تولید
نمی‌دانیم چه صنعتی را کجا راه‌اندازی کنیم
محمدشریعتمداری وزیر صنعت، معدن و تجارت چالش مکان‌یابی و انتخاب نادرست صنایع را مطرح کرده است
علی ابراهیمی/ خبرنگار
انجام مطالعات امکان‌سنجی، جانمایی درست، انتخاب نوع صنایع مطابق با ظرفیت و توانمندی‌های موجود، توجه به تأمین سریع مواد اولیه تولید و بازارهای فروش، شرایط اقلیمی، میزان آلایندگی هوا، تأمین آب مورد نیاز به‌خصوص در صنایع آب‌بر و... رویکردی است که در همه کشورهای دنیا برای اجرای پروژه‌های صنعتی و کارگاه‌های تولیدی مورد توجه سیاستگذاران و مدیران صنعتی قرار می‌گیرد. به‌رغم این الزامات طی چند دهه گذشته بسیاری از طرح‌های بزرگ صنعتی و معدنی بدون توجه به مطالعات امکان‌سنجی و صرفه اقتصادی اینگونه طرح به‌خصوص پروژه‌های صنعتی آب بر، صرفا با تکیه بر جنبه‌های تبلیغاتی و سیاسی و در مناطقی اجرا و راه‌اندازی شده که یا جزو مناطق خشک و کم آب کشور بوده و یا فاصله اینگونه صنایع با مراکز تأمین مواد اولیه (معادن یا گلوگاه‌های وارداتی) یا بازارهای فروش داخلی و صادراتی به‌گونه‌ای است که هزینه تمام‌شده تولید و عرضه اینگونه محصولات را به‌شدت افزایش می‌دهد. هنوز دیر زمانی از انتقادات کارشناسان نسبت به اجرای طرح‌های 8گانه فولادی در مناطق کم آب مانند یزد، کرمان، خراسان و یا تاسیس صنایع خودروسازی در برخی مناطق مانند سمنان نمی‌گذرد. علاوه بر آن به‌رغم بازنگری چندین باره سند راهبرد توسعه صنعتی، هنوز هدفگذاری مشخص، مدون و اجرایی برای توسعه صنایع مختلف وجود ندارد به‌نحوی که به‌رغم 5دهه حمایت تعرفه‌ای و حفظ بازار صنایع خودروسازی، هنوز این صنایع در بازارهای هدف صادراتی و حتی بازار مصرف داخلی حرف چندانی برای گفتن ندارند. این شرایط موجب شده برخی کارشناسان تداوم فعالیت ایران در صنایع خودروسازی را با توجه به فناوری روز تولید و تغییر سلیقه مصرف کنندگان، فاقد توجیه اقتصادی تلقی کرده و برخی دیگر با توجه به این شرایط، سرمایه‌گذاری را در صنایع قطعه‌سازی کشور ضروری‌تر از حمایت ازشرکت‌های خودروسازی قلمداد کنند. موضوعی که روز گذشته محمد شریعتمداری، وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز به آن اشاره و تأکید کرد در زمینه مکان یابی و نوع صنایع کشور با مشکل مواجه هستیم.
چارچوب‌های مشخص اما شیوه‌های غلط
دیروز وزیر صنعت، معدن و تجارت از بی‌توجهی به ظرفیت سنجی و جانمایی درست صنایع کشور انتقاد کرد. به گزارش ایسنا، محمد شریعتمداری در نشست تخصصی پوشاک در اتاق اصناف مشهد اعلام کرد: در صنعت ایران یک مشکلی وجود دارد و آن این است که به‌طور کلی معلوم نیست باید چه فعالیت‌های اقتصادی در کجای کشور راه‌اندازی شود؛ البته چارچوب‌ها روشن است. به‌عنوان نمونه در حوزه صنعت خودرو طرح‌های مختلفی وجود دارد اما اینکه کدامیک از این طرح‌ها مرکز و هسته اصلی فعالیت‌ها باشد، مشخص نیست. آیا می‌خواهیم قطعه‌سازی را محور فعالیت‌ها قرار دهیم یا تولیدکننده شویم؟ اگر این وضعیت روشن باشد، مشخص می‌شود ما در کجای صنعت قرار داریم. محمد شریعتمداری با بیان اینکه اگر کشور بخواهد استراتژی روشنی داشته باشد، باید زمانبندی و برنامه جامع توسعه روشنی در این خصوص داشته باشد، کار دولت را حمایت از تولید نه طراحی برنامه دانست و افزود: این کار مربوط به اتحادیه‌های صنفی و بخش خصوصی است، با این حال شرایط هم‌اکنون به‌گونه‌ای است که باید مشترکا این مسیر را طی کنیم. این کار کمی زمان‌بر است. وی افزود: در صنعت پارچه نیز با وضعیت مشابهی مواجه هستیم. در واقع مشخص نیست آیا می‌خواهیم نخ باکیفیت تولید کنیم یا به تولید پنبه بپردازیم. ما در تصمیم‌گیری‌های راهبردی با چنین دوگانه‌هایی مواجه هستیم. امروز ما در همه این زمینه‌ها فعالیت داریم؛ مثلا پنبه را هم در داخل تولید و هم وارد می‌کنیم؛ نخ تولید داخل در اختیار داریم و نخ تولید خارج نیز وارد می‌کنیم. در مورد پارچه نیز همین وضعیت صادق است.
