یگانه‌راهِ صلاح و فلاحِ جامعه

حمیدرضا محمدی

  پژوهشگری سیری چند؟! تلاش برای بیشتر دانستن و درست‌فهمیدن به چه درد می‌خورد؟! این همه خواندیم و دانستیم آخرش چه شد؟! اصلا فهم‌مان از جهان پیرامون زیاد شود که چه؟!
این‌ها و پرسش‌های بسیار دیگری از این دست، شاید وجه مشترک این‌روزهای جامعه ما باشد. جامعه‌ای که سطحی شده است و گویی از سطحی‌بودن بدش هم نمی‌آید. خواندن را بیهوده و باطل می‌داند و شب و روزش را با شبکه‌‎های اجتماعی، فضای مجازی و گاهی بازی‌های رایانه‌ای می‌گذراند، و احتمالا وقتی طرف گفت‌وگو قرارش می‌دهی پاسخِ توجیه‌گونه‌اش این است که خواندنی‌ها را در فضای مجازی می‌خواند.
حالا نه اینکه همه این‌گونه باشند و اینطور بیندیشند اما کم نیستند آنانی که چنین تفکری سرلوحه زندگی‌شان شده است. هجوم شبکه‌های اجتماعی حتما که جامعه را در پوسته نگاه می‌دارد و به عمق رفتن را به کناری می‌گذارد. در چنین جامعه‌ای کسی حوصله تحقیق ندارد. شاید به‌همین‌سبب هم باشد که در دانشگاه‌ها، کسی چیزی نمی‌آموزد و بر آموخته‌ها و اندوخته‌هایی نمی‌افزاید. یعنی نه‌فقط دانشجو، که شاید استاد هم، حال تأمل و تعمق ندارد. همین هم هست که پایان‌نامه‌سازی به امری رایج بدل می‌شود. همین است که وقتی عده‌ای جوان زیر یک سقف گرد می‌آیند تا شرکت دانش‌بنیانی راه بیندازند یا دست به کسبی بزنند، یا به سخره گرفته می‌شوند که لابد اینها چه خیال خجسته‌ای دارند یا ازسوی صاحب‌منفعتان و صاحب‌منصبان جدی گرفته نمی‌شوند. همین است که پیشرفتی رخ نمی‌دهد، چون تولید فکر و ایجاد اندیشه اتفاق نمی‌افتد. همین است آن‌هایی که سرِ پژوهش دارند و به‌دنبال آن هستند تا طرحی نو بیفکنند، سر به آسمانِ بلاد بیگانه می‌سایند تا شاید راه خود را در آن سامان و سرزمین بیابند. روز پژوهش، که در تقویم ملی، 25آذر به آن اختصاص یافته، نماد است. نمادی که یادمان دهد و یادمان بیاورد که پژوهش چرا و چقدر در تعمیقِ فکر و فهمِ جامعه‌ای که در آن زیست می‌کند مهم است، و  نشان‌مان دهد جوامع مترقی، یا به‌قول قدما، ممالک راقیه، سکوی پرتاب‌شان کجا بوده است. روز پژوهش باید باشد بسان چراغی در شبی تاریک تا راه را معلوم کند و اثبات کند جایگاه و پایگاه پژوهشگری را. اینکه باید از پی و پایه شروع کرد، از ایام صباوت، از سنین کودکی، از سال‌های مدرسه. و البته در روزهای شباب، که موقع دانشجویی است و موعد جوانی، آن بذر کاشته شده، به بار بنشیند. تا در فصل درو، ایرانی ساخته شود از نسلی پژوهش. تا آن‌کسان که در این تنگی معیشت و سختی درآمد، در ذمّ علم می‌گویند و پژوهیدن و بررسیدن را نکوهش می‌کنند، ببینند و بفهمند که افراد اجتماع، آن‌دم به ثروت می‌رسند که بنیان‌شان فهیم و عمیق ساخته شود. آن‌زمان است که همه و همه در مدحش زبان می‌چرخانند و در ستایشش سخن می‌رانند و ایمان می‌آورند که راهِ صلاح و فلاح، در پژوهش است و پژوهشگری.