2021؛ سال مصالحه در غرب آسیا

 سیاوش فلاح‌پور- روزنامه‌نگار

تنش‌ها و حتی جنگ‌ها هنوز به کلی از میان نرفته است اما برای کسانی که با تحولات منطقه غرب آسیا طی دست‌کم یک دهه گذشته آشنا هستند روشن است که سال 2021در این منطقه سالی کم تنش بود؛ 365روزی که در آن نه‌تنها جبهه جدیدی از نبرد و درگیری گشوده نشد، بلکه بسیاری از تنش‌ها و بحران‌ها خاتمه یافته یا در مسیر پایان قرار گرفت. آغاز ماجرا با پایان محاصره قطر بود؛ بحرانی 4ساله که تا مرز درگیری نظامی پیش رفت و معادلات قدرت را در حاشیه عربی خلیج‌فارس به کلی تغییر داد. رهبران عربستان سعودی و قطر در پنجمین روز از سال 2021رسما به این بحران پایان داده و به این ترتیب، مقدمه تغییراتی بزرگ در سطح کل منطقه را مهیا کردند. پایان خصومت با قطر به‌معنای آمادگی کشورهای عربی برای کاهش تنش با مهم‌ترین متحد دوحه در غرب آسیا، یعنی ترکیه بود. از اینجا مذاکرات و تماس‌های کشورهایی مانند مصر، امارات و سرانجام عربستان سعودی با ترکیه آغاز شد. بازیگران منطقه‌ای که طی 10سال گذشته و مخصوصا پس از سقوط دولت محمد مرسی در قاهره، دشمنان خونین هم بودند و در چندین جنگ نیابتی علیه یکدیگر صف‌کشی داشتند حالا بر سر میز مذاکره نشستند و به جای حملات رسانه‌ای، از منافع مشترک سخن گفتند. نقطه اوج این روند بدون شک سفر محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی به آنکارا و ملاقات حضوری او با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه بود. دومین چرخش قطب نمای کشورهای عربی به‌سوی ایران بود. با تحولات ایجاد شده در سطح جهان و منطقه غرب آسیا، بسیاری از کشورهای عربی که طی سال‌های گذشته مواضع منفی نسبت به ایران اتخاذ می‌کردند، حالا یکی پس از دیگری برای ارتباط تقویت روابط با تهران ابراز آمادگی کردند. در اینجا نیز امارات پیشگام بود. سفر شیخ طحنون بن زاید، مرد اول دستگاه امنیتی امارات و برادر ولیعهد ابوظبی به تهران مانند بمب در سطح رسانه‌های جهان عرب صدا کرد. از این مهم‌تر اما مذاکرات مستقیم ایران و عربستان سعودی، پس از نزدیک به 5سال قطع روابط دیپلماتیک به میزبانی بغداد بود. مقامات 2کشور در سال میلادی گذشته با تأیید خبر این مذاکرات بارها از آمادگی خود برای کاهش تنش و ضرورت برقراری روابط گسترده میان ایران و عربستان سخن گفتند. اگرچه انتظار می‌رفت فرایند مصالحه بزرگ در غرب آسیا، تغییرات بزرگی هم در 2بحران نظامی این منطقه، یعنی سوریه و یمن به‌دنبال داشته باشد، اما این دو بحران در سال‌2021 خاتمه نیافتند. ادلب هنوز در سیطره گروه‌های تروریستی است، مذاکرات قانون اساسی سوریه به هیچ نتیجه‌ای نرسیده و تحریم‌های سزار هم با شدت اقتصاد این کشور جنگ زده را تحت فشار قرار داده است. از سوی دیگر نبرد مارب میان انصارالله با متحدان عربستان سعودی با شدتی بیشتر از قبل ادامه دارد، مذاکرات آتش بس به میانجیگری عمان و سازمان ملل بی‌نتیجه مانده و صنعا نیز، در معرض شدیدترین بمباران‌های هوایی توسط جنگنده‌های سعودی قرار دارد.