شادیانه ها و حماسی های بلوچی در جشنواره نواحی

سعید اداک | کرمان- خبرنگار: 

 با وجود حضور مداوم گروه های موسیقی سیستان و بلوچستان در جشنواره های موسیقی اما فاروق رحمانی (پژوهشگر موسیقی بلوچستان) اعتقاد دارد نوازندگان سازهای محلی این استان روز به روز کمتر و کمتر می شوند.
فاروق رحمانی (سرپرست گروه شروندی بلوچستان) که طی روزهای گذشته 3 اجرا را دریازدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران روی صحنه برد درگفت وگو با همشهری درباره حضور این گروه بلوچی در چنین جشنواه ای گفت: ما سه اجرا در این جشنواره برگزار کردیم که اولی در سالن همایش های اتاق بازرگانی کرمان، دومی در رفسنجان، و سومی در پارک مادر شهر کرمان بود.

 البته در پارک مادر به دلیل ازدحام زیاد جمعیت، شرایط برای اجرای موسیقی حماسی بلوچی برایمان فراهم نبود و مجبور شدیم به اجرای موسیقی «صوت» بپردازیم که فضایی شادتر دارد. این درحالی بود که ما در سالن همایش های اتاق بازرگانی کرمان توانستیم قطعاتی حماسی از رپرتوار موسیقی بلوچستان را برای مخاطبان وعلاقه مندان اجرا کنیم تا بیشتر با این فرهنگ موسیقایی آشنا شوند.


اعضای گروه شروندی

فاروق رحمانی درباره اعضای گروه شروندی بلوچستان نیز عنوان کرد: ما گروهی سه نفره بودیم که طی آن ابوبکر زردکوهی به عنوان نوازنده سرود و خواننده ما را همراهی می کرد. زردکوهی به حاج صدیق معروف است و طرزهای حماسی و موسیقی صوت را به خوبی اجرا می کند. وی نزد استادان بزرگی چون پهلوان رسول بخش و پهلوان علی محمد، ساز سرود را آموخته است. همچنین آقای لاگر جِت نیز نوازندگی دونلی را برای گروه شروندی دراین جشنواره برعهده داشت. جالب است بدانید 

وی نیز فرزند حسین جِت نوازنده قدیمی ساز سرود است که از اولین نوازندگان ملا کمالان محسوب می شود. ملا کمالان و ملا قادر در سبک موسیقی شاعری و حماسی و شروندی معرف ترین خوانندگان بودند. حسین جت از نوازندگان ملا کمالان بود که نوازنده سرود است و درحال حاضر دو چشم وی نابینا شده و در این جشنواره فرزند وی یعنی آقای لاگرجت مقام قلندری را با ساز دونلی اجرا کرد. خود من نیز در تنبورک نواختم.


وضعیت موسیقی نواحی

رحمانی همچنین درباره وضعیت این روزهای موسیقی نواحی در سیستان و بلوچستان گفت: درمورد آینده موسیقی نواحی بسیار دوست دارم امیدوار باشم اما شواهد اجازه چنین کاری را نمی دهد. البته نه آنقدر شدید دلسرد و ناامید هستم و نه آنقدر به خودم امید واهی می دهم که واقعیت ها را نبینم. دوستان بسیاری برای برگزاری این گونه فستیوال های موسیقی نواحی بسیار زحمت می کشند منتهی روندی که در این سال ها توسط خود مردم طی می شود روندی است که به سمت اضمحلال این نوع موسیقی پیش می رود. همانطور که مشاهده می شود جوان ها به نسبت گذشته کمتر رغبت پیدا می کنند به سمت یادگیری سرنا، سرود، دونلی و یا دیگر سازهای موسیقی نواحی بروند.


