ترکش‌های بحران اوکراین بر اقتصاد ایران

سطح تنش بین روسیه و غرب برسر اوکراین درحال افزایش است. بررسی‌ها نشان می‌دهد، چنانچه درگیری‌ها افزایش یابد این موضوع از یک طرف به سرعت، بازارهای جهانی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و سپس بر صنایع و شرکت‌های ایرانی تأثیر می‌گذارد.
به گزارش همشهری، پس از تجمع گسترده نیروهای نظامی و تسلیحات سنگین روسیه نزدیک مرزهای اوکراین ظرف یکی دو ماه گذشته، کشورهای غربی مخصوصا ایالات متحده، با ابراز نگرانی از این تحرکات، تبلیغات گسترده‌ای درباره جنگ‌طلبی روسیه به راه انداخته‌اند و با بسیج کشورهای متحد و افکار عمومی حجم انبوهی از سلاح به اوکراین ارسال کرده‌اند. ماجرا زمانی جدی‌تر شد که روز جمعه کاخ سفید اعلام کرد تهاجم روسیه به اوکراین ممکن است ظرف یک هفته، حتی قبل از پایان بازی‌های المپیک زمستانی انجام شود. به‌دنبال آن جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده از همه آمریکایی‌های ساکن در اوکراین خواست که ظرف ۲۴ تا ۴۸ساعت آینده این کشور را ترک کنند. چون به‌گفته مقامات آمریکایی حمله روسیه ممکن است چند روز دیگر آغاز شود. استقرار بیش از 100هزار سرباز روسی و تجهیزات نظامی در مرز اوکراین همه‌‌چیز را عملا به سمت یک درگیری مسلحانه پیش برده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد افزایش سطح تنش‌ها می‌تواند به رشد قیمت‌ها در بازار‌های جهانی منجر شود و از این مسیر روی صنایع و شرکت‌های ایرانی نیز تأثیر بگذارد.

 اثرات تنش در بازارها
بررسی‌ها نشان می‌دهد تشدید تنش‌های سیاسی میان آمریکا و روسیه بر سر اوکراین به افزایش قیمت جهانی نفت، گاز و کالاهای پایه در سطح جهان منجر می‌شود و همین موضوع سطح تورم جهانی و قیمت محصولات خوراکی را هم افزایش می‌دهد. هم‌اکنون 40درصد گاز صادراتی روسیه به اروپا از مسیرهای ترانزیتی اوکراین عبور می‌کند و هرگونه منازعه نظامی به سرعت قیمت گاز در اروپا را افزایش می‌دهد؛ به‌همین دلیل درصورتی که سطح تنش در اوکراین افزایش یابد، در وهله اول انتظار می‌رود قیمت گاز به‌صورت پایدار افزایش یابد. همزمان با آن به‌دلیل کاهش عرضه و افزایش ریسک‌های اقتصادی سطح قیمت نفت به سرعت رشد خواهد کرد؛ به‌طوری که برخی برآورد‌ها حاکی است قیمت نفت تا 120دلار هم رشد کند. همچنین با توجه به آنکه بخش زیادی از تجارت کالاهای پایه در منطقه اورآسیا از منطقه اوکراین که حد فاصل منطقه آسیا و اروپاست انجام می‌شود، هر نوع تنش در این منطقه می‌تواند جریان تجارت کالاهای پایه را با خطر مواجه کند. البته میزان این اثر به کنش و واکنش طرف غربی بستگی دارد. درصورتی که اعمال تحریم‌ علیه اشخاص و نهادهای مالی گسترده نباشد انتظار می‌رود پس از یک دوره هیجان، اثرات این حمله بر کالاهای پایه افت کند اما درصورتی که غرب به سمت تحریم‌های گسترده‌تر برود یا اگر واکنش روسیه شدید باشد اثرات این درگیری، طولانی مدت و با اهمیت خواهد بود. به‌طور مثال چنانچه ارسال گاز روسیه به اروپا قطع شود قیمت‌های جهانی در همه ابعاد به‌ویژه در بخش مواد خام افزایش خواهد یافت، زیرا هم تجارت مواد پایه دچار اختلال خواهد شد و هم هزینه تولید موادغذایی به‌ویژه در اروپا افزایش خواهد یافت.

