جهان‌نما
آفریقا، زمین بازی محبوب ترکیه
رجب طیب اردوغان، در ادامه رویکرد خود در تعامل با آفریقا، میزبان رهبران این قاره در سومین نشست ترکیه -آفریقا بوده است
عطش رجب طیب اردوغان برای کشف و آشنایی با آفریقا پایانی ندارد؛ او بیش از هر رهبر غیرآفریقایی دنیا به کشورهای این قاره سفر کرده و چند هفته بعد از بازگشت از یک تور چند روزه به چند کشور آفریقایی، در استانبول از 16رهبر و ده‌ها وزیر و مدیر ارشد کشورهای مختلف این قاره میزبانی کرده است.
به گزارش الجزیره، اردوغان در سومین نشست ترکیه-آفریقا که این هفته در استانبول برگزار شد، از تقویت همکاری اقتصادی و نظامی با کشورهای آفریقایی گفته و خواستار حضور یک نماینده از آفریقا در شورای امنیت سازمان ملل شده است. یک‌ماه پیش از این، نشست رهبران تجاری و وزیران آفریقایی در استانبول برگزار شد و کمی بعد از آن، اردوغان به آنگولا، نیجریه و توگو سفر کرد.
اردوغان در نشست با رهبران آفریقایی گفته است: «یک میلیارد و300 میلیون انسان در قاره آفریقا زندگی می‌کنند و این قاره در شورای امنیت نماینده ای ندارد.»
اردوغان همچنین گفته که توجه بسیار زیادی به این قاره دارد و از سال 2004به بعد، بیش از50 بار به این قاره سفر کرده است.
او درخصوص هدف ترکیه از برگزاری این نشست گفته است: «این نشست نشان می‌دهد که ترکیه به آفریقا علاقه‌مند است و منافع ترکیه در آفریقا موقت نیست، بلکه تعهدی پایدار است. خواهران و برادران آفریقایی ما هم نشان داده‌اند که به همکاری‌های بهتر با ترکیه علاقه‌مند هستند.»
توجه ویژه اردوغان به آفریقا، یک شبه به‌دست نیامده و ثمره2 دهه سیاستگذاری مستمر ترکیه برای بازگشت به آفریقاست. ترکیه در دوران امپراتوری عثمانی روابطی عمیق با برخی کشورهای آفریقایی ایجاد کرده و حالا بعد از چند دهه قطع ارتباط، دوباره نه تنها به این کشورها که دیگر مناطق قاره هم علاقه نشان داده است. هم ترکیه و هم آفریقا، از این همکاری‌ها رضایت کاملی دارند و می‌خواهند که این همکاری‌ها را گسترش دهند.
عمده همکاری دو طرف، اقتصادی و نظامی است؛ حجم تجارت ترکیه با آفریقا، در سال 2003میلادی 5.4میلیارد دلار بوده، اما اردوغان در نشست استانبول گفته که در 11ماه سال‌جاری میلادی به 30میلیارد دلار رسیده و ترکیه می‌خواهد این رقم در سال‌های پیش رو به 50میلیارد دلار برسد. او همچنین گفته است که حدود 25هزار آفریقایی در شرکت‌های ترکیه‌ای که روی پروژه‌هایی به ارزش 78میلیارد دلار در آفریقا فعالیت می‌کنند، استخدام شده‌اند. همچنین 14هزار دانشجوی آفریقایی هم در ترکیه تحصیل می‌کنند.
ترکیه فعالیت‌های نظامی گسترده‌ای در آفریقا دارد و به‌گفته اردوغان، در نظر دارد تا ابعاد جدیدی هم در این بخش بگشاید. او در نشست استانبول گفته که آماده است تا تجارب ترکیه در مبارزه با تروریسم را در اختیار کشورهای آفریقایی قرار دهد. اردوغان گفته است: «ما چالش‌های امنیتی مثل داعش، بوکوحرام و الشباب را می‌شناسیم و می‌دانیم که این مشکلات، فقط برای چند کشور نیستند، بلکه چالشی مشترک هستند. ترکیه، وقتی مسئله صنایع دفاعی مطرح باشد فناوری‌های پیشرفته و وقتی که پای عملیات ضدتروریستی مطرح باشد، تجربه زیادی دارد. ما آماده‌ایم تا این توانایی‌ها را به برادران و خواهران آفریقایی خود ارائه دهیم.»
حضور نظامی ترکیه در آفریقا البته به پیش از این پیشنهاد برمی‌گردد؛ آنکارا در سومالی، جایی که برای دولت زیرساخت می‌سازد و به نیروها آموزش می‌دهد، پایگاه نظامی دارد. نیروهای ترکیه همچنین به‌عنوان پشتیبان دولت مورد حمایت سازمان ملل در لیبی حضور دارند و پهپادهای این کشور هم نقش حیاتی در نبردهای لیبی داشته‌اند. گزارش‌های رسانه‌ای زیادی هم درباره علاقه مراکش به خرید پهپادهای بیرق‌دار - تاج جواهر صنایع نظامی ترکیه- منتشر شده است. اتیوپی هم به خرید این سلاح بسیار پیشرفته و کارآمد از خود علاقه نشان داده است.
گسترش همکاری ترکیه و آفریقا، نتیجه سیاستگذاری‌های کلان از سوی هر دو طرف است. ترکیه، به این نتیجه رسیده است که باید در شرکایش تنوع ایجاد کند. اسماعیل نعمان تلچی از مرکز مطالعات خاورمیانه در آنکارا در این‌باره گفته است: «به جای محدودکردن خود به همسایگان نزدیک، ترکیه به مناطق دورتری مثل آفریقا رفته تا تعاملات استراتژیک خود را متنوع کند. در همین راستا، از نظر آنکارا، کشورهای آفریقایی در سیاست خارجی هم به اندازه اهداف اقتصادی برای ترکیه مهم هستند.»
نیاز به تنوع در شرکا، برای آفریقا هم حیاتی بوده و عامل نزدیک شدن کشورهای این قاره به ترکیه بوده است. رهبران آفریقایی در سال‌های اخیر به فکر گزینه‌هایی خارج از استعمارگران سابق خود در اروپا می‌گشتند و در این راه، به ترکیه رسیده‌اند. تلچی در این‌باره گفته است: «در سال‌های اخیر، کشورهای آفریقایی متوجه پتانسیل منحصر به فرد خود شده‌اند و می‌دانند که نه‌تنها از نظر اقتصادی، که از نظر سیاسی و نظامی هم می‌توانند برای شرکای جدید جذاب باشند. بنابراین این کشورها به‌دنبال شرکای جدید در مناطق جدیدی از دنیا می‌گردند و ترکیه هم یکی از آنهاست.»
آنها به‌خصوص به فکر ایجاد توازن در مناسبات خود با شرکایشان هستند و نمی‌خواهند بیش از اندازه به یکی از آنها وابسته باشند؛ در اینجا مشخصا منظور چین است.
در مناسبات تجاری، کالاها و خدمات ترکیه‌ای، مزیتی هم دارند که بسیاری از آفریقایی‌ها را به‌خود جذب کرده است؛ محصولات ترکیه‌ای، همزمان که قیمت پایین‌تری از محصولات مشابه اروپایی دارند، کیفیت بهتری از محصولات چینی دارند.