نوازندگان کمتر شده اند

وی در ادامه افزود: من نمی دانم در سایر استان ها روند توجه مردم به موسیقی نواحی چگونه است اما آنچه در سیستان و بلوچستان می بینم نشان می دهد نوازندگان به نسبت گذشته بسیار کمتر و کمتر شده اند. به همین دلیل این موسیقی روز به روز به سمت کم رنگ تر شدن می رود. اگر بخواهیم واقع گرا باشیم می بینیم به نسبت 10 سال قبل خیلی چیزها را درموسیقی نواحی از دست داده ایم و به نسبت 20 سال قبل این ضرر و زیان فرهنگی در زمینه موسیقی بیش از آن چیزی است که امروز بتوانیم تصورش را بکنیم. نوازندگان قدر و خوانندگان بزرگ همگی فوت کرده اند و اکثر آنها هیچ جایگزینی ندارند. با این شرایط باز هم باید به همت جوان هایی که مسیر این بزرگان را ادامه می دهند احسنت گفت اما نمی شود انکار کرد که این جریان به نسبت گذشته بسیار ضعیف و نحیف تر شده است.


نقش مهم جشنواره موسیقی نواحی

این پژوهشگر موسیقی نواحی و نوازنده تنبورک ضمن اشاره بر نقش مهم جشنواره موسیقی نواحی ایران گفت: امیدوارم جشنواره های موسیقی نواحی کارشان را بهتر انجام بدهند و تاثیر خود را روی جامعه بگذارند و حاصل آن را بتوانیم ببینیم.

رحمانی همچنین در مورد یازدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران و اجراهای آن عنوان کرد: من نتوانستم تمام اجراهای یازدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران را ببینم اما از میان اجراهایی که دیدم به نظرم اجرای آقای «عزیز تنها» از تربت جام به خوانندگی امین الله امینی بسیار خوب بود. یک گروه موسیقی کردی نیز با ساز نرمه نای و ساز کوبه ای در جشنواره به اجرا پرداخت که برنامه جالبی بود و من اسم گروه را نمی دانم. 

همچنین برنامه آقای حسین دامن پاک (نوازنده دوتار و خواننده) به همراه علی توکلی (نوازنده رباب) از تربت جام نیز اجرای خوبی بود. برنامه یک گروه خوزستانی نیز در این جشنواره نظرم را بسیار جلب کرد و برایم جذاب بود. این گروه خواننده توانمندی داشت که به زیبایی اجرا می کرد و نکات اجرایی الحان را رعایت می کرد.


ضعف و قوت جشنواره

وی درباره نقاط ضعف و قوت این جشنواه نیزگفت: من به شخصه با برگزاری جشنواره های اختصاصی برای موسیقی نواحی موافق هستم و این کارها را بسیار مفید می دانم و از دست اندرکاران جشنواره موسیقی نواحی ایران نیز تشکر می کنم؛ در واقع کلیت کار را مثبت می دانم. البته برخی نکات نیز درچنین جشنواره هایی وجود دارد که ابتدا جزیی به نظر می رسند اما درخروجی جشنواره نقش مهمی دارند.

 یکی از این مسائل نحوه و ترتیب چینش اجرای گروه ها در یک برنامه است که اگر مورد دقت قرار نگیرد باعث می شود تا ویژگی های ساز و موسیقایی یک منطقه دیده نشود.

رحمانی افزود: برای مثال در یکی از شب های جشنواره تعداد زیادی از گروه ها قرار بود به ترتیب روی صحنه بیایند و اجرا کنند؛ در بخشی از این برنامه گروهی از کردستان با قطعاتی شاد و پرانرژی روی صحنه آمد و بلافاصله پس از آن یک نوازنده دوتار خراسان برای تکنوازی روی سن آمد. با اینکه موسیقی دوتار خراسان بسیار جذاب است اما این نحوه چینش باعث شد تا تعداد معدودی از مخاطبان داخل سالن با دقت به صدای ساز این نوازنده خراسانی گوش کنند. این نوازنده روی صحنه کار با ارزشی اجرا می کرد اما نحوه چینش گروه ها باعث شده بود تا کارش مطلقا دیده نشود. 
همهمه ای که در جریان این اجرا در سالن به وجود آمده بود من را به شخصه بسیار دلگیر کرد. برای جشنواه موسیقی نواحی که یک جشنواره تخصصی محسوب می شود هیچ توجیهی وجود ندارد که برای سرگرم شدن مردم، گروه ها را به گونه ای کنار یکدیگر بچینند که مردم را سرگرم کنند و ویژگی‌های‌سازی و موسیقایی شان نادیده گرفته شود.


