بازی سیاست در میدان المپیک

جواد نصرتی - روزنامه‌نگار

شبح سیاست، بر فراز یک دهکده المپیک دیگر به پرواز درآمده و رویدادی که افتخارش جدایی از سیاست و هر چیز دیگری غیر از ورزش و همبستگی جهانی است را به اختلافات سیاستمداران آلوده کرده است. این‌بار آمریکا و متحدان نزدیک این کشور، به‌ بهانه نقض حقوق بشر‌ بازی‌های المپیک زمستانی را که قرار است 4فوریه (15بهمن) شروع شود، تحریم کرده‌اند.
این کشورها در حالی بازی‌ها را به‌دلیل نقض حقوق بشر در منطقه مسلمان‌نشین سین‌کیانگ و سیاست‌های سرکوبگرانه در هنک‌کنگ و موارد دیگر تحریم کرده‌اند که امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه این اقدام آنها را بی‌حاصل خوانده است. صحبت‌های مکرون، شکافی عمیق در کارزاری که آمریکا شروع‌کننده آن بوده ایجاد کرده است.آمریکا هفته گذشته ادعا کرد‌که به‌خاطر «جنایات» ضد حقوق بشری چین، در این بازی‌ها شرکت نمی‌کند و در ادامه، انگلیس، کانادا و استرالیا هم به این کشور پیوستند.
آمریکا رفتار چین با مسلمانان در منطقه غربی سین‌کیانگ را نسل‌کشی خوانده است. چین، تمامی اتهام‌ها را رد کرده و گفته که این کشورها، هزینه این رفتارشان را خواهند پرداخت. پکن همچنین آنها را متهم کرده که می‌خواهند دستاوردهای چین برای برگزاری المپیک زمستانی را زیر سؤال ببرند. اشاره پکن به پرداخت هزینه، احتمالا عمل متقابل است؛ آمریکا میزبان المپیک تابستانی2028 در لس‌آنجلس است و می‌خواهد برای کسب میزبانی المپیک زمستانی2030 در سالت‌لیک سیتی هم با دیگر نامزدها به رقابت بپردازد. در همین حال، ‌مکرون، عملا رفتار آمریکا و متحدانش را زیر سؤال برده و گفته است که فرانسه در این کارزار، به این کشورها نمی‌پیوندد. 
کشورهای تحریم‌کننده، فقط این رقابت‌ها را به‌صورت دیپلماتیک تحریم کرده‌اند و ورزشکاران آنها می‌توانند در این رقابت‌ها شرکت کنند. دولت‌های این کشورها گفته‌اند که وزیر یا هیأت‌های بلندپایه دولتی به پکن اعزام نخواهند کرد.  به گزارش بی‌بی‌سی، مکرون در واکنش به این تصمیم آمریکا و متحدانش گفته است: «باید واضح باشیم، شما یا یک تحریم کامل دارید و ورزشکاران را هم نمی‌فرستید، یا تلاش می‌کنید که شرایط را با اقدامات مفید تغییر دهید. من فکر می‌کنم که نباید چنین موضوعاتی (المپیک) را سیاسی کنیم، به‌خصوص اگر قرار باشد گام‌هایی برداریم که سمبلیک و ناچیز باشند.» مورد المپیک زمستانی پکن، شاید به‌خاطر نوع تحریم بازی‌ها که به‌صورت دیپلماتیک است تازه باشد اما شرکت‌نکردن در المپیک‌ها به‌خاطر اهداف و اعتراض‌های سیاسی، سنتی دیرپا در بزرگ‌ترین رویداد ورزشی دنیاست.  از دوران نازی‌ها گرفته تا جنگ سرد، المپیک‌های زیادی زیر سایه سنگین سیاست برگزار شده‌اند.  اینها سیاسی‌ترین المپیک‌های تاریخ و تحریم‌های آنها هستند: 

تحریم؛ ابزار مشترک اعراب و اروپایی‌ها 

اولین المپیک در نیمکره‌جنوبی، شاهد نخستین تحریم عملی در المپیک بود و چند طیف از کشورها، به دلایل متفاوت در آن شرکت نکردند. هلند، اسپانیا و سوئیس، در اعتراض به حمله شوروی به مجارستان برای مقابله با انقلاب در این کشور، بازی‌ها را تحریم کردند. چین، رقابت‌ها را به‌خاطر حضور تایوان، که مدعی بود یک استان یاغی این کشور است، تحریم کرد. مصر، عراق و لبنان هم در اعتراض به حمله مشترک
انگلیس-اسرائیل-فرانسه به مصر برای به‌دست گرفتن کنترل کانال سوئز، از حضور در بازی‌ها انصراف دادند.

