دورخیز 1500میلیارد تومانی برای سفرهای خارجی

محمد باریکانی - دبیر گروه زیست‌بوم

دولت در لایحه بودجه سال1401 که 2روز قبل تقدیم مجلس شد، در جدول شماره‌4 و در ردیف110504 پیش‌بینی کرده است 1500میلیارد تومان از محل دریافت عوارض خروج مسافر از کشور درآمد داشته باشد.
براساس همین ردیف و البته در جدول شماره‌3 لایحه بودجه سال1400، درآمد دولت از محل دریافت عوارض خروج از کشور 110میلیارد و 237میلیون و 200هزار تومان تعیین شده بود.
جالب آنکه در 4ماه ابتدایی سال1400 به‌دلیل شیوع کرونا و افزایش سفر ایرانی‌ها به کشور ارمنستان با هدف دستیابی به واکسیناسیون، دولت از محل دریافت عوارض خروج از کشور توانست رقمی بیشتر از مبلغ تعیین‌شده به دست آورد و براساس اعلام دیوان محاسبات کشور که خبرگزاری فارس نیز آن‌را منتشر کرده بود، درآمد وصولی از محل عوارض خروج مسافر از مرزهای کشور در 4ماه ابتدایی سال‌1400 به 184میلیارد و 779میلیون تومان رسید.
اگرچه درآمد 110میلیارد تومانی پیش‌بینی‌شده در لایحه بودجه سال‌1400 به مدد کرونا و نبود واکسیناسیون گسترده در ایران توانست ظرف 4‌ماه به بیش از درآمد پیش‌بینی‌شده برسد، اما در بودجه 1401 رقم پیشنهادی دولت برای کسب درآمد از محل خروج مسافران از مرزهای کشور 1500میلیارد تومان تعیین شده است.
همین دیروز اما این خبر به‌گونه‌ای دیگر در رسانه‌های داخلی منتشر شد که چندان همخوان با واقعیت نبود و البته تبدیل به یک بمب خبری شد. خبر این بود که عوارض خروج از کشور برای سال‌1401 بیش از 5میلیون  تومان درنظر گرفته شده است؛ رقمی که نه پایه آماری و نه پایه علمی دقیق داشت.
انتشار این خبر بلافاصله با واکنش مسعود میرکاظمی، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور مواجه شد. او در نشستی خبری که صبح دیروز برگزار شد، رقم اعلام‌شده را تکذیب کرد و گفت: «عوارض خروج از کشور چند‌برابر نشده است.» به‌گفته او، پیشنهادهایی در دولت در رابطه با مبلغ عوارض خروج از کشور مطرح شده که ازجمله تعیین درصدی از قیمت بلیت است، ولی هنوز این پیشنهاد نیز بررسی و تأیید نشده است.
اگرچه افزایش درآمد دولت از محل دریافت عوارض خروج از کشور مسافران از مبلغ 110میلیارد تومان سال‌1400 به رقم 1500میلیارد تومان در سال‌1401 رسیده است و معنای آن در شرایطی که گردشگری خروجی کشور نیز به‌دلیل افزایش قیمت ارز و دلار و همچنین گران‌بودن هزینه‌های سفر و افزایش چندبرابری نرخ تورهای گردشگری خروجی در رکود نسبی به‌سر می‌برد، به‌معنای گران‌تر‌شدن سفرهای خروجی ایرانی‌ها‌ست اما گران‌شدن عوارض خروج از کشور به مبلغ بیش از 5میلیون تومان نیز رقمی کاملا دور از ذهن است. آنطور که رئیس سازمان برنامه و بودجه خبر داده است، دولت برای گران‌تر‌شدن هزینه خروج از کشور و درآمدزایی بیشتر از محل خروج مسافران و گردشگران، طرح مالیات بر بلیت سفرهای خارجی را درنظر دارد؛ طرحی که به‌گفته ناظران اقتصادی نتیجه آن دریافت مالیات از بلیت سفر است و در این طرح مبلغ دریافت عوارض خروج از کشور در قالب دریافت مالیات از بلیت مسافری هوایی و زمینی و همچنین کشورهای هدف مسافرت خروجی ایرانی‌ها متغیر است. اگر این نگاه صحت داشته باشد، دولت می‌تواند براساس گران‌بودن قیمت بلیت پرواز مسافران خروجی و همچنین کشورهای هدف مسافرت آنها مبلغ 10 تا 50درصد از قیمت بلیت پروازی را به‌عنوان مالیات خروج از کشور از مسافران و گردشگران خروجی دریافت کند.
مثلا می‌تواند تعیین کند که بلیت‌های پرواز به عتبات‌عالیات معاف از مالیات هستند یا مسافران عتبات باید 10درصد هزینه بلیت را به‌عنوان مالیات خروج از کشور به دولت بدهند. همچنین می‌تواند تعیین کند که مسافران به مقاصد انبوه گردشگری همچون ترکیه یا برخی مقاصد اروپایی باید براساس قیمت بلیت و مقصد سفر و گردشگری خود 30 تا 50درصد از قیمت بلیت را به‌عنوان مالیات بر سفر تقدیم دولت کنند.
پیگیری‌های همشهری از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اما مشخص کرد که 700میلیارد تومان از درآمد 1500میلیارد تومانی دولت از محل دریافت عوارض خروج از کشور در سال‌1401 سهم این وزارتخانه خواهد شد تا صرف توسعه زیرساخت‌های گردشگری کشور شود. مقامات وزارت میراث فرهنگی البته بر تحقق چنین درآمدی از محل خروج گردشگران ایرانی از مرزها خوش‌بین نیستند.
پیگیری‌های همشهری از این وزارتخانه همچنین مشخص کرده است که دولت نه برپایه افزایش مبلغ عوارض خروج از کشور، که براساس پیش‌بینی افزایش گردشگران و مسافران خروجی از ایران در سال آینده اقدام به پیشنهاد درآمدی 1500میلیارد تومانی از محل دریافت عوارض خروج از کشور در لایحه بودجه سال آینده کرده است. کارشناسان معاونت گردشگری کشور به همشهری خبر داده‌‌اند که پیش‌‌بینی می‌شود میزان سفرهای خروجی در سال آینده افزایش یابد و تا 70درصد از میزان سفرهای خارجی انجام‌شده در سال‌98 را پوشش دهد. براساس آمارهای موجود تنها در 6ماه نخست سال98 حدود 5میلیون گردشگر و مسافر خروجی از ایران به خارج از کشور سفر کردند که این میزان تا پایان سال به حدود 9میلیون گردشگر خروجی رسید. بدین‌ترتیب دولت پیش‌بینی کرده است که به‌طور حتم حجم سفرهای خارجی ایرانی‌ها در سال1401 افزایش خواهد یافت و شاید با تحقق 70درصد از گردشگری خروجی سال‌98 درآمد دولت از محل دریافت عوارض خروج از کشور محقق شود. با این حال، کارشناسان صنعت گردشگری معتقدند که تحقق کامل درآمد 1500میلیارد تومانی از محل دریافت عوارض خروج از کشور دور از انتظار است و این هدفگذاری چندان واقعی نیست. 

