گزارش
سفر به اعماق تکنولوژی
آسیب‌ها و فایده‌های استفاده از فضای مجازی برای کودکان
مهدیه تقوی راد روزنامه‌نگار
شیوع ویروس کرونا باعث تغییرات بسیاری در سبک زندگی مردم جهان شد. این تغییرات حتی شامل قوانین و مقررات به‌خصوص در حوزه فردی و خانوادگی شد؛ بسیاری از ممنوعیت‌ها برداشته شد، بسیاری از بایدها دیگر قابلیت اجرا نداشتند و.... از جمله ممنوعیت‌هایی که بسیاری از خانواده‌ها بر آن تأکید داشتند، استفاده کودکان از ابزاری چون کامپیوتر، موبایل و تبلت و به‌طور خاص استفاده از فضای مجازی و شبکه اینترنت بود. البته این ممنوعیت به‌واسطه همه‌گیری کرونا و غیرحضوری شدن فضاهای آموزشی بی‌هیچ مقدمه‌ای رنگ باخت و حتی به یکی از اجزای جدانشدنی و واجب زندگی کودکان و نوجوانان تبدیل شد. موج ورود دانش‌آموزان و کودکان به فضای مجازی در 2سال اخیر یکباره و بدون آمادگی قبلی و برنامه‌ریزی از سویی و آمادگی نداشتن بیشتر والدین و آموزگاران برای پشتیبانی کودکان و نوجوانان در فضای رسانه‌های دیجیتال برای بعضی از خانواده‌ها مسائلی ایجاد کرد. وقتی قرار است کلاس‌های دانش‌آموزان به‌صورت آنلاین برگزار شود و تکالیف به‌صورت آنلاین فرستاده شود و کلا تمام مراودات بین مربی و دانش‌آموز در فضای مجازی صورت گیرد، توقع بی‌جایی است اگر بخواهیم فرزندانمان تنها در ساعات و بستر مشخصی از دنیای دیجیتال استفاده کنند. اما این امکان تازه، چه وضعیتی برای خانواده‌ها و فرزندان ایجاد می‌کند؟ آیا می‌توان برای استفاده از دنیای دیجیتال و فضای مجازی قوانینی تعیین کرد؟ آیا حضور در این فضا فقط حامل خبرهای بد و نگران‌کننده است؟
آسیب‌ها
محمد لسانی، کارشناس سواد رسانه‌ای درباره لزوم قانونگذاری برای حضور کودکان در فضای مجازی، می‌گوید:«خانواده‌ای که بدون وضع قانون، گوشی موبایل یا تبلت را در اختیار فرزندش قرار می‌دهد، در حق آینده آن کودک جفا می‌کند چرا که آسیب‌های ناشی از استفاده بدون ضابطه از فضای مجازی یکباره ظهور پیدا نمی‌کند و زمانی عیان می‌شود که کاربری فرد در فضای مجازی از نظر زمان و درگیری ذهنی، شدت یافته است. به این ترتیب در بلندمدت رفتاری در کودک و نوجوان نهادینه می‌شود که شاید اصلاح آنها مدت‌ها زمان ببرد». استفاده طولانی مدت از لپ‌تاپ، تبلت، گوشی هوشمند یا کامپیوتر، سبب آسیب‌های جسمی به‌خصوص آسیب به چشم‌ها، ستون فقرات و گردن و مچ دست می‌شود. اما بیشترین آسیب هم به روی چشم کودکان است که این آسیب از سندروم بینایی کامپیوتری (تاری دید، دوبینی، قرمزی چشم و خشکی آن، التهاب یا سوزش چشم و...) تا ابتلا به نزدیک‌بینی را شامل می‌شود. لسانی اما از مشکلات روان‌شناختی این حوزه چنین می‌گوید:«پرخاشگری و عدم‌تمرکز از بارزترین پیامدهای حضور بیش از حد کودکان و نوجوانان و حتی بزرگسالان در فضای مجازی و استفاده از اینترنت است و این پیامدها گاه به سندروم‌های روانی متعدد منتهی می‌شوند». شیوع کرونا به‌خودی خود عامل مهمی برای کم شدن روابط اجتماعی بود. حالا تصور کنید این کودکان قرنطینه شده، ساعت‌های زیادی را در فضای جذاب، رنگارنگ و بی‌پایان مجازی بگردند. واقعا فکر می‌کنید در چنین شرایطی با پایان قرنطینه و بازگشت به شرایط قبل، فرزندان ما چقدر حاضرند خود را درگیر روابط اجتماعی دنیای واقعی کنند؟ به‌گفته لسانی، جذابیت‌های بصری و محتوایی فضای مجازی برای کودکان باعث اعتیاد آنها به این محیط می‌شود، از سوی دیگر دانش‌آموزانی که مدام از سوی پدر و مادر برای ارتباط نگرفتن با هم سن و سالان خود در فضای مجازی نهی می‌شوند گرفتار بی‌اعتمادی به دیگران و دیگر هراسی می‌شوند و همین مسئله می‌تواند در آینده روی رفتارهای اجتماعی آنها تأثیر منفی بگذارد.
هنرش نیز بگو
اینکه باور کنیم استفاده از فضای مجازی و گشت‌زنی در اینترنت فقط آسیب‌زاست، ما را به قهقرای تک‌بعدی شدن می‌برد. باید بپذیریم که دانش دنیا به سمت استفاده فراگیر از تکنولوژی و فضای مجازی پیش می‌رود. ما نمی‌توانیم فرزندانمان را از این مسیر دور نگه‌داریم. بسیاری از کودکان از اینترنت برای استفاده از کتاب‌ها و مجلات صوتی یا مجازی استفاده می‌کنند. بعضی از آنها نیز با استفاده از برنامه‌هایی اطلاعات عمومی‌شان را بالا می‌برند و استعدادهایشان در هنر، تکنولوژی، خلاقیت و... عیان می‌شود. یکی از مزایا استفاده از اینترنت برای کودکان، استفاده از ایده‌ها و توضیحات درسی موجود در سایت‌های مختلف است. آنها با استفاده از این آموزش‌های رایگان، پیشرفت و مـوفقیت تحصیلی خوبی خواهند داشت.