غفلت از ظرفیت‌های برخی صنایع
وزیر صنعت، معدن و تجارت نساجی را یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین صنایع ایران دانست و افزود: کشور ما شاید به‌دلیل برخی محدودیت‌ها مانند کمبود آب در برخی از صنایع پیشرفت زیادی نداشته باشد یا با توجه به میزان آلایندگی برخی صنایع مانند فولاد باید محل استقرار آن خارج از شهر باشد اما در صنعت نساجی وضعیت اینگونه نیست. شریعتمداری افزود: در واقع برخی صنایع مانند فولاد که باید حتما در مناطقی مانند مناطق ساحلی راه‌اندازی شود، به این دلیل که نمی‌تواند اشتغال متوازنی ایجاد کند، به حل مشکل اشتغال کشور نیز کمک زیادی نخواهد کرد. این در حالی است که صنایع تولیدی مانند کیف و کفش می‌تواند در دل شهر قرار گیرد و به فعالیت خود ادامه دهد. در نتیجه به این صنعت می‌توان به‌عنوان یک صنعت رو به رشد نگاه کرد. وی با اشاره به بازدید اخیر رئیس‌جمهور از بازار کفش تبریز، افزود: بعد از سفر رئیس‌جمهور و بازدید وی از یکی از واحدهای تولیدی کفش، ایشان دستور رسیدگی به مسائل آن واحدها را داد. این کار در تبریز هم صورت گرفته و در مورد مشهد نیز این کار صورت خواهد پذیرفت. در شهرهای آذربایجان شرقی نیز در مورد مسائلی اعم از ایجاد شهرک، نحوه تخصیص تسهیلات، چگونگی ورود صندوق حمایت بحث و گفت‌وگوهایی شده که با توجه به شرایط خراسان رضوی می‌توان این اقدامات را در این استان نیز به‌کار بست. وزیر صنعت، معدن و تجارت خاطرنشان کرد: مشکلات منطقه‌ای صنایع ما دو دسته است؛ یک دسته از این مسائل، مشکلات عام مربوط به صنعت است و دسته دیگر مسائل خاص نساجی بوده و باز دسته دیگر این مشکلات مسائل نساجی و کفش و پوشاک همین شهر است. این مسائل در کارگروه مشخصی که تعیین شده در 3دسته موجود با راه‌حل‌های متناسب مورد پیگیری قرار خواهد گرفت.
تقاضا مشکل صنعت نساجی
وزیر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به مشکلات صنعت نساجی گفت: علت عمده مشکلات صنعت نساجی مسئله تقاضاست. علاوه بر این اقدامات، باید در حوزه فعالیت‌های فرهنگی نیز اقداماتی صورت گیرد تا اراده و میل به این سمت نیز به‌طور طبیعی به این محصولات به‌وجود بیاید. قیمت تمام‌شده تولید نیز باید کاهش یابد. همچنین بانویی که چادر را به‌عنوان حجاب برتر انتخاب کرده، باید بتواند با هزینه کمتری چادر را خریداری کند زیرا این یک مسئله اقتصادی نیز هست. شریعتمداری افزود: در این زمینه مسائل فرهنگی و قیمت تمام‌شده دخیل است. علاوه بر این هیچ مبالاتی در تأمین نیازمندی‌های مناسب برای جامعه اسلامی در فرهنگ تولید داخلی ما برای تأمین کالاهایی که به‌صورت قاچاق وارد کشور می‌شود، وجود ندارد. در واقع ما نتوانسته‌ایم به‌طور طبیعی و به‌صورت مناسب پوشاک تولید کرده و این فرهنگ را به درستی به مردم منتقل کنیم تا این انگیزه در جوانان کشور برای استفاده از این نوع پوشش و علاقه به آن ایجاد شود. وی افزود: کمیته ویژه‌ای برای این منظور راه‌اندازی شده تا طی مذاکراتی با گروه‌ها و نهادهایی ازجمله صدا و سیما که می‌توانند در این زمینه کمک کنند، به این مهم دست یابد. البته وزارت ارشاد نیز در این زمینه کمیته ویژه‌ای تشکیل داده که در این رابطه فعالیت دارد. اما باید توجه داشت که این تغییر عادت در کوتاه‌مدت رخ نمی‌دهد و باید به‌صورت دوره‌ای این تغییر نگاه و رویکرد انجام شود و تولید نیز باید به این سمت حرکت کند. وزیر صنعت، معدن و تجارت، افزود: جمع‌آوری لباس‌های نامناسب توسط نیروی انتظامی نیز موجب می‌شود واحدهای تولیدکننده با مشکلات بسیاری مواجه شوند؛ بنابراین باید در این زمینه مسائل فرهنگی و اقتصادی به‌صورت توامان پیش رود. برای انجام این کار نیازمند یک برنامه و زمانبندی هستیم تا به اهداف از پیش تعیین شده، دست یابیم.
در همینه زمینه :