وین؛ بیم‌ها و امیدها

عصر دیروز هشتمین دور از مذاکرات کمیسیون‌ مشترک برجام در هتل کوبورگ وین، پس‌از 3روز وقفه به‌دلیل آغاز سال‌نو میلادی، ازسر گرفته شد تا هیأت‌های مذاکره‌کننده جمهوری‌اسلامی ایران و 1+4 با تمرکز ویژه بر موضوع‌های محتوایی و خواست ایران در لغو تحریم‌ها، یک گام دیگر به احیای توافق هسته‌ای 2015 نزدیک‌تر شوند.
ازسر‌گیری مذاکرات که از جمعه گذشته متوقف شده‌بود، درحالی است که با وجود وقفه ناگزیر به‌وجود آمده در روند گفت‌وگوها، رایزنی‌های غیررسمی و تبادل متون در جلسه‌های غیررسمی میان هیأت‌های کارشناسی ایران با هیأت‌های مستقر در وین ادامه داشته‌است. این موضوع درحالی‌است که برآوردها از روند مذاکرات در وین نشان می‌دهد همه طرف‌ها ضمن اذعان به پیشرفت مذاکرات و روند روبه‌جلوی گفت‌وگوها، درشرایط کنونی چشم‌انداز موفقیت رایزنی‌ها را روشن‌تر از گذشته ترسیم می‌کنند و معتقدند دستیابی به «توافق خوب» که به خواسته‌های ایران نزدیک باشد، در دسترس‌‌تر از قبل شده‌است.  برخی منابع حاضر در وین معتقدند کندی به‌وجود آمده در روند مذاکرات بیشتر به‌دلیل اشتباه‌ها و نواقص محتوایی ازسوی طرف‌های غربی و همچنین بی‌عملی تروئیکای اروپایی در زمینه تلاش برای کاهش اختلاف‌هاست. هیأت اعزامی جمهوری‌اسلامی به وین از ابتدای هفتمین دور از گفت‌‌وگوهای برجامی با ارائه متون پیشنهادی خود در 2محور «لغو تحریم‌ها» و همچنین «فعالیت‌های هسته‌ای» جدیت و ابتکارعمل خود را برای پیشبرد مذاکرات نشان داد و تاکنون نیز با رویکردی منعطف و سازنده ادامه مذاکرات را پیگیری و همواره اعلام کرده که آماده است گفت‌وگوها را با سرعت بیشتر و بدون وقفه ادامه دهد.

ضرب‌الاجلی در کار نیست
تأکید ایران از یک‌سو و مذاکره‌کنندگان روسیه و چین ازسوی دیگر بر لزوم ادامه مذاکرات ازسوی تروئیکای اروپایی با جدیت و ابتکارعمل بیشتر، درحالی است که به‌نظر می‌رسد غربی‌ها، اگرچه محتاطانه‌تر از گذشته، اما همچنان از تاکتیک جوسازی دست برنداشته‌اند و می‌کوشند با عملیات‌روانی، فضای گفت‌وگوها را تحت‌تأثیر قرار دهند. برهمین اساس هم بود که دیروز و همزمان با ورود هیأت‌های مذاکره‌کننده به شهر وین، برخی رسانه‌ها به نقل از «دیپلمات‌های آمریکایی» مدعی تعیین ضرب‌الاجل برای جلوگیری از طولانی‌شدن مذاکرات شدند؛ ادعایی که ازسوی منابع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده کشورمان تکذیب و تأکید شد: «هیچ ضرب‌الاجلی برای به نتیجه رسیدن مذاکرات تعیین‌نشده و موضوع اصلی برای هیأت مذاکره‌کننده ایرانی احقاق حقوق ملت ایران در چارچوب توافق‌های قبلی است.»
آنچه مشهود است، اینکه خبرسازی‌هایی از این قبیل در روزهای اخیر مسبوق به سابقه بوده و غربی‌ها تلاش کرده‌اند با تحمیل فضای تشنج بر مذاکرات، راهبرد و عزم هیأت مذاکره‌کننده ایران برای دستیابی به «توافق خوب» را تحت‌تأثیر قرار دهند و جمهوری‌اسلامی را از دستیابی به مطالبات بحق خود بازدارند.

