تهران زعفرانی شد

مهدی اسماعیل‌پور- خبرنگار
 کاشت زعفران کم‌کم از خراسان به تهران هم می‌آید تا هم این صنعت کشاورزی در جای دیگری رونق بگیرد و هم در آینده چهره فضای سبز پایتخت کشور حال و هوایی جالب پیدا کند و البته به سمت کم‌آبخواهی برود. با توجه به اینکه ایران کشوری با منابع آبی محدود و کم‌بارش است، تغییر رویکرد در فضای سبز شهری و حرکت به سمت ایجاد فضای سبز پایدار امری ضروری است. با توجه به این موضوع برج میلاد تهران برنامه مدونی برای استفاده از گونه‌های بومی و سازگار با زیست‌بوم شهر تهران و هویت‌بخشی به فضای سبز خود درنظر گرفته‌ و در نخستین گام سراغ کشت گیاه زعفران رفته است. زعفران به‌عنوان یکی از نمادهای هویتی ایران حدود یک ماه قبل برای نخستین‌بار به‌صورت پایلوت در شهر تهران و زمین‌های اطراف برج میلاد کاشته شد و حالا در نیمه آذر‌ماه‌۱۴۰۰ هم به گل رسیده است. هرچند این طرح آزمایشی تازه شروع شده و هنوز زمان زیادی تا تکمیل و نهایی‌شدنش باقی مانده، اما تا‌کنون کاشت این گیاه در خاک تهران موفقیت‌آمیز بوده است و برخلاف انتظار کارشناسان، خیلی زودتر از آنچه انتظار می‌رفت، گل‌های بنفش و زیبای زعفران سر از دل خاک بیرون کشیده و شکوفا شده‌اند. این گیاه علاوه بر گل‌های زیبای پاییزه و عطر بی‌نظیری که در زمان گلدهی دارد و با کمترین نیاز آبی، برای پوشش سبز زمستانه در شهر تهران نیز گزینه مناسبی است. طرح کاشت گیاه زعفران برای تنوع و توسعه فضای سبز پایتخت، از سوی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران به برج میلاد ارائه و با همکاری عوامل فضای سبز برج میلاد اجرایی شد. طرح آزمایشی کاشت زعفران یا همان طلای سرخ ایران در فضایی به وسعت ۵۰۰مترمربع اجرا شده است.

اینجا مزرعه آزمایشی کشت زعفران است
 نفیسه صمدی، مسئول فضای سبز برج میلاد تهران درباره راه‌اندازی مزرعه کشت زعفران می‌گوید: «در راستای اینکه فضای سبز شهری ما نیاز به این دارد که به سمت پایداری پیش برود و با توجه به محدودیت منابع آبی در کشور و نیاز به بازنگری در رویکردی که برای فضای شهری وجود دارد، این نیاز در برج میلاد احساس شد و شروع کردیم به مطالعاتی توسط پردیس ابوریحان دانشگاه تهران در مورد فضای سبز برج میلاد و اصلاح سیستم آبیاری و هوشمند‌سازی‌ و در مرحله بعد رفتن به سمت مدیریت هوشمند فضای سبز. یکی از طرح‌هایی که قرار است در برج میلاد اجرایی شود، استفاده از گیاهان بومی و کم‌آب است که با اقلیم شهر تهران سازگار هستند. اینجا در نخستین قدم کشت زعفران را شروع کردیم. زعفران در دیگر کشور‌های دنیا ازجمله آلمان هم به‌عنوان گیاه زینتی کشت می‌شود. چون بدون نیاز به هیچ‌گونه آبیاری تنها با یکی دوبار آبیاری در پاییز‌‌ کشت می‌شود و پس از آن با بارندگی طبیعی رشد می‌کند. یکی از خاصیت‌هایش این است که ‌نباید در بهار و تابستان آبیاری شود تا در پاییز گل بدهد.»

