آنچه انقلاب داشت اما پهلوی نداشت

مصطفی قربانی- کارشناس سیاسی

 هنگام بحث از دستاوردهای انقلاب اسلامی، گفته می‌شود که اگر رژیم شاه تداوم می‌‌یافت، ممکن بود همین پیشرفت‌ها هم اتفاق می‌افتاد. پس وجه تمایز دستاوردهای انقلاب چیست؟ اگر رژیم شاه تداوم می‌یافت، کشور پیشرفت نمی‌کرد که دلایل آن را در شماره گذشته تشریح کردیم. با این حال، اگر هم به فرض می‌توانست به این اندازه کشور را پیش ببرد، در پاسخ باید به نکات زیر اشاره کرد:
1- انقلاب اسلامی در شرایطی توانسته ‌کشور را پیش ببرد که از همان ابتدای پیروزی و تشکیل نظام سیاسی، با موانع متعددی چون جنگ، تحریم، ترور رهبران انقلاب، نفوذ و... مواجه بوده است. این در حالی است که رژیم شاه نه‌تنها با هیچ‌کدام از این موانع مواجه نبود، بلکه از انواع حمایت‌‌های خارجی هم برخوردار بود، به‌گونه‌ای که به‌راحتی می‌توانست هر کالایی را از خارج وارد کند یا نفت خود را به‌راحتی بفروشد.
2-انقلاب اسلامی این دستاوردها را در سایه خودباروی، تقویت اعتماد‌به‌نفس ملی، اعتماد و اتکا به ظرفیت‌های درونی به‌دست آورده و به همین دلیل است که با وجود فشارهای خارجی، نه‌تنها محفوظ مانده، بلکه روند تقویت آنها ادامه داشته است. بهترین شاهد مثال در این زمینه، حوزه دفاعی است که با وجود تحریم از ابتدای انقلاب، اما روند بالندگی آن ادامه داشته است. این در حالی بود که همه هزینه‌های دفاعی، ارتش رضاشاهی تنها در مقابل 3 ستون نیروی متفقین از هم پاشید.
3-در بحث از دستاوردها باید به این مقوله مهم توجه داشت که صرف تحقق دستاورد مهم نیست بلکه مهم این است که تحقق این دستاورد آیا به تقویت درجه استقلال و عزت ملی هم منجر شده است یا نه؟ دستاوردهای انقلاب اسلامی حاوی این خصیصه مهم است، اما در زمان رژیم گذشته، اگرچه در حوزه‌هایی چون صنعت و دفاع، دستاوردهایی ایجاد شده بود، اما چون کاملا وابسته به خارج بود، اتفاقا منجر به وابستگی بیش از حد کشور به خارج شده بود و نمی‌توان آن را دستاورد تلقی کرد.
4-بالاخره باید به متغیر زمان هم اشاره کرد؛ بدین‌ترتیب که انقلاب اسلامی دستاوردهای خود را در بازه زمانی محدودتری به‌دست آورده است. ضمن اینکه دامنه و سطح دستاوردها در مقایسه با گذشته نیز وسیع‌تر و عمیق‌تر است.
5-انقلاب اسلامی موفق به ورود به حوزه‌هایی شده که انحصاری قدرت‌های بزرگ تلقی می‌شود مانند پیشرفت‌ در حوزه‌های هایتک و دانش‌های راهبردی، دفاعی و... که به‌طور مطلق در زمان رژیم گذشته خبری از ورود به این حوزه‌ها نبود و  ایران در این زمینه‌ها نه‌تنها اقدامی نمی‌کرد، بلکه طفیلی و مقلد قدرت‌های بزرگ بود.
6- متغیر جمعیت هم در این حوزه بسیار تأثیرگذار است؛ بدین‌ترتیب که در زمان شاه، با وجود اینکه جمعیت کشور حدود یک‌سوم جمعیت کنونی بود، اما در هیچ حوزه‌ای، وضع کشور از زمان کنونی بهتر نبود. با این حال، هم‌اکنون با وجود حدود 3برابر‌شدن میزان جمعیت، وضعیت کشور قابل‌مقایسه با زمان رژیم گذشته و حتی 2دهه قبل نیست.