مأموریت: شکوفایی و ساماندهی سینمای ایران

مسعود پویا - روزنامه‌نگار

با گذشت بیش از ۸ سال از انحلال شورای‌عالی سینما، طرح قدیمی دولت دهم در دولت سیزدهم بازآفرینی می‌شود. نامش کمی تغییر کرده و با حذف کلمه «عالی»، شاهد تشکیل شورایی خواهیم شد که جای رئیس‌جمهور، معاون اولش در آن حضور خواهد یافت. شورای سینما که محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شامگاه شنبه رسما خبر تشکیل آن را در توییتی اعلام کرد، از همان نخستین روزهای تشکیل دولت سیزدهم و خاصه پس از روی کار آمدن محمد خزاعی به‌عنوان رئیس سازمان سینمایی، از دغدغه‌های مهم برای سامان‌بخشیدن به وضعیت سینما و تصمیمات مرتبط با آن بوده است. هیأت‌وزیران در جلسه بعدازظهر شنبه ۳۰ بهمن‌ماه به ریاست سیدابراهیم رئیسی و باهدف مصون‌سازی، ساماندهی، شکوفایی و هدایت سینمای کشور به سمت ارزش‌ها و اهداف انقلاب اسلامی، با تشکیل آن موافقت کرد. اعضای «شورای سینما» شامل معاون اول رئیس‌جمهور (رئیس)، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی (نایب‌رئیس)، 2نفر از وزرا به انتخاب معاون اول رئیس‌جمهور، رئیس سازمان امور سینمایی و سمعی بصری (دبیر)، دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، رئیس سازمان صدا‌و‌سیمای جمهوری اسلامی ایران، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، 7نفر از سینماگران و نمایندگان اصناف و تشکل‌‌های حوزه سینما به انتخاب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که حداقل 2نفر از آنها از بانوان خواهند بود، رئیس مرکز مدیریت حوزه علمیه قم و رئیس یکی از دانشگاه‌های دولتی هنر به انتخاب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی عنوان شده است. گسترش فناوری نرم، هم‌افزایی و تقویت ارتباط میان بخش‌‌های سیاستگذاری، اجرایی، نظارتی، آموزشی، مطالعاتی، علمی و تولیدی در حوزه هنر- صنعت صوت و تصویر و سینما و افزایش هماهنگی و همکاری‌های فرهنگی، اقتصادی، حقوقی و فنی دستگاه‌های اجرایی و نهادهای ذیربط با بخش غیردولتی در عرصه فعالیت‌های سینمایی و سمعی‌بصری و ارتقای سطح کمی و کیفی محصولات، تولید و عرضه آثار سینمایی شاخص و ارزشمند و بررسی و رفع چالش‌ها و معضلات، ازجمله اهداف تشکیل شورای یادشده است.

طرحی که شمقدری اجرا کرد
پیشینه تشکیل این شورا به سال‌۱۳۸۸ بازمی‌گردد. در مهرماه این سال، جواد شمقدری در جلسه معارفه‌اش به‌عنوان معاون امور سینمایی، از تشکیل شورای‌عالی سینما به‌عنوان یکی از برنامه‌های خود نام برد. از روزی که شمقدری این وعده را داد تا زمانی که شورا تشکیل شد، بیش از یک سال گذشت. شورای‌عالی سینما به مهرماه سال‌۸۸ بازمی‌گردد که جواد شمقدری، معاون اسبق سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همزمان با معارفه خود ایده اجرایی‌شدن آن را وعده داده بود. این شورا که در آخرین روزهای تیرماه سال۱۳۸۹ با تأیید وزیران در جلسه هیأت دولت به‌طور قانونی مصوب و دی‌ماه ۱۳۸۹ نخستین جلسه آن با حضور رئیس‌جمهور وقت برگزار شد، به‌دنبال اجرایی‌سازی‌ مصوباتی همچون ضرورت تأمین تجهیزات فنی سینما، احداث سالن‌های سینمایی، رفع مشکل بیمه، بازنشستگی و بیکاری هنرمندان و سینماگران و تشکیل سازمان مستقل سینمایی و احداث سالن‌های سینمایی مورد تأکید و موافقت قرار گرفت.
قرار شد شورای‌عالی سینما با حضور رئیس‌جمهور، رئیس سازمان سینمایی، وزیر ارشاد و سینماگرانی به انتخاب رئیس سازمان سینمایی تشکیل شود. سینماگرانی که توسط شمقدری به عضویت شورای‌عالی سینما درآمدند اینها بودند: داوود میرباقری، جمال شورجه، مسعود جعفری جوزانی، مسعود ده‌نمکی، احمد نجفی و محسن علی اکبری. در روزگاری که میان سازمان سینمایی و خانه سینما اختلافات گسترده‌ای ایجاد شده ‌و فضای سینما به‌شدت ملتهب و متشنج شده بود، طبیعی بود که سینماگران عضو شورای‌عالی هم همه گرایش‌های سینمایی را نمایندگی نکند. در واقع با نزاعی که میان وزارت ارشاد دولت دهم و مدیریت خانه سینما در‌گرفته بود، انتظار ایجاد وفاق میان اهالی سینما، توقع ممکنی نبود. در نهایت هم درگیری‌ها چنان اوج گرفت که خانه سینما تعطیل شد. شورای‌عالی سینما هم در عمل تبدیل به شورایی بی‌کارکرد شد که برای اهدافش(که برخی‌شان زیادی کلی و در مواردی انتزاعی بودند) به چند مصوبه محدود رسید که هیچ‌کدام اجرایی نشدند. مشغله رئیس‌جمهور باعث شد که بیشتر جلسات شورا بدون حضور رئیسش برگزار شود.