مکث
عوارض خروج از کشور در بودجه 1401 نسبت به سال‌های قبل تغییر نکرده است
یک عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی به ارائه توضیحاتی درباره میزان درآمدهای دولت از محل عوارض خروج مسافر از کشور در سال آینده و مقایسه آن با سال های گذشته پرداخت.  مجتبی توانگر در گفت و گو با ایسنا، در واکنش به انتشار اخباری درباره افزایش ۵ برابری عوارض خروج از کشور که در لایحه بودجه دولت آمده است، اظهار کرد: میزان درآمد دولت از محل عوارض خروج از کشور نسبت به سال‌های قبل از شیوع کرونا تفاوت چندانی نکرده است.  وی توضیح داد: دولت سابق در بودجه سال‌های ۹۸ و ۹۹ میزان درآمد حاصل از عوارض خروج از کشور را به ترتیب ۱۴۰۰ میلیارد تومان و ۱۶۱۰ میلیارد تومان پیش بینی کرده بود. این مبلغ در بودجه سال ۱۴۰۰ به ۱۱۰ میلیارد تومان کاهش پیدا کرد که دلیل آن شیوع کرونا و کاهش مسافرت های خارجی بود.  این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس افزود: دولت سیزدهم در بودجه ۱۴۰۱، میزان عوارض خروج از کشور را ۱۵۰۰ میلیارد تومان در نظر گرفته است، این یعنی ۱۱۰ میلیارد تومان کمتر از عوارض سال ۹۹ و ۱۰۰ میلیارد تومان بیشتر از عوارض سال ۹۸؛ بر این اساس می توان گفت که عوارض سال ۱۴۰۱ در محدوده سال های قبل از شیوع کرونا تعیین شده است.