پاسخ به حواشی
حاشیه‌سازی پیرامون پیگیری مذاکرات برجامی در وین در داخل ایران نیز واکنش‌هایی را به‌همراه داشت و سخنگوی وزارت امورخارجه در جریان نشست‌خبری دیروز خود، در این باره گفت: برخی به‌دلیل اینکه نمی‌توانند از متن خبرسازی خاصی بکنند، به‌دنبال «حواشی شاذ» می‌روند؛ حاشیه‌هایی را درست می‌کنند و براساس آن حاشیه‌ها، تصور می‌کنند برداشت درستی را منتقل می‌کنند.
سعید خطیب‌زاده با تأکید بر اینکه سازوکارهایی که در وین پیگیری می‌شود مشخص است، افزود: بین ایران و 1+4 به‌صورت دوجانبه و چندجانبه گفت‌وگوها در وین در جریان بوده‌است. یک سازوکار سه‌جانبه نیز میان ایران، روسیه و چین وجود دارد که همواره پیگیری شده‌است.
اشاره سخنگوی وزارت‌امورخارجه کشورمان به حاشیه‌هایی است که در روزهای اخیر درباره گفت‌وگوی مستقیم ایران و آمریکا و نقش روسیه در این بین، در جریان مذاکرات برجامی وین ایجاد شده بود؛ «اینکه 1+4 با چه مکانیسمی خودشان با آمریکا صحبت می‌کنند و مکانیسم مشترک یا انفرادی دارند، ما ورود نمی‌کنیم. این هم برای نخستین‌بار نیست که به‌صورت دوجانبه و چندجانبه گفت‌وگو می‌کنند. فقط مختص به روسیه هم نیست.»
خطیب‌زاده دلیل برجسته‌شدن چنین حاشیه‌هایی را فعالیت برخی از مذاکره‌کنندگان در فضای‌مجازی می‌داند که عکس‌‌هایی که منتشر می‌کنند، مورد توجه رسانه‌ها قرار می‌گیرد. وی معتقد است در دوره‌های گذشته مذاکرات وین نیز هیأت‌های 1+4 با هیأت آمریکایی گفت‌وگو داشته‌اند و این، موضوع جدیدی نیست.
ازسوی دیگر خطیب‌زاده به چگونگی پیشبرد مذاکرات میان ایران و آمریکا نیز اشاره می‌کند و معتقد است برای تبادل‌نظر 2کشور در زمینه برجام، مسیر مشخصی وجود دارد که البته مکتوب است و به‌صورت مشخص و روشن صرفا برای اینکه سوءتفاهم و سوءبرداشت به‌وجود نیاید، انجام و به‌شکل «غیررسمی»، شامل پیشنهادهایی است که از طریق هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک، یعنی انریکه مورا، ارائه می‌شود.‌

عقب‌نشینی غربی‌ها از درخواست‌های حداکثری

سخنگوی وزارت امورخارجه دستیابی به متن مشترک برای ادامه گفت‌وگوهای وین را حاصل واقع‌نگری طرف‌های غربی و عقب‌نشینی‌شان از درخواست‌های حداکثری دانست، چراکه آنها به این نتیجه رسیدند که نمی‌توانند «فراتر از برجام» در موضوع هسته‌ای درخواستی داشته باشند و «فروتر از برجام» بخواهند تعهدهای رفع تحریمی را انجام دهند. سعیدخطیب‌زاده به چگونگی پیگیری هشتمین دور مذاکرات برجامی در وین پس‌از 3روز وقفه از عصر دیروز هم اشاره کرد. وی درباره نتایج حاصل از گفت‌وگوها در 2دور اخیر نیز عنوان کرد: در دور هفتم توافق‌هایی داشتیم. در چند روز اول دور هشتم نیز پیشرفت‌هایی به‌دست آمد. در هر 4حوزه «تحریم»، «هسته‌ای»، «تضمین» و «راستی‌آزمایی» پیشرفت‌هایی داشتیم؛ در برخی حوزه‌ها کمتر و در برخی بیشتر. خطیب‌زاده البته به این نکته هم اشاره می‌کند که نتیجه‌گیری مناسب از پیشرفت‌های حاصل‌شده در مذاکرات منوط به این است که طرف‌‌های غربی جدیت و تعهد خود را در این زمینه نشان دهند و در چنین شرایطی جمهوری‌اسلامی ایران ضرب‌الاجل‌های ساختگی را نمی‌پذیرد.