نبرد نابرابر فناوری با پناهندگان

عمادالدین قاسمی‌پناه- خبرنگار

اتحادیه اروپا و اعضای آن طی دهه گذشته، صدها میلیون یورو صرف فناوری‌های ردیابی و دور نگه‌داشتن پناهندگان از مرزهای خود کرده‌اند. از جمله این فناوری‌ها می‌توان به پهپادهای نظامی، سیستم‌های حسگر و برخی فناوری‌های در حال آزمایش اشاره کرد. مرز لهستان با بلاروس در حال تبدیل شدن به آخرین خط مقدم برای این فناوری‌هاست. لهستان طی‌ماه گذشته احداث دیواری مجهز به دوربین‌های پیشرفته و حسگرهای حرکتی را به ارزش 350میلیون یورو تصویب کرد. گاردین این پدیده را چنین ترسیم کرده است:«احداث یک دیوار دیجیتال در مرزهای دریایی، جنگلی و کوهستانی و البته ایجاد یک بازار جدید برای شرکت‌های نظامی و فناوری که محصولات خود را روانه آن می‌کنند.» اتحادیه اروپا در سال 2018پیش‌بینی کرد که بازار امنیت اروپا تا سال 2020به 128میلیارد یورو افزایش خواهد یافت. ذی‌نفعان این بازار شرکت‌های تسلیحاتی و فناوری هستند. با این حال، پناهجویان و فعالان حقوق پناهندگان معتقدند که هیچ‌یک از این فناوری‌ها مانع عبور از مرزها نمی‌شود. چراکه پناهجویان با افزایش امنیت در یک بخش از مرز، بخش دیگری را برای عبور انتخاب می‌کنند. پترا مولنار که در یک مؤسسه مرتبط با حقوق پناهندگان فعالیت می‌کند، می‌گوید:«اتکای اتحادیه اروپا به این شرکت‌ها برای توسعه «ایده‌های خام» فناورانه به‌منظور استفاده در مرزها کارآمد نیست.»

نظارت هوایی
پناهندگان و مهاجرانی که سعی می‌کنند از طریق زمین یا دریا وارد اتحادیه اروپا شوند، از هوا زیرنظر گرفته می‌شوند. افسران مرزی از هواپیماهای بدون سرنشین(پهپاد) و هلی‌کوپتر در منطقه بالکان استفاده می‌کنند، درحالی‌که یونان در مرز خود با ترکیه از بالن‌های مخصوص(airship) بهره می‌برد. گران‌ترین ابزار موجود پهپادی به‌نام «هیرون» است که بر دریای مدیترانه نظارت می‌کند. فرونتکس(نهاد حفاظت‌های مرزی اتحادیه اروپا) سال گذشته یک قرارداد 100میلیون یورویی برای ساخت پهپادهای هرون و هرمس با 2شرکت اسلحه‌سازی منعقد کرد. این پهپادها که می‌توانند بیش از 30ساعت در ارتفاع 10هزار متری پرواز کنند، تقریباً به‌طور همزمان به مقر فرونتکس در ورشو اطلاعات می‌دهند. اوزلم دمیرل، نماینده آلمانی پارلمان اروپا، علیه استفاده اتحادیه اروپا از هواپیماهای بدون سرنشین و ارتباط با شرکت‌های تسلیحاتی که به‌گفته او مهاجرت را به یک موضوع امنیتی تبدیل کرده است، مبارزه می‌کند. دمیرل می‌گوید:«صنایع تسلیحاتی اعلام می‌کنند که این موضوع یک مشکل امنیتی است، پس سلاح‌های من را بخرید، پهپادهایم را بخرید، سیستم نظارتی من را بخرید.»

سنسور و دوربین
نقطه قوت اتحادیه اروپا در هوا به همراه حسگرها و دوربین‌های تخصصی در زمین کامل می‌شود. مسئولان مرزی در سراسر اروپا از آنها برای تشخیص حرکت و یافتن افراد مخفی‌شده استفاده می‌کنند. این ابزارها شامل رادارهای متحرک و دوربین‌های حرارتی نصب شده روی وسایل نقلیه و همچنین آشکارسازهای ضربان قلب و مانیتورهای CO2  هستند که برای تشخیص افراد پنهان شده در داخل وسایل نقلیه استفاده می‌شوند. یونان دوربین‌ها و حسگرهای حرارتی را در امتداد مرز زمینی خود با ترکیه مستقر می‌کند. همچنین در‌ماه ژوئن گذشته، یونان یک توپ صوتی سوار بر یک وسیله نقلیه را به‌کار گرفت که انفجارهای «کر کننده» تا 162دسی‌بل را ایجاد می‌کرد تا به این ترتیب مردم را وادار به بازگشت کند. لهستان هم امیدوار است در واکنش به بحران در مرز خود با بلاروس از یونان الگوبرداری کند.

مراکز نظارتی
علاوه بر این، یونان در‌ماه سپتامبر یک اردوگاه پناهندگان را در جزیره ساموس راه‌اندازی کرد که به‌عنوان زندان توصیف شده است. این اردوگاه 38میلیون یورویی برای 3هزار پناهجو ساخته شده که دارای حصارهای نظامی و دوربین مداربسته برای ردیابی تحرکات پناهجویان است. دسترسی به این منطقه به‌وسیله اثر انگشت، دروازه‌های گردان و اشعه ایکس کنترل می‌شود. یک شرکت امنیتی خصوصی و 50افسر یونیفرم‌پوش اردوگاه را زیرنظر دارند. این اردوگاه نخستین مورد از 5 موردی است که یونان برنامه‌ریزی کرده است. 2مورد دیگر در نوامبر افتتاح شد.

هوش مصنوعی
اتحادیه اروپا 5/4میلیون یورو برای یک کارآزمایی سه‌ساله دروغ‌سنج‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در یونان، مجارستان و لتونی هزینه کرد. یک دستگاه، حالت‌های چهره پناهندگان و مهاجران را حین پاسخ به سؤالات اسکن می‌کند و مشخص می‌کند که آیا دروغ گفته‌اند یا نه. سپس این اطلاعات برای یک پاسگاه مرزی ارسال می‌شود. آخرین آزمایش در اواخر سال 2019به پایان رسید و اتحادیه اروپا آن را موفقیت‌آمیز توصیف کرد. با این حال، جامعه دانشگاهیان آن را شبه‌علم نامیدند. آنها استدلال کردند که با «حالت‌های خرد چهره» که نرم‌افزار تجزیه و تحلیل می‌کند نمی‌توان قضاوت دقیقی در مورد دروغ گفتن یک فرد ارائه کرد.