بحران پناهجویان؛ بحران ادامه‌دار اروپا

سال2021، مجموعه‌ای از بحران‌ها، آسیب‌پذیری اتحادیه اروپا در مورد مسئله پناهجویان را بار دیگر یادآوری کرد. کشورهای عضو در مرزهای بیرونی این اتحادیه، با ایجاد کمپ‌هایی که با سیم‌خاردار محافظت می‌شدند و عقب‌راندن پناهجویان، بر بحران دامن زدند. همه اینها در حالی است که هیچ سیاست مشترکی از سوی کشورهای اروپایی در قبال مسئله بحران پناهجویان دنبال نمی‌شود. به‌نظر می‌رسد که نبود سیاست‌های پویا، در سال جدید هم بلای جان اتحادیه اروپا خواهد شد.
سال پیش، تعداد زیادی کمپ برای اسکان پناهجویان، به‌خصوص در مرزهای شرقی، برپا شد. اتحادیه اروپا، صدها میلیون یورو در این راه هزینه کرد. برخی از این کمپ‌ها، به‌گفته گروه‌های امدادی و فعالان حقوق بشر، مانند اردوگاه‌های اسرا هستند. مقامات به‌راحتی می‌توانند پناهجویان را در این کمپ‌ها زندانی کنند. قرار است سال آینده، تعداد دیگری هم از این کمپ‌ها، در جزایر یونان ساخته شوند. کمپ‌های جدید‌تر، ظرفیت بیشتری هم دارند و 5‌اردوگاهی که در یونان جایگزین کمپ‌های قدیمی شده‌اند، 2برابر (13هزار نفر) گنجایش دارند.
در کنار رویکرد زندانی‌کردن مهاجران، ‌اتحادیه اروپا سیاست عقب‌راندن پناهجویان را هم در دستو رکار قرار داده است. یک گروه خیریه که تردد قایق‌های مهاجران را بررسی می‌کند، گفته است که ده‌ها هزار پناهجو که می‌خواسته‌اند با قایق خود را به جزایر یونان برسانند، توسط گارد ساحلی یونان به ترکیه عقب رانده شده‌اند. گروه‌های حقوق بشری می‌گویند که این رفتار، مغایر مفاد کنوانسیون وضعیت پناهجویان ژنو‌1951 است. براساس این کنوانسیون، نباید پناهجویان را به جایی که از آن می‌آیند، عقب راند.
در مقابل، دولت یونان مدعی است که دیوان‌عالی این کشور در سال2017، ترکیه را به‌عنوان کشور ثالث امن شناخته است. دولت این کشور سال گذشته ترکیه را برای مهاجران افغان، سوریه، سومالی، پاکستان و بنگلادش کشور امن اعلام کرد. با استناد به این تصمیم، اداره مهاجرت یونان و همینطور اتحادیه اروپا، فقط وقتی پرونده‌های پناهجویان این کشورها را بررسی می‌کند که بتوانند ثابت کنند ترکیه برای آنها کشور امن نیست. گروه‌های امدادی به‌شدت از این تصمیم انتقاد کرده‌اند و گفته‌اند که پناهجویان عملا فرصتی ندارند که بتوانند ثابت کنند ترکیه برایشان امن هست یا نه.
این در حالی است که دولت یونان، عقب‌راندن پناهجویان را به رسمیت نمی‌شناسد. سال گذشته، میتسوتاکیس، نخست‌وزیر این کشور گفته بود: «این واژه (عقب‌راندن پناهجویان) در دایره لغاتی که من می‌دانم وجود ندارد. اما وقتی که یک قایق نزدیک می‌شود و ما آن را می‌بینیم، مشاهده می‌کنیم که از کجا حرکتش را شروع کرده است و وظیفه داریم که گارد ساحلی ترکیه را در جریان بگذاریم، بله، ما به آنها این مسئله را اطلاع می‌دهیم و هر کاری که لازم باشد انجام می‌دهیم تا مطمئن شویم که قایق به نقطه‌ای که از آن حرکت کرده بازگردد».
او در یک مصاحبه دیگر گفته است که اتهام‌ها درباره عقب‌راندن پناهجویان، بخشی از استراتژی کلان ترکیه برای ترویج اخبار جعلی از طریق شبکه‌های اجتماعی و سازمان‌های مردم‌نهاد است. یونان از سال2018، چندین پرونده علیه برخی سازمان‌های خیریه مطرح و آنها را به قاچاق انسان و جاسوسی متهم کرده است. دولت، گواهی فعالیت برخی از این سازمان‌ها را هم لغو کرده است.
دو بحران جدید در دو منطقه مختلف دنیا، تعداد پناهجویانی که می‌خواهند به اروپا بیایند را بیشتر کرده است. اولی، سرکوب اعتراض‌های مردمی در کوبا در ابتدای تابستان بود. مردم در کوبا، در اعتراض به شرایط اقتصادی و کمبود غذا دست به تظاهرات سراسری زده بودند. این سرکوب، باعث شد هزاران کوبایی، به مسکو و بلگراد - شهرهایی که برای سفر به آنها ویزا نیاز ندارند- بروند و از آنجا راهی کشورهای عضو اتحادیه اروپا شوند. همچنین صدها نفر از این افراد، خودشان را به جزیره‌های یونان رساندند. دومین بحران‌که بزرگ‌تر بود، سقوط کابل در میانه تابستان، آن هم چند‌ماه زودتر از پیش‌بینی‌های سازمان‌های امنیتی غربی بود. بیش از 124هزار نفر در عملیات گسترده تخلیه هوایی از کابل خارج شدند اما هزاران نفر در کابل ماندند. عده زیادی همچون گذشته به سمت اروپا حرکت کردند. پناهجویان افغان، در سال2020 هم بعد از سوریه‌ای‌‌ها، بیشترین درصد پناهجویان اتحادیه اروپا را تشکیل می‌دادند (10.6درصد). با این حال، اتحادیه اروپا تصمیم گرفته است با سیاستی جدید، از کشورهای همسایه افغانستان حمایت کند تا این کشورها، نیازهای اولیه پناهجویان را در همان منطقه برآورده کنند و جلوی سیل مهاجران جدید به سمت اروپا گرفته شود.
علاوه بر اینها، تعداد زیادی پناهجو هم  با تشویق دولت بلاروس، از این کشور وارد لهستان شده‌اند. گفته می‌شود اختلاف عمیق سیاسی بلاروس با اتحادیه اروپا، باعث شده تا دولت بلاروس، پناهجویان را تشویق کند که بعد از سفر به این کشور، از طریق مرز لهستان، خود را به اتحادیه اروپا برسانند. این روند متوقف شده اما آمار دولتی در بلاروس نشان می‌دهد که دست‌کم 10هزار پناهجوی دیگر در این کشور مانده‌اند و منتظر فرصتی برای عبور از مرز هستند.