غذارسانی به حیوانات در بیشتر کشورها جرم است

حسین آخانی - استاد دانشگاه تهران

 این روزها خیابان‌ها و پارک‌های تهران و سایر شهرها پر شده از گربه. به مدد مهربانی بخشی از هموطنان و مد شدن پدیده اشتباه غذا دهی به گربه و سگ، همه جا از غذا و یا ته مانده‌های سفره و یا قصابی‌ها پر شده است.تیم‌های سازماندهی شده غذارسانی که با اعلام شماره حساب در داخل و خارج وباحمایت گسترده یک شبکه ماهواره‌ای خارج از کشور فعالیت می‌کنند، به‌صورت سیستماتیک در پارک‌ها و در حاشیه شهرها به سگ و گربه‌ها غذارسانی می‌کنند. افراط در غذارسانی به جایی رسیده که سفره‌های لاکچری برای سگ‌ها می‌گیرند. شمار این دو حیوان به حدی افزایش یافته که برای نمونه در پارک لاله، پارک گفتگو و کوچه‌های گیشا قدم زدن به‌دلیل شمار بالای گربه‌ها مشکل شده است. سگ‌ها به حدی افزایش یافته‌اند که با تشکیل گله‌های بزرگ بلای جان هر موجود و رهگذری در حاشیه شهرها، جاده‌ها و حتی مناطق کوهستانی مانند درکه، گلابدره، سوهانک و دماوند شده‌اند. البته مدهای غذارسانی هر روز متنوع‌تر و خلاق‌تر می‌شود؛ از غذارسانی به کبوتر چاهی در بسیاری از محلات تهران گرفته تا پرندگان مهاجر در شمال، روباه، گراز و اخیرا غذارسانی به گرگ‌ها در طاق بستان کرمانشاه نشان می‌دهد که هنر غذارسانی به حیوانات نزد ایرانیان است و بس! در نگاه اول دیدن ارتباط مهربانانه مردم با حیوانات زیباست. اما سؤالی که بسیاری هنوز پاسخش را نمی‌دانند عاقبت این دخالت ناآگاهانه است. غلبه احساس و احتمالا منافع مادی و جلب توجه و حتی تأثیرات روانی که آلودگی مزمن به انگل گربه در انسان‌ها سبب می‌شود‌که افراد غذا‌دهنده به‌نظرات علمی توجه نکنند و حتی با فحاشی و تهدید مخالفان را منکوب کنند. نگارنده به دلیل انتشار مطالب علمی بارها توسط این افراد به قتل و اخیرا حتی به اسید پاشی تهدید شده است. آنها حتی نمی‌دانند اگر شمار یک حیوان به شکل غیرعادی افزایش یافت، نخستین قربانی آن خود حیوان است. آنها نمی‌دانند مزاحمت‌ها و بیماری‌هایی که این موجودات بین خود و به انسان و دیگر موجودات منتقل می‌کنند، در آینده مشکلاتی ایجاد می‌کندکه نمونه آن را بشر با کرونا در 2سال گذشته تجربه کرده است. آنها نمی‌دانند که وابسته کردن حیوانات به غذای انسانی راه درست مهرورزی به آنها نیست. آنها حتی نمی‌دانند که اگر ما شهرها را اشغال کردیم و جای حیوانات را گرفته‌ایم، این حیوانات سگ، گربه و موش و کبوتر چاهی نبودند بلکه حیوانات دیگری بودند که امروز سگ و گربه‌های زیر چتر حمایت ما، بلای جان اندک جمعیت‌های باقیمانده آنها شده است. آنها نمی‌دانند که غذارسانی به هر حیوانی در محیط آزاد باعث تغییر رفتار حیوانات و افزایش حمله آن به انسان و دیگر موجودات می‌شود.
دهه‌هاست که علم تأثیر خطرناک حیوانات و گیاهان مهاجم را بررسی کرده است. به همین دلیل در تمامی کشورهای پیشرفته جهان هرگونه غذارسانی به جانوران اکیدا منع شده است. به استثنای کشور ترکیه که متأسفانه الگوی زردی برای سگ و گربه دوستان ایرانی شده است، غذارسانی به حیوانات در بسیاری از کشورها جریمه‌های سنگینی دارد.
در پژوهشی که در شماره۲۶ ژورنال علمی بوم‌شناسی جهانی و حفاظت (Global Ecology and Conservation) توسط 4محقق انگلیسی و آمریکایی منتشر شده است باتحلیل تمامی تحقیقات منتشر شده در یک قرن اخیر، تأثیر گونه‌های مهاجم‌در انقراض دیگر موجودات بررسی شده است. در این مقاله تأثیر گونه‌های مهاجم بر 4635گونه‌ای ارزیابی شده که توسط اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) به‌عنوان گونه‌های به‌شدت در حال انقراض طبقه بندی شده‌اند. براساس این مقاله گونه‌های مهاجم عامل انقراض ۱۴درصد از موجودات در سطح جهانی و ۲۸درصد در سطح جزیره‌ای بوده است. در صدر خطرناک‌ترین موجودات مهاجم‌روی کره زمین، 2 گونه موش و گربه‌های ولگرد معرفی شده‌اند. گربه‌های تهران عامل نابودی بسیاری از خزندگان، دوزیستان و پرندگانند. وفور آشغال غذا در پارک‌ها باعث افزایش شدید گونه مهاجم کلاغ هم شده است. غذارسان‌ها با افزایش گربه‌ها هم باعث قتل عام پرنده‌ها می‌شوند و هم با افزایش کلاغ‌ها رقیب بلامنازعی برای آنها ایجاد کرده‌اند. سایر موجودات خطرناکی که نقش مهمی در انقراض دیگر موجودات داشته‌اند شامل یک پاتوژن قارچی به‌نام Batrachochytrium dendrobatidis است که عامل مهم انقراض دوزیستان است. ماهی لوتی نیل (Lates niloticus) نقش مهمی در انقراض گونه‌های در خطر انقراض آبزیان به‌خصوص در آفریقا داشته است. بعد از آن گونه‌ای حلزون به نام علمی Euglandina rosea، بز و خوک در رده‌های بعدی قرار دارند.
 در ایران افزایش گله‌های بز در مراتع یک فاجعه بزرگ برای زیست‌بوم کوهستانی و ریشه‌کنی گونه‌های گیاهی است. موش و گربه در فهرست 100گونه مهاجم اول جهان که توسط اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) تهیه شده است قرار دارد. متأسفانه در ایران هیچ سازمانی مسئول برخورد با گونه‌های مهاجم گیاهی و جانوری نیست و متخلفانی که آنها را وارد کرده و تکثیر و حمایت می‌کنند هرگز منع و مجازات نمی‌شوند. ما به قوانین مناسب و آموزش برای مقابله با پدیده گسترش گونه‌های مهاجم نیاز داریم.گونه‌های مهاجم یکی از 5عامل مهم انقراض دیگر گونه‌هادر جهانند؛ 4عامل دیگر شامل از بین رفتن زیستگاه، آلودگی، رشد جمعیت بی‌رویه و اسراف است.