تحریم غیرمستقیم آفریقایی و آسیایی

28کشور آفریقایی، در اعتراض به آپارتاید در آفریقای جنوبی این بازی‌ها را تحریم کردند. البته دلیل آنها اینقدر مستقیم نبود؛ تیم راگبی نیوزیلند پیش از این بازی‌ها، به آفریقای جنوبی سفر کرده و با تیم میزبان بازی کرده بود. کشورهای آفریقایی، از این عمل به‌شدت خشمگین شدند و به‌خاطر اینکه نیوزیلند در المپیک حضور داشت، این بازی‌ها را در کانادا تحریم کردند. تایوان هم به‌خاطر اینکه کانادا اجازه نداد کاروان این کشور با نام جمهوری چین در بازی‌ها شرکت کند، آن را تحریم کرد.

تحریم غربی 

معروف‌ترین تحریم سیاسی المپیک که نماد تقابل آمریکا و شوروی در جنگ سرد بود، در سال1980 اتفاق افتاد. این بازی‌ها در مسکو، کمی بعد از حمله شوروی به افغانستان و اشغال این کشور برگزار می‌شد. آمریکا، به همراه متحدان این کشور از یک‌سو و کشورهای مسلمان از سوی دیگر، تحریم‌کنندگان این بازی‌ها بودند. در نهایت 65کشور از حضور در این بازی‌ها انصراف دادند و آن را تحریم کردند. این تحریم البته چندان اثری بر تصمیم مسکو در رابطه با اشغال افغانستان نداشت که تا سال1988 طول کشید. نکته جالب این تحریم این بود که افغانستان ورزشکارانش را به مسکو فرستاد.

تحریم شرقی 

مسکو 4سال بعد‌تحریم بازی‌های 1980 را تلافی کرد. سال1984 لس‌آنجلس در آمریکا میزبان بازی‌ها بود و هیچ‌کس از اینکه بلوک شرق به رهبری شوروی این بازی‌ها را تحریم کرد، تعجب نکرد. شوروی چند‌ماه قبل از بازی‌ها در بیانیه‌ای گفت که دولت آمریکا می‌خواهد بازی‌ها را به ابزاری برای اهداف سیاسی خود تبدیل کند و اینکه احساسات ضدشوروی جان اعضای کاروان را به‌خطر می‌اندازد. 13حکومت کمونیستی دیگر هم از شوروی تبعیت کرده و بازی‌ها را تحریم کردند.

تحریم عجیب  

غیبت کره‌شمالی در المپیک 1988 سئول، حتی اگر این کشور دلیل خوبی هم در دست نداشت منطقی بود؛ هیچ‌چیزی از کره‌شمالی بعید نیست. با این حال در این بازی‌ها آنها دلیل نسبتا منطقی‌ای داشتند و از اینکه اجازه نیافتند میزبان مشترک بازی‌ها باشند به‌شدت خشمگین شدند. در مقابل، ‌شوروی دعوت کمیته بین‌المللی المپیک را پذیرفت و با دیگر کشورهای بلوک شرق در بازی‌ها شرکت کرد؛ اما نه همه آنها: کوبا، نیکاراگوئه و اتیوپی همچنان به تحریم المپیک که از لس‌آنجلس شروع کرده‌بودند ادامه دادند. فیدل کاسترو، رئیس‌جمهور کوبا در آن زمان در اظهاراتی قابل تامل و نکته‌سنجانه گفته بود: «برگزاری المپیک در سئول، مثل برگزاری آن در پایگاه دریایی گوانتانامو است که تحت اشغال آمریکاست. از کشورهایی که به دلایل امنیتی به لس‌آنجلس نرفتند تعجب می‌کنم. آیا امنیت آنها در سئول بیشتر از لس‌آنجلس است؟»