رمزپول بانک مرکزی که به آن ریال دیجیتال هم می‌گویند درصورت عملیاتی شدن می‌تواند جابه جایی پول را برای مردم و کسب و کارها راحت تر کند
رمزپول، ابزار جدید انتقال ریال
عمادالدین قاسمی‌پناه- خبر‌نگار
مدتی است که در مورد «رمزپول ریال» بحث‌هایی مطرح شده است. بانک مرکزی اعلام کرده که قصد دارد این رمزپول را خلق و منتشر کند و اخیرا هم از اجرای آزمایشی آن در آینده‌ای نزدیک خبر داده است. مردم تقریبا با مفهوم رمزارزها یا ارزهای دیجیتال که مشهورترین آن، بیت کوین است آشنا هستند، اما به اندازه کافی از رمزپولی که بانک مرکزی ایران قصد انتشار آن را دارد، اطلاع ندارند. درواقع این پرسش مطرح می‌شود که این رمزپول چه کاربردی دارد، چه ارزشی دارد و چرا مردم، استارتآپها و کسب‌وکارها به آن نیاز دارند. در یک جمله می‌توان گفت که رمزپول بانک مرکزی ابزاری جدید برای انتقال ریال است و ارزش آن معادل ارزش ریال است. درواقع، همانطور که برای انتقال پول می‌توان از ای‌تی‌ام استفاده کرد، از رمزپول هم می‌توان بر بستر بلاکچین برای انتقال ریال بهره برد. با این حال، این ابزار جدید مزایایی برای کسب‌وکارها به همراه دارد.
نظارت‌پذیری رمزپول
سعید خوشبخت، کارشناس فناوری بلاکچین در گفت‌وگو با همشهری در ابتدا به تعریف رمزپول بانک مرکزی می‌پردازد. به‌گفته او «رمزپول بانک مرکزی همان «ریال» است».
او با اشاره به اینکه اکنون ما مدیاهای مختلفی مانند کارت بانکی، اینترنت‌بانک و موبایل‌بانک برای انتقال ریال داریم که از بسترهایی مانند شاپرک جابه‌جا می‌شود، ادامه می‌دهد: «در آینده نزدیک یک مدیای جدید برای انتقال ریال ایجاد می‌شود که مبتنی بر بلاکچین است.»
خوشبخت با تأکید بر اینکه رمزپول ریال قرار نیست جایگزین رمزارزها مانند بیت‌کوین شود یا با آنها رقابت کند، می‌گوید: «انتقال پول از طریق اپلیکیشن‌ها و ولت‌ها(کیف پول‌ها) انجام می‌شود و به لحاظ تجربه کاربری هم تفاوت خاصی با مدیاهای فعلی ندارد.»
با این حال، این کارشناس فناوری بلاکچین تفاوت رمزپول را در لایه نظارتی و کسب‌وکارها می‌داند. خوشبخت در این مورد توضیح می‌دهد که «وقتی ما ریال را در یک بستر بلاکچینی سازمانی داشته باشیم، قابلیت برنامه‌ریزی شدن پیدا می‌کند و قابلیت‌های نظارتی آن افزایش پیدا می‌کند». به‌عبارتی، حالا بانک مرکزی به ازای هر فرد یک ولت دارد که افراد می‌توانند با استفاده از آن ریال را جابه‌جا کنند و بنابراین قدرت نظارتی و رهگیری آن بسیار بالاست و همچنین قابلیت برنامه‌ریزی کردن آن هم بالا خواهد بود.
خوشبخت علاوه بر نظارت پذیر بودن آن، به ارائه سرویس‌های جدید به فین تک‌ها اشاره می‌کند. به‌گفته او «وقتی فین‌تک‌ها می‌خواهند سرویسی را توسعه دهند، بانک مرکزی نگران است که آنها خلق پول کنند یا تراکنش‌های صحیحی نداشته باشند. حالا درنظر بگیرید که بانک مرکزی ابزاری داشته باشد که خیالش راحت باشد که ریال و کیف‌پول‌ها در دسترس خودش است و به این ترتیب راحت‌تر می‌تواند به کسب‌وکارها اعتماد کند تا آنها هم بتوانند سرویس‌های خود را توسعه دهند».
این کارشناس فناوری بلاکچین به مثال دیگری اشاره می‌کند و می‌گوید: «مثلا کسب‌وکارهای بلاکچینی وقتی می‌خواهند قرارداد هوشمند(smart contract) بنویسند می‌توانند تسویه ریالی خود را با این ابزار انجام دهند. درواقع، رمزپول بانک مرکزی برای توسعه کاربردهای بلاکچین در عملیات‌های واقعی کسب‌وکار ایران و نظارت بر آنها کارآمدی ایجاد می‌کند.»
انگیزه خلق رمزپول
یکی از کارشناسانی که از پروژه رمزپول بانک مرکزی مطلع است هم در مورد انگیزه خلق رمزپول از سوی بانک‌های مرکزی می‌گوید: «بانک‌های مرکزی شاهد بودند که روند رشد رمزارزهای جهان‌روا روزبه‌روز در حال افزایش است.
این منبع آگاه همچنین به تهدید نوع خاصی از این رمزارزها برای بانک‌های مرکزی که به آن استیبل کوین گفته می‌شود یا رمزارزهای دارای پشتوانه یا ارزش ثابت مثل تتر و دای اشاره می‌کند و می‌گوید: «این رمزارزها از تعاملات روزمره مردم استفاده می‌کنند اما درواقع در دفتر تراکنش کل هیچ بانک یا بانک مرکزی ثبت نمی‌شوند.»