آثار مثبت تنش بر اقتصاد ایران
با توجه به اینکه اقتصاد ایران بیشتر بر صادرات کالاهای خام و مواد پایه مبتنی است اثر بحران و تنش در اوکراین می‌تواند منابع درآمدی بسیاری از شرکت‌های ایرانی را که در این زمینه فعالیت می‌کنند و در طول چند سال گذشته نقش پر رنگی در تامین ارز داخلی نیز داشته‌اند، تحت‌تأثیر قرار دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد افزایش قیمت کالاهای پایه می‌تواند به افزایش درآمد شرکت‌های این حوزه(کامودیتی محور) و افزایش ارزآوری این شرکت‌ها به داخل کشور منجر شود.
یک شرکت مشاور سرمایه‌گذاری درباره اثرات احتمالی تنش و درگیری در اوکراین می‌نویسد: وقوع درگیری در اوکراین با توجه به بهبود قیمت کالاهای پایه مانند کودها و قیمت نفت و محصولات وابسته می‌تواند برای شرکت‌های ایرانی همراه با فرصت‌هایی در کوتاه‌مدت باشد. وقوع شوک عرضه می‌تواند تورم فعلی در جهان را پایدار کند و اقتصاد کشورها را به سمت رکود تورمی سوق دهد. این اتفاق می‌تواند در میان‌مدت به افزایش قیمت کالاهای پایه منجر شود. با توجه به ریالی شدن سقف قیمت گاز خوراک در ایران، این رویداد می‌تواند برای شرکت‌های ایرانی یک فرصت باشد و درصورتی که تنش‌ها به قطع تجارت کالاهای پایه منجر نشود روند درآمد‌زایی شرکت‌های ایرانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، افزایش می‌یابد و موجب بهبود تراز تجاری اقتصاد ایران خواهد شد.

مکث
آثار منفی تنش بر اقتصاد ایران
در میان کشورهای عضو اوراسیا، روسیه اصلی‌ترین شریک تجاری ایران به شمار می‌رود. طبق آمار‌های موجود در 8ماه سال‌جاری، ایران از روسیه یک میلیارد و ۲۴میلیون دلار کالا وارد کرده که بخش زیادی از این محصولات شامل دانه‌های روغنی، گندم، ذرت و جو دامی، کلزا، روغن خام سویا، حبوبات، گوشت، کود، کاغذ روزنامه و زغال‌سنگ بوده به این ترتیب افزایش تنش در اوکراین ریسک تامین چنین کالاهایی را برای ایران افزایش خواهد داد و احتمالا چون کود بیشترین تأثیر مستقیم و غیرمستقیم را بر قیمت محصولات غذایی دارد، هر نوع کاهش سطح تجارت در این زمینه می‌تواند روی قیمت تمام‌شده تولید موادغذایی تأثیر بگذارد. آمارهای موجود نشان می‌دهد 75درصد دانه‌های روغنی و روغن خام ایران از روسیه و اوکراین تامین می‌شود و روغن آفتابگردان بیشترین سهم را در سبد روغن ایرانی‌ها دارد. بنابراین افزایش سطح تنش‌ها می‌تواند جریان تجارت این کالاها را با شوک مواجه و حتی چالش‌هایی را در زمینه تامین گندم ایجاد کند. در کنار این موضوع افزایش قیمت گاز می‌تواند روی درآمد برخی شرکت‌های پایین‌دست که از تغییرات قیمت محصولات جهانی تأثیر می‌پذیرند، مثلا تولیدکنندگان پلی پروپیلن یا پتروشیمی‌هایی که از خوراک گاز مایع استفاده می‌کنند تأثیر منفی بگذارد.