هنر انقلاب در 90قاب

ایوب ربیعی- روزنامه‌نگار

قرار بود پیش از این به نمایشگاه «آینه در آینه» بپردازیم که به‌عنوان یکی از بخش‌های چهاردهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر از ۲۸دی در موزه هنرهای معاصر تهران آغاز به‌کار کرده بود، اما به موعد برگزاری جشنواره فیلم فجر رسیدیم و درگیر ویژه‌نامه‌ جشنواره فیلم شدیم. خوشبختانه این نمایشگاه تا 8اسفند برقرار است و هنوز برای گفتن و نوشتن از آن فرصت باقی است. نمایشگاه «آینه در آینه» مروری بر تحولات هنر معاصر ایران در حد فاصل سال‌های 1353تا 1363است. در این‌ نمایشگاه ۹۰اثر نقاشی، عکس، پوستر و کالیگرافی از هنرمندانی چون ایوب امدادیان، هانیبال الخاص، نیلوفر قادری‌نژاد، کاظم‌ چلیپا، حبیب‌الله صادقی، سیروس مقدم‌، پروانه اعتمادی، اردشیر محصص، بهمن محصص، علی‌اکبر صادقی، وحید تاج‌فر، مسعود سعدالدین، منوچهر صفرزاده، حسین خسروجردی و ایرج اسکندری در معرض تماشا قرار گرفته است. درباره انتخاب بازه زمانی 1353تا 1363، به‌منظور انعکاس تحولات هنر معاصر ایران، می‌توان با برگزارکنندگان این نمایشگاه هم‌عقیده نبود، با این حال نمی‌توان بر اهمیت آثار این نمایشگاه چشم بست و از نقش محوری و جایگاه والای تعدادی از خالقان این آثار در پا گرفتن هنر معاصر ایران غافل شد. آنچه در این صفحه فراهم آمده تلاشی است برای آشنایی خوانندگان علاقه‌مند به هنرهای تجسمی با شماری از هنرمندان و آثار مهم این رشته هنری در یک دوره 10ساله.

آثار پیش از انقلاب نمایشگاه «آینه در آینه» بیانی استعاری و نمادین دارند. در این آثار، هنرمندان می‌کوشند، بدون فاش‌گویی، آنچه را از اوضاع و احوال اجتماعی و سیاسی در مخیله دارند با تماشاگر در میان بگذارند. بهمن محصص، علیرضا اسپهبد و لیلی متین‌دفتری، در 3اثری که از آنها می‌بینید، از همین شیوه استعاری و نمادین برای بیان مفهومی که در ذهن داشته‌اند سود برده‌اند. محصص فیگور از ریخت‌افتاده‌ای را که دهان و دست‌هایش بسته است و امکان حرکت ندارد روی بوم آورده است. اسپهبد کلاغ‌هایی را که انگار در حال سرک کشیدن و جاسوسی هستند بر بالای سر مردی که به زمین افتاده فرستاده و متین‌دفتری کبوتری زخمی را که از پنجره وارد اتاق شده و به‌دنبال جان‌پناه است، سوژه کار خود قرار داده است. میان آثار سال‌های پیش از انقلاب هم گاه کارهایی استثنایی‌ مثل تابلوی 6لته‌ای ایوب امدادیان وجود دارد که بیانی مستقیم و بدون پرده‌پوشی دارد.