثیر همه‌گیری کرونا به‌شدت آسیب دیده بود را به نابودی بکشاند.
وب‌سایت شبکه الجزیره نوشته که هم‌اکنون شرکت‌های هواپیمایی، اجاره‌دهندگان و تولید‌کنندگان هواپیما در غرب به‌دنبال ارزیابی تهدیدهای دادوستد با روسیه‌ هستند، زیرا تحریم‌های غرب هر روز شرکت‌ها، بانک‌ها و اشخاص جدیدی را در روسیه هدف قرار می‌دهند. به‌گفته برتراند گاربوسکی، کارشناس حوزه هوانوردی، از این پس پذیرش سرمایه‌گذاری‌هایی که ردپای خطوط هوانوردی روسیه در آن به چشم بخورد برای سرمایه‌گذاران دشوارتر خواهد شد؛ زیرا هیچ‌کس نمی‌خواهد سرمایه‌گذاری‌های خود را با حضور روسیه به خطر بیندازد.
اما فارغ از بحث سرمایه‌گذاری، اکنون بحث تردد هواپیماها مطرح است. با بالا گرفتن درگیری‌ها در اوکراین و ورود نیروهای ارتش روسیه به کی‌یف، حریم هوایی اوکراین، مولداوی، بخش‌هایی از بلاروس و جنوب روسیه به روی پروازهای تجاری بسته شدند؛ اقدامی که انتخاب‌های محدودتری را برای یافتن مسیرهای جایگزین در اختیار شرکت‌های هوانوردی قرار داد. تعدادی از شرکت‌ها به‌دلیل بسته شدن حریم هوایی روسیه، فرودگاه آنچوریج در جنوب آلاسکا را به‌عنوان پایگاهی جایگزین برای سوخت‌گیری درنظر گرفته‌اند تا در صورت نیاز از آن استفاده کنند.

طولانی‌تر شدن سفرهای هوایی
حریم هوایی شرق اوکراین از سال2014 به بعد، یعنی زمانی که یک هواپیمای مسافربری متعلق به خطوط هوایی مالزی در میانه جنگ برسر منطقه دونباس ساقط شد، به منطقه پرواز ممنوع تبدیل شد. اکنون محدودیت‌های جدید ایجادشده در مسیر پروازهای بین‌المللی بر فراز آسمان روسیه از یک طرف و اوکراین، بلاروس و مولداوی از طرف دیگر، دامن شرکت‌های هواپیمایی مختلف را گرفته و مسافت سفرهای هوایی در مسیرهای مختلف را افزایش داده است. برخی شرکت‌ها ازجمله لوفتهانزا و KLM به دلایل امنیتی به‌صورت موقت پروازهای خود را به این مناطق متوقف ساخته‌اند. شرکت‌های بریتیش‌ایرویز و ویرجین آتلانتیک می‌گویند دورزدن حریم هوایی روسیه باعث شده است تا زمان پرواز از انگلیس به مقاصدی مانند هندوستان یا پاکستان بین 15دقیقه تا یک ساعت افزایش پیدا کند. گروه شرکت‌های هواپیمایی آمریکا هم اعلام کرد تغییر مسیر پروازهای دهلی به نیویورک این شرکت موجب افزایش مسافت پروازها شده است. علاوه‌بر این شرکت هواپیمایی امارات هم با ایجاد تغییراتی در مسیرهای پروازی خود زمان سفرهای هوایی‌اش را کمی افزایش داده است. شرکت تعاونی هوانوردیOPS که در زمینه اشتراک اطلاعات درباره ریسک پرواز فعالیت دارد می‌گوید هر هواپیمایی که مسیرش از حریم هوایی روسیه می‌گذرد باید برنامه‌های احتیاطی جایگزینی داشته باشد تا در صورت بسته شدن حریم هوایی یا اجرای تحریم‌های جدید آنها را به اجرا بگذارد. درآمد حاصل از عبور پروازها از حریم هوایی روسیه به شرکت هواپیمایی دولتی ایروفلوت می‌رسد و در نتیجه بسته شدن حریم هوایی روسیه به معنی قطع بخشی از درآمد این شرکت هم خواهد بود. روسیه تا به امروز حریم هوایی خود را در اقدامی متقابل به روی بیش از 9کشور اروپایی بسته است. فنلاند به‌تازگی از تصمیم خود مبنی‌بر بستن حریم هوایی‌اش به روسیه خبر داده است. علاوه‌بر فنلاند کشورهای آلمان، بلژیک، دانمارک، اتریش، ایرلند، انگلیس، اسلونی، چک، لهستان، لیتوانی، لتونی، استونی، رومانی، ایسلند، سوئد و بلغارستان هم حریم هوایی خود را به روسیه بسته‌اند یا تصمیم به بستن آن دارند. اتحادیه اروپا هم با وجود اقدامات انفرادی چندین کشور، اکنون در حال بررسی بستن کل حریم هوایی خود به روی پروازهای روسی است.

اختلال در صنعت هوانوردی
شرکت‌های هواپیمایی پیش از آغاز جنگ میان اوکراین و روسیه، از افزایش قیمت نفت و در نتیجه افزایش قیمت سوخت هواپیما هم آسیب فراوان دیده بودند. این افزایش قیمت، هزینه‌های عملیاتی شرکت‌ها را در دورانی که تقاضا برای سفرهای هوایی به واسطه ادامه همه‌گیری کرونا در جهان همچنان پایین است، افزایش می‌دهد و بار مالی اضافه‌ای را بر دوش صنعت هوانوردی می‌گذارد. به‌ویژه به این دلیل که حذف حریم هوایی روسیه از مسیر پروازهای هوایی منجر به افزایش مسافت سفرها و در نتیجه بالارفتن هزینه سوخت هواپیماها خواهد شد. به‌گفته کارشناسان در صورتی که افزایش قیمت نفت روندی ادامه‌دار باشد، سوددهی و درآمدزایی شرکت‌های هواپیمایی با اختلال جدی مواجه خواهد شد. انتظار می‌رود در صورت تداوم جنگ در اوکراین بیشترین آسیب متوجه شرکت‌های هواپیمایی اروپایی باشد.