میزبان بعدی جشنواره موسیقی نواحی 

یازدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران به میزبانی کرمان در حالی به کار خود پایان داد که برخلاف دوره های گذشته، درمراسم اختتامیه، میزبان دوره بعدی این جشنواره معرفی نشد تا حرف و حدیث هایی پیرامون ماندن یا رفتن جشنواره نواحی از کرمان شدت بگیرد.

مراسم اختتامیه یازدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران با حضور سیدمحمدمجتبی حسینی (معاون هنری وزارت ارشاد)، محمدرضا علیزاده (مدیرکل اداره ارشاد استان کرمان)، علی ترابی (مدیرکل دفتر موسیقی)، علی ثابت‌نیا (مدیرعامل انجمن موسیقی ایران)، احمد صدری (دبیر جشنواره) و بسیاری از اهالی موسیقی و علامندان در سالن خواجه نصیر کرمان برگزار شد.

محمدرضا علیزاده (مدیرکل اداره ارشاد استان کرمان) این مراسم گفت: انشاءالله بتوانیم در سال های آینده کاستی ها را برطرف کنیم. ما در جشنواره امسال میزبان حدود ٢٠٠ مهمان از نقاط مختلف ایران و ٢١ استان کشومان بودیم. همچنین با تلاش آقای صدری ما شاهد برگزاری نمایشگاه ساز در حاشیه این جشنواره نیز بودیم.

وی افزود: درجشنواره امسال دوستانی از صندوق اعتباری هنر نیز حضور داشتند تا مساله بیمه هنرمندان رفع و رجوع شود. همچنین افتتاح نقارخانه کرمان در بازار بعد از سال ها در همین جشنواره انجام شد.


پیام وزیر ارشاد

علیزاده در ادامه، پیام سیدعباس صالحی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) را برای حاضران قرائت کرد. صالحی در این پیام آورده است: «ایران امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند حضور گشایشگر فرهنگ و هنر و کارکرد تاثیرگذار جلوه ‌هایی از این گستره است که ریشه ‌های دیرین و پیوندهای عمیق و ناگسستنی با هویت اجتماعی و قومی مردم دارند.

سهم‌ ویژه‌ ای از این حضور را موسیقی نواحی سرزمین مان برعهده دارد، ‌هنری آمیخته با حکمت، فرزانگی، صلح آراستگی و شادکامی و از سرشار از نغمه و نکته، با تاری از اصالت و دیرینگی و پودی از زیبایی، معرفت و صمیمیت که حقیقت افسانه‌وار خود را از پس قرن ‌های متمادی به امروز رسانده و پرده در پرده، فرهنگ شفاهی و میراث هنری ایران زمین را با حنجره‌ ها و سرپنجه‌ های توانمند خنیاگران روایت می‌ کند.

بی ‌تردید شناخت دقیق و کارکرد بی ‌بدیل این هنر ماندگار و مطالعه فرصت ‌ها و تهدیدهای پیرامونی آن ضرورتی گریزناپذیراست تا با حفظ شایسته دیروز، فردای هویت مدار ما را ضمانت بخشد.

جشنواره موسیقی نواحی ایران با واژگان سرشار از حماسه و عشق آراسته و در متن این گونه ی موسیقایی، حضور مستدام و پررنگ داشته و در مسیر کمال و پویایی فرهنگ بومی این مردم، به سربلندی و طراوت ایستاده است.
برگزاری این رویداد ارزشمند در کهن دیار کرمان، آمیخته به شعر بومی و الحان موسیقی مبتنی بر فرهنگ اصیل قومی هر منطقه، تاکیدی مضاعف به ضرورت‌ ها و نیازهای پیش‌ روی دارد تا تجربه تازه‌ تر، مفیدتر و سازنده ‌تری به کارنامه روشن برگزاری جشنواره ‌های موسیقی نواحی کشور بیفزاید.

