یک دوسیه کامل
نگاهی به مستند «رزم‌آرا، یک دوسیه مسکوت» فیلم تقدیرشده جایزه شهید آوینی جشنواره سینما حقیقت
مرتضی کاردر/ خبرنگار:
مستند «رزم‌آرا، یک دوسیه مسکوت» به کارگردانی احسان عمادی جست‌و‌جویی است در زندگی و مرگ سپهبد نخست‌وزیر که تصویری روشن از وضعیت سیاسی ایران در سال‌های پایانی دهه20 شمسی در ایران ارائه می‌کند.
فیلم با عکس ترور رزم‌آرا و روایت دستگیری و آزادی خلیل طهماسبی در سال 1329و سپس دستگیری دوباره‌اش در سال 1334همراه با اعضای فداییان اسلام آغاز می‌شود و به‌عبارتی از همان ابتدا پرسش اصلی را در ذهن مخاطب ایجاد می‌کند: چرا خلیل طهماسبی دستگیر و سپس آزاد شد؟
فیلم ابتدا روایتی از زندگی و شخصیت حاج‌علی رزم‌آرا به‌دست می‌دهد و نحوه بالا رفتنش از پله‌های قدرت را تا ریاست ستاد ارتش و نخست‌وزیری روایت می‌کند. در خلال این روایت مخاطب تصویری از چهرههای تأثیرگذار در سیاست ایران در آن سال‌ها به‌دست می‌آورد. پس از آن به ماجرای قتل او می‌پردازد و از آنجاست که پرسش‌های جدی‌تر فیلم آغاز می‌شود: چه‌کسی دستور قتل رزم‌آرا را صادر کرد؟ آیا واقعاً خلیل طهماسبی رزم‌آرا را کشت؟ چه کسانی بدشان نمی‌آمد که رزم‌آرا از صحنه سیاست ایران حذف شود؟ مناسبات میان محمدرضا پهلوی و سپهبدی که گاه از شاه هم فرمان نمی‌برد چگونه بود؟ در جلسه مشترک میان نواب‌صفوی و چهرههای شاخص ملی که در خانه نواب صفوی برگزار شد چه گذشت؟ چرا خلیل طهماسبی با مصوبه مجلس از زندان آزاد شد؟ حتی چرا خلیل طهماسبی پس از آزادی از زندان سر کوچه‌ای که خانه پدری رزم‌آرا در آن قرار داشت، مغازه نجاری باز کرد؟
پرسش‌های بسیاری که فیلم تلاش می‌کند همه فرضیه‌ها را برای رسیدن به پاسخ‌های احتمالی آن بررسی کند. تلاش فیلم برای پاسخ دادن به این پرسش‌ها آن‌قدر جست‌و‌جوگرانه و جذاب است که مخاطب در طول 77دقیقه پابه‌پای فیلم می‌آید و خسته نمی‌شود. فیلمی که تعداد تصویرها و گفت‌و‌گوهای مستند آن بسیار اندک است و بیشتر موجودی تصویری‌اش عکس است و تصویرسازی‌هایی که برای بازآفرینی صحنه‌های بازجویی از آن استفاده کرده است. تلاش کارگردان برای بررسی همه اسناد موجود، از بازجویی‌های به جا مانده از شخصیت‌ها تا صداهای کسانی که به مناسبتی ذکری از رزم‌آرا به میان آورده‌اند و بررسی همه احتمالات موجود و ناموجود در ترور حاج‌علی رزم‌آرا مستندش را به یک اثر کامل درباره رزم‌آرا تبدیل می‌کند.
یادمان باشد که نزدیک به 70سال از ترور رزم‌آرا می‌گذرد و اسناد موجود درباره او در طول این سال‌ها اغلب از بین رفته و تقریباً همه آدم‌هایی که اطلاعی از او و پرونده‌اش داشته‌اند دیگر در قید حیات نیستند.
مستندهای بسیاری باید ساخته شود تا مخاطبان امروز تصویری روشن از تاریخ معاصر به‌دست بیاورند. مستند «رزم‌آرا؛ یک دوسیه مسکوت» آغاز روشنی است که می‌تواند فصلی تازه در تاریخ معاصر ایران بگشاید.