انحلال شورای‌عالی سینما
با پایان ماموریت دولت دهم و روی کار آمدن دولت یازدهم ترکیب شورای‌عالی سینما هم تغییر کرد. از اعضای قبلی شورا فقط مسعود جعفری جوزانی باقی ماند و بقیه جای خود را به این سینماگران دادند: خسرو سینایی، پرویز پرستویی، منوچهر محمدی، احمد‌رضا درویش، سیدرضا میرکریمی و فرهاد توحیدی. نخستین جلسه شورای جدید هم در فروردین‌۱۳۹۳ تشکیل شد. اگر محمود احمدی‌نژاد در چند جلسه محدود شورا حاضر شد، حسن روحانی هرگز در جلسات شورای‌عالی سینما شرکت نکرد. شورایی که بازمانده مدیریت قبلی ارشاد بود و رئیس وقت سازمان سینمایی هم خیلی آن را قبول نداشت. طوری که حجت‌الله ایوبی در اواخر سال۹۴ درباره‌اش گفت: «شورای‌عالی سینما از همان ابتدا غلط تاسیس شده بود.» این جمله پرونده این شورا را عملا بست و در اواخر فروردین‌۱۳۹۵ خبر انحلال شورای‌عالی سینما رسما رسانه‌ای شد.

معاون اول به جای رئیس‌جمهور 
وقتی با روی کار آمدن دولت سیزدهم وزیر ارشاد از احیای شورای‌عالی سینما خبر داد، عده‌ای آن را بازگشت به گذشته نامیدند. وقتی جزئیات شورای تازه‌تاسیس مشخص شد، مهم‌ترین تغییر حضور معاون اول رئیس‌جمهور به جای شخص رئیس‌جمهور بود. در شورای قبلی گفته می‌شد با حضور رئیس‌جمهوری از ظرفیت رئیس قوه مجریه برای ارتقای سینما بهره گرفته خواهد شد. اما آنچه در عمل رخ داد، غیبت رئیس دولت دهم در اغلب جلسات و بی‌اعتنایی کامل رئیس دولت یازدهم به شورای‌عالی سینما بود. این بار قرار است جای رئیس‌جمهور، معاون اول رئیس‌جمهور در جلسات این شورا که صفت عالی هم از عنوانش برداشته شده، حاضر شود. یکی دیگر از مشکلات شورای‌عالی سینما نامنظم‌بودن جلسات و مصوبات اندکش بود؛ مصوباتی که هیچ‌کدام اجرا نشدند تا این شورا به هیچ‌کدام از ماموریت‌های اعلام‌شده‌اش دست نیابد. این بار اما به‌نظر می‌رسد سازمان سینمایی قصد دارد با بهره‌گیری از تجربیات گذشته، شورایی تشکیل دهد که واجد کارکرد باشد.

چه سینماگرانی عضو شورای سینما خواهند شد؟
یکی از مشکلات شورای‌عالی سینما در دولت‌های قبلی ترکیب سینماگران عضو در این شوراها بود. در هر دوره‌ای دولت بیشتر از سینماگران همسو با خود برای حضور در شورای‌عالی سینما بهره می‌برد؛ رویکردی جناحی که خود موجب می‌شد خانواده بزرگ سینمای ایران با اعضای شورایی که اغلب از یک طیف انتخاب می‌شدند، احساس همدلی نکنند. به همین دلیل این بار انتظار می‌رود تجربیات گذشته تکرار نشود. ضمن اینکه ترکیب شورای سینما، تغییراتی هم نسبت به گذشته داشته که میانشان حضور ۲‌تن از بانوان سینماگر جالب توجه به‌نظر می‌رسد.
نکته دیگر شرح ماموریت‌های شورای سینماست؛ شورایی که قرار است مشکلات کلان سینمای ایران را حل کند، باید نقشه راه دقیق داشته باشد و برای این کار نیازمند جزئیات است نه شعار و کلیات.