تلاش خالصانه دست‌ اندرکاران این رویداد هویت ‌بخش و انسجام ‌آفرین را ارج نهاده و از حضور گرم هنرمندان این سرزمین کهن در جشنواره یازدهم صمیمانه سپاسگزارم.»


کرمان نیازمند فضای شاد

بخش دیگر این مراسم به سخنرانی حمید ملانوری (معاون سیاسی امنیتی استاندار کرمان) اختصاص داشت که گفت: کرمان نیازمند فضای شادی و نشاط است واین جشنواره واقعه مهمی بود که توانست دراین مدت کوتاه این نیاز را برآورده کند. استان کرمان دارای پهناوری و وسعت زیادی است و دربخش فرهنگ وهنرنیزبه همین شکل دارای ظرفیت خوبی است؛ هنرمندان نام آشنا در زمینه های مختلف خوب درخشیده و آوازه خوب برای کرمان به ارمغان آوردند. فکرمی کنم نام جشنواره موسیقی نواحی باعث افتخاربرای کرمان است. امید است وزیر ارشاد و آقای حسینی دستور برپایی دبیرخانه دائمی را در این شهر بدهند. اجرای زیبای هنرمندان برجسته در ابتدای برنامه همه گویای فرهنگ اصیل ما بود که همه این روزها برای انتقال به نسل آینده به دنبالش می گردیم.
اجرای گروه میسان خوزستان، سخنرانی دبیر جشنواره، قرائت بیانیه ستاد جشنواره توسط فریبرز رستمی، اجرای گروه دیو سالار مازندران از دیگر بخش های این مراسم بود.


آیینه روشنی برای تماشا و گفت‌وگو

سیدمحمد مجتبی حسینی (معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) در بخش دیگری از این مراسم گفت: موسیقی نواحی آیینه روشنی برای تماشا و گفت‌وگوست، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این دوره یکی از وجوه همت خود را روی موسیقی اصیل و الهام بخش نواحی می داند و برای ارتقای بیشتر و توجه کامل تر و برنامه ریزی های کلان می کوشد. موسیقی نواحی در طرح آمایش هنر ایران و در ساماندهی رویدادها جایگاه ویژه دارد که امیدواریم به همت و حمیت استادان برجسته و مدیران کاردان عرصه موسیقی به جایگاه شایسته خود برسد. از آقایان ترابی، ثابت نیا و صدری برای کوشش هایی که داشته اند ممنونم و از آنها می خواهم از همین امشب کار جشنواره 98 را آغاز کنند و مانند جشنواره موسیقی فجر طی ماه های آینده تدوین آئین نامه جشنواره موسیقی نواحی با بهره مندی از آرای تمامی کارشناسان این حوزه باشد.

در ادامه نیز از انیدوست فلاحتی از ایلام به عنوان کهن سال ترین و  حسن عیسی پور ١٦ ساله به عنوان جوان ترین موزیسین یازدهمین جشنواره موسیقی نواحی تقدیر به عمل آمد. این مراسم با اجرای گروه دف نوازی از کردستان به پایان رسید.

بر خلاف دوره های گذشته جشنواره موسیقی نواحی ایران که در مراسم اختتامیه، میزبان دوره بعدی معرفی می شد امسال این اتفاق نیفتاد تا حرف و حدیث هایی پیرامون ماندن یا رفتن جشنواره موسیقی نواحی از کرمان شدت بگیرد. حال باید منتظر ماند و دید مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دفتر موسیقی چه تصمیمی خواهند گرفت و آیا باز هم دیار کریمان میزبان خنیاگران سراسر ایران خواهد شد یا نه.