گیاهی کم‌آبخواه برای کمک به اکوسیستم تهران
گیاه زعفران بعد از گلدهی‌ با پوشش سبز زمستانه ‌چهره‌ای متفاوت به برخی از محله‌های شهر می‌دهد. این در حالی است که گیاهانی مانند چمن که ‌نیاز به آبیاری زیاد دارند، کم‌کم باید جایگزین شوند و این جایگزینی می‌تواند با گیاهان بومی اتفاق بیفتد.
صمدی، مسئول فضای سبز برج میلاد تهران هم این موارد را تأیید می‌‌کند و درباره کاشت پایلوت و آزمایشی زعفران در بخشی از اراضی برج میلاد، می‌گوید: «حدود 600کیلوگرم پیاز زعفران به‌صورت آزمایشی در مساحتی به وسعت 800مترمربع کشت شده است. بسیار جالب است که در کمتر از یک ماه این گیاهان به گل نشستند و به‌تدریج تمام گیاهان درحال گلدهی هستند و در بخشی از این مزرعه هم کار برداشت گل‌های زعفران انجام شده است. در برج میلاد تهران که در واقع نماد پایتخت ایران به شمار می‌رود، گیاه زعفران را کاشته‌ایم که نمادی از هویت ایران در جهان است.»
صمدی گفت: «خودمان انتظار نداشتیم زعفران کاشته‌شده در سال اول گلدهی داشته باشد، به‌ویژه اینکه یک مقدار هم دیرتر از زمان معمول کشت شدند، اما در کمتر از یک ماه زعفران به گل نشست و وقتی ما اینچنین گلدهی را از گیاه شاهد هستیم، در سال بعد قطعا گل‌های بیشتری خواهیم داشت. پیاز زعفران بین 7 تا 8سال و نهایتا 10سال محصول می‌دهد و نیازی به کندن و کاشتن دوباره بذر گیاه نیست. یکی از هزینه‌های بالای نگهداشت فضای سبز، کاشت گل‌های فصلی و برداشت و بازکشت مجدد آنها‌ست که این چرخه می‌تواند با گل‌های پایدار مانند زعفران جایگزین شود.»
او تأکید می‌کند: «این کشت آزمایشی که جواب مثبتی به ما داده است، در ارتفاع حدود 1400متری انجام شده و در میانه شهر تهران قرار دارد. این کار می‌تواند در قسمت‌های مختلف تهران پایلوت شود و درصورت جوابدهی، در دیگر نقاط شهر نیز استفاده شود. آنچه می‌توانیم هم‌اکنون بگوییم، این است که دست‌کم در این کمربند ارتفاعی شهر تهران، با توجه به خاک آهکی که داریم، کاشت گیاه زعفران جواب داده است. با توجه به اینکه اینجا نخستین پایلوت کشت زعفران است و تازه در ‌ماه اول این طرح آزمایشی قرار داریم، فعلا نمی‌خواهیم آن را به کل تهران تعمیم دهیم. گیاهان بومی پیازی دیگری مانند موسیر و لاله‌های ایرانی نیز هستند که در کنار زعفران می‌توانند وارد فضای سبز شهر تهران شوند. در واقع این قدم اول است و زعفران یکی از صدها گونه‌‌ای است که می‌تواند به فضای سبز شهر تهران وارد شود. یکی از برنامه‌های ما در برج میلاد احداث گلخانه‌ای برای تکثیر گیاهان بومی است. در بوستان پردیسان که در مجاورت برج میلاد قرار دارد، حدود 480گونه گیاه بومی و خودرو داریم و در واقع بوستان پردیسان یکی از ذخایر ژنتیک بذری تهران است. گیاهانی که در این بوستان قراردارد می‌تواند بذرگیری شده و داخل گلخانه‌ای که درنظر داریم در برج میلاد احداث کنیم، تکثیر و پرورش داده شود تا برج میلاد فضایی برای پایلوت ورود گیاهان بومی به فضای سبز شهر تهران و نمادی برای شروع این جنبش باشد. گیاه زعفران می‌تواند در مزارع خانوادگی که در برخی از بوستان‌ها وجود دارد نیز کشت شود. در بحث تجاری‌سازی‌ و تهیه محصول از زعفران‌های کشت‌شده با توجه به آلودگی هوای تهران و موارد دیگر نیاز است تا تحقیقات کاملی در این رابطه انجام شود و درصورت تأیید حتی می‌توانیم جشنواره زعفران در تهران داشته باشیم تا یک شور و نشاط اجتماعی ظرفیت جدید گردشگری در شهر تهران و برج میلاد ایجاد شود. البته تمام اینها مستلزم تکمیل و نهایی‌شدن مطالعات و تحقیقات است که دست‌کم یک سال زمان می‌برد.»

   مزرعه خانوادگی خودتان را داشته باشید
چندسالی است که قطعات کوچک زمین به ‌عنوان «مزرعه خانواده» برای کاشت گل و گیاه در اختیار شهروندان علاقه‌مند قرار داده شده است. بر همین اساس شهروندان برای ایجاد باغچه‌های محلی می‌توانند با شهرداری از طریق سامانه137 در تماس باشند. پس از آن اگر زمینی مشکلات حقوقی و مالکیت نداشته باشد، از طرف شهرداری منطقه برای ایجاد باغچه مهیا شده و در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد و همسایه‌های اطراف آن باغچه می‌توانند با مشاوره‌های کارشناس محیط‌زیست منطقه و در اختیار گرفتن بذر گیاهانی که با شرایط اقلیمی تهران همخوانی دارند، به پرورش و برداشت گیاهان و سبزیجات اقدام کنند. حال مدتی است که اجرای طرح‌های ابتکاری در چند منطقه تهران آغاز شده و شهروندان، مزارع خانوادگی و همسایه‌ای در بوستان‌ها و فضاهای سبز ایجاد کرده‌اند.

   کاشت گیاهان بومی دیگر هم آزمایش می‌شود
مهدی علیپور، معاون فنی و نگهداشت برج میلاد تهران:  کاشت آزمایشی و پایلوت زعفران را به‌عنوان گونه‌ای گیاهی که بومی سرزمین ایران است، در یک مقیاس کوچک شروع کرده‌ایم. این اتفاق قرار است که برای تمام گیاهان بومی تهران به‌ویژه آن‌دسته از گیاهانی که هویتی و نمادین هستند، انجام شود. با توجه به مشکل کم‌آبی کشور مطالعاتی را برای عرصه حدود 63هکتاری برج میلاد تهران در قالب یک قرارداد با پردیس ابوریحان دانشگاه تهران آغاز کرده‌ایم. در این طرح آزمایشی از 600کیلو بذر زعفران استفاده کرده‌ایم که از طرف دانشگاه به مجموعه برج میلاد هدیه شده است. گیاه زعفران انواع مختلفی دارد که ما از نوع بومی ایرانی استفاده کرده‌ایم. ویژگی بسیار خوبی که این گونه دارد نیاز آبی بسیار کم آن است و برخلاف بسیاری از گل‌های فصلی، گیاه زعفران نیاز به مراقبت و واکاری و هرس و نگهداری ندارد. در مجموعه برج میلاد تلاش می‌کنیم تا دیگر گیاهان بومی ایران و تهران را پرورش دهیم و تکثیر کنیم و از گیاهان خارجی که نگهداری سخت، آبیاری زیاد و هزینه‌های سنگینی دارند، فاصله بگیریم. این مطالعات ان‌شاءالله ما را به آن نقطه خواهد رساند.