به‌گفته او «مسئله این است که کسی که از تراکنش‌های تتری استفاده می‌کند قابل رصد و کنترل نیست و حتی بانکی مانند فدرال رزرو نمی‌داند که حجم معاملات تتر چقدر است، چقدر تقاضا دارد و آیا مابه‌ازای آن پشتوانه دارد یا نه».
این منبع مطلع عنوان می‌کند که بانک‌های مرکزی از آنجا که احساس می‌کردند استیبل‌کوین‌ها ابزار حکمرانی پولی آنها را تهدید می‌کنند، به این نتیجه رسیدند که یک استیبل‌کوین با تمام ویژگی‌هایی که رمزارزهایی مانند تتر دارند خلق و صادر کنند و در اختیار مردم قرار دهند؛ با این تفاوت که تراکنش‌ها در دفتر کل بانک‌های مرکزی ثبت شود.
به‌گفته او «بنابراین رمزپول بانک مرکزی قرار نیست رقیب بیت کوین یا اتریوم باشد، بلکه قرار است کارکردهای شبیه تتر داشته باشد و در ایران هم پشتوانه آن ریال خواهد بود».
این کارشناس عنوان می‌کند که مردم با داشتن کیف‌پول‌های موبایلی که در آن رمزپول را شارژ می‌کنند، می‌توانند به‌صورت آنی رمزپول را تسویه کنند و موبایل به موبایل آن را منتقل کنند.
این منبع مطلع در مورد مزایای رمزپول برای استارتآپها هم می‌گوید: «وقتی در مورد رمزپول صحبت می‌کنیم درواقع درباره زیرساخت فناورانه آن هم صحبت می‌کنیم که اغلب بلاکچین یا به نوعی دفتر کل توزیع شده(DLT) هستند. اینها ویژگی‌ها و مزایایی در اختیار نهادی قرار می‌دهند که قرار است این بستر فناورانه را فراهم کند. درواقع می‌توان قراردادهای هوشمند را روی این بستر طراحی و تعبیه کرد تا نقل و انتقالات و تراکنش رمزپول براساس آن قرارداد هوشمند باشد.»
«این قرارداد هوشمند به این معنی است که قواعد، قوانین و شروط یک کسب‌وکار را تبدیل به یک کد برنامه‌نویسی می‌کند و در این بستر فناورانه اجرا می‌شود و خودش چک می‌کند که وقتی یک رمزپول از یک جایی به جای دیگر منتقل می‌شود، آن شروط و قواعد را رعایت کرده باشد.»
به‌گفته او «بنابراین بانک مرکزی یا یک استارت‌آپی که می‌خواهد روی این بستر سرویس بدهد می‌تواند پول را برنامه‌پذیر کند و بگوید پول تحت چه شرایطی از چه مبدأهایی به چه مقصدهایی برود. همچنین می‌توان پرداخت در آینده و پرداخت شرطی داشت».
کاربرد در بازار سرمایه
همچنین عباس آشتیانی، مدیرعامل انجمن فناوران بلوک(انجمن بلاکچین) در مورد رمزپول می‌گوید: «با استفاده از رمزپول مشاهده و کنترل جریان مالی واضح‌تر می‌شود. حتی داده کاوی(data mining) و روش‌هایی که کسب‌وکارهای بزرگ در جهان از آن استفاده می‌کنند می‌تواند در کنار آن شکل بگیرد. به‌طور مثال می‌توان دریافت که جریان پول در یک نقطه از شهر چه میزان است یا سرعت آن در چه حد است.»
آشتیانی همچنین عنوان می‌کند که این نگرانی وجود داشت که رمزارزها و دارایی‌های دیجیتال به‌عنوان یکی از زمینه‌های دارایی، بخشی از ثروت را به سمت خود جلب کرده است.
به‌گفته او «اگر دارایی‌های دیجیتال را به‌عنوان یک ظرف درنظر بگیریم، باوجود رمزپول ریال یک روزنه در آن ظرف ایجاد می‌شود که امکان دارد جریان نقدی را از آن دنیای ثروت به سمت حوزه‌های دیگر پولی و مالی کشور هدایت کند».
مدیرعامل انجمن بلاکچین معتقد است که «به‌طور مثال، با داشتن رمزپول ریال که به سکوهای تبادل اضافه می‌شود، مردم می‌توانند خیلی راحت‌تر دارایی‌های دیجیتال خود را به رمزارز ملی که شبیه یک استیبل کوین است، تبدیل کنند».
به‌گفته او «این رمزپول بعدها می‌تواند وارد بازار سرمایه شود و در بورس کارایی داشته باشد و معادل رمزنگاری شده سهام را داشته باشیم. به این ترتیب جریان نقدینگی بازار رمزارزها و دارایی‌های دیجیتال برای ورود به چرخه سایر حوزه‌ها باز می‌شود».
آشتیانی در مورد بهره‌مندی استارتآپها از رمزپول هم می‌گوید: «استارتآپها می‌توانند به جای اینکه از سیستم‌های پرداخت‌یاری استفاده کنند و پول را در حساب‌های تجمیعی نگهداری کنند، آن را مستقیما در کیف پول خود نگه دارند. به این ترتیب هزینه کارمزدها برای استارتآپها هم کاهش پیدا می‌کند.»