ترکیه، یک گام تا فرودگاه کابل

 محمدامین خرمی- خبرنگار

4‌ماه مذاکره دولت ترکیه برای در اختیار گرفتن مدیریت فرودگاه بین‌المللی کابل بالاخره نتیجه داد و اکنون گزارش رسانه‌های افغانستان از موافقت اولیه حکومت طالبان حکایت دارد.
تلویزیون طلوع افغانستان از ادامه مذاکره هیأت مشترک ترکیه و قطر با طالبان گزارش داده و گفته که مسئولان «وزارت‌ ترانسپورت و هوانوردی» طالبان نه‌تنها با سپردن مدیریت فرودگاه کابل به شرکت‌های ترکیه‌ای و قطری موافقت کرده‌اند، بلکه قرار است اداره 4فرودگاه بزرگ دیگر افغانستان، یعنی فرودگاه‌های مزار‌شریف، قندهار، هرات و خوست را هم به این شرکت‌ها واگذار کنند. این در حالی است که مقام‌های طالبان در گذشته قاطعانه اعلام کرده بودند که همه نیروهای خارجی باید افغانستان را ترک کنند و اداره فرودگاه کابل را به هیچ شرکت خارجی
واگذار نمی‌کنند.
ترکیه از هفته‌ها قبل از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان در حال رایزنی برای در اختیار گرفتن کنترل فرودگاه بین‌المللی کابل بعد از خروج این نیروها بود. خروج آمریکا و دیگر نیروهای خارجی و آشفتگی همزمان با آن مانع خواسته ترکیه شد. دولت ترکیه اما تلاشش را متوقف نکرد و بلافاصله پس از سقوط کابل، مذاکرات خود را با قطر برای ورود به مدیریت فرودگاه کابل آغاز کرد؛ چراکه قطری‌ها مورد اعتماد طالبان بودند و چند روز پس از تسلط این گروه بر کابل، تیمی از متخصصان خود را برای راه‌اندازی فرودگاه این شهر به افغانستان فرستاده بودند.
خبرگزاری آناتولی ترکیه پیش از این به نقل از منابع دیپلماتیک قطر از امضای تفاهمنامه‌ای میان شرکت‌های ترکیه و قطر برای مدیریت مشترک فرودگاه بین‌المللی کابل خبر داده بود. این تفاهمنامه همکاری در حاشیه سفر مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه به دوحه حاصل شده است. هیأت فنی مشترک 2کشور اکنون براساس همین توافقنامه به افغانستان سفر کرده‌اند. این خبرگزاری نیز به نقل از منابع دیپلماتیک تأیید کرده که ترکیه و قطر با مقامات طالبان درخصوص مدیریت فرودگاه کابل به توافق اولیه دست یافته‌اند.
افغانستان دارای 27فرودگاه است که در میان آنها 5فرودگاه یادشده بزرگ‌ترین‌ها هستند. برای ترکیه اما در اختیار گرفتن فرودگاه کابل از اهمیت بیشتری برخوردار است. فرودگاه کابل، مهم‌ترین نقطه ارتباطی افغانستان با جهان خارج است و کنترل آن می‌تواند زمینه‌ساز حضور قدرتمند ترکیه در این کشور باشد.
در مقابل، طالبان هم به این نتیجه رسیده که با سپردن اداره 5فرودگاه بزرگ افغانستان به قطر و ترکیه، اعتماد شرکت‌های جهانی برای آغاز دوباره پروازهای بین‌المللی به افغانستان بیشتر خواهد شد. هم‌اکنون فقط پروازهای داخلی و پروازهای تخلیه بین‌المللی یا ارسال کمک‌های بشردوستانه به مقصد کابل انجام می‌شود. ازسرگیری پروازهای بین‌المللی به کابل می‌تواند گام مهمی برای به رسمیت شناختن حکومت طالبان از سوی کشورهای دیگر و همچنین نهادهای بین‌المللی باشد.

ترکیه به‌دنبال منافع اقتصادی
به نوشته روزنامه العربی‌الجدید، آمریکا دست‌کم از سال 2016مذاکراتی را با ترکیه بر سر آینده افغانستان آغاز کرده بود. بر این اساس، آمریکا حاضر بوده در ازای افزایش حضور ترکیه در افغانستان و تامین منافع ناتو مقابل روسیه، چین و ایران (پس از خروج ائتلاف)، از نقش این کشور در آسیای میانه حمایت کند. امکان نفوذ ترکیه میان بخشی از اقلیت‌های قومی افغانستان (تاجیک‌ها، ترکمان‌ها و ازبک‌ها) و همچنین ظرفیت‌های اقتصادی مناسب این کشور برای نفوذ در اقتصادهای آسیای میانه، 2علت اصلی تأکید آمریکا بر نقش‌آفرینی ترکیه پس از خروج از افغانستان بوده است.
ترکیه از ابتدای حمله ائتلاف آمریکا علیه افغانستان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین ارتش‌های ناتو در این جنگ حضور داشت. البته این حضور با توجه به گرایش‌های اسلامی دولت ترکیه و اجتناب از رویارویی نظامی با گروه‌های شبه‌نظامی حاضر در افغانستان نظیر طالبان، محدود به ماموریت‌های آموزشی- تدارکاتی بوده و هرگز شامل عملیات جنگی نشد. اردوغان و دیگر مقامات عالی‌رتبه ترکیه با اشاره به مواضع خود در جنگ افغانستان تا‌کنون بارها بر این جمله تأکید کرده‌اند که «ما برای کمک به مردم افغانستان، بدون شلیک یک گلوله در این کشور حضور داشته‌ایم.»
ترکیه پیش از این در سال 2006در چارچوب حضور نیروهای ناتو در افغانستان موفق شد امتیاز اداره و تامین امنیت فرودگاه کابل را به‌دست بیاورد؛ فرودگاهی که از همان زمان قرار بود دروازه‌ای برای حضور طولانی‌مدت ترکیه در افغانستان، حتی پس از خروج آمریکایی‌ها باشد. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، طی سال‌جاری، چه پیش از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان و چه پس از آن، بارها درباره برنامه‌های ترکیه برای فرودگاه کابل موضع‌گیری کرده است. این خواسته در کنار ابراز تمایل آنکارا برای سرمایه‌گذاری‌های گسترده در افغانستان، نشان می‌دهد فرودگاه کابل تکمیل‌کننده پازل برنامه‌های اقتصادی ترکیه در افغانستان تحت کنترل طالبان است.

امارات؛ رقیب جدید
میدان رقابت بر سر کنترل فرودگاه کابل، یک رقیب تازه از راه رسیده هم دارد؛ امارات. خبرگزاری رویترز به نقل از منابع آگاه گزارش داده که شرکت‌های اماراتی نیز وارد رقابت برای اداره فرودگاه کابل شده‌اند. همزمان، شبکه تلویزیونی طلوع هم گزارش داده که شماری از بازرگانان سرشناس افغان، از حکومت طالبان خواسته‌‌اند که مدیریت فرودگاه‌های بزرگ کشور را به امارات واگذار کند. آنها گفته‌اند که بیش از 2هزار نفر از شهروندان افغان در امارات کار می‌کنند و سرمایه‌گذاران این کشور حدود 10میلیارد دلار در دوبی سرمایه‌گذاری کرده‌اند. آنها معتقدند با سپردن مدیریت فرودگاه کابل به امارات، ارتباطات مالی و تجاری میان 2کشور تقویت خواهد شد.