سفر جاده‌ای در آب

آرش نهاوندی- مترجم

برای مدت 2‌ماه در سال2019 (1998) بارش‌های سیل‌آسا 26استان از 31 استان ایران را دچار مخاطره کرد و خسارات مالی و جانی فراوانی به همراه آورد، این رویداد فاجعه‌بار پس‌زمینه داستان فیلمی جدید با نام «بندر بند» از منیژه حکمت را شکل داد. حکمت در سال‌جاری با بندر بند برای دومین بار در طول دوران فعالیت سینمایی خود در جشنواره بین‌المللی فیلم تورنتو حضور یافت. نمایش فیلم بندر بند در جشنواره تورنتوی کانادا واکنش تحسین‌برانگیز بیشتر منتقدان را در پی داشت. سایت جشنواره فیلم تورنتو با اختصاص 3ستاره از 5ستاره به فیلم بندر بند آن را فیلمی جذاب دانسته و به‌ویژه در زمینه فیلمبرداری و بازیگری ستوده است. در سایت این جشنواره درباره بندر بند نوشته شده است.
 فیلم بندربند (گروه یا باند موسیقی بندر) به کارگردانی منیژه حکمت، یک فیلم ایرانی - آلمانی درباره یک سفر همدلانه در مناطق سیل‌زده ایران است. بندر بند نیز مانند هر فیلم جاده‌ای دیگر، درباره خود سفر است و نه مقصد مسافران، اگر چه در برخی مواقع نیز مقصد دور از دسترس به‌نظر نمی‌رسد. در بندر بند تعدادی جوان ‌رؤیا‌پرداز دیده می‌شوند که با هزار آرزو و امید و با سری نترس به منطقه سیل‌زده خوزستان سفر کرده‌اند. بندر بند یک سفر جاده‌ای خوش‌نوا و ملودیک است. منیژه حکمت، کارگردان، این فیلم را به‌گونه‌ای ساخته که گویی ما نیز یکی از مسافران این سفر هستیم و همراه 3شخصیت اصلی داستان فیلم در حال تجربه یک سفر پرحادثه هستیم. وقوع سیل در استان خوزستان، مناظری رؤیایی و حیرت‌آور از جاده‌ها و زمین‌هایی که آب سراسرشان را پوشانده پدید آورده است. درچنین وضعیتی 3نوازنده و آهنگساز عضو یک گروه موسیقی به نام بندر بند شجاعت بی‌نظیری از خود بروز داده و خود را به دل جاده‌های خوزستان آب‌گرفته زده‌اند. این سه‌نفر اما نمی‌دانند که در پایان روز، این مسیر رؤیایی آنها را به کدام سمت خواهد کشاند. اعضای این گروه موسیقی در این سفر وهم‌آلود، پرمخاطره و پرحادثه در برخی مناطق نیز به‌منظور دیدار با خویشان و آشنایان خود توقف‌هایی نیز داشتند و به‌رغم کمبود زمان، برای سلام و خوش‌وبشی لحظاتی را با آنها سپری می‌کردند. در این فیلم منیژه حکمت به نوید(رضا کولغانی)،
امیر(امیرحسین طاهری) و مهلا(مهدیه موسوی) زن باردار گروه، نگاهی یکسان و منصفانه‌ داشته است. این سه‌نفر به‌رغم اینکه تلاش دارند، خود را زودتر به مقصد برسانند اما یک‌سری رویدادها و اتفاق‌ها آنها را از رسیدن به مقصد بازمی‌دارد. صحنه‌های دیدار اعضای گروه موسیقی بندر بند با اقوام و خویشان آشنایشان به‌دلیل اینکه این افراد اغلب آدم‌های جذاب و دوست‌داشتنی‌ای هستند، خسته‌کننده و ملال‌آور به‌نظر نمی‌رسد.
صحنه‌های توقف‌ گاه و بی‌گاه مسافران بندر بند، در بیننده هیجان ایجاد می‌کند؛ چرا که باعث ایجاد این پرسش‌ در ذهن او می‌شود که در توقف‌های بعدی چه اتفاقی خواهد افتاد و اعضای سه‌نفره این گروه موسیقی قرار است با چه کسانی دیدار کنند؟ اما منیژه حکمت در به تصویر کشیدن وضعیت اورژانسی زن باردار عضو گروه چندان موفق عمل نکرده است، به‌طور طبیعی هیچ‌کس نمی‌خواهد مدتی طولانی را در مناطق بیرون شهری با یک زن باردار که هر آن امکان دارد اتفاقی برایش رخ دهد، سپری کند. در‌حالی‌که به‌نظر نمی‌رسد 2نفر دیگر چندان نگران وضعیت همسفر باردار خود باشند. اگرچه بندر بند یک فیلم درام است اما با دیدن خیلی از سکانس‌های فیلم این حس به شما دست می‌دهد که در حال تماشای یک فیلم مستند هستید. شیوه فیلمبرداری سجاد آورند از وقایع و اتفاقات فیلم بندر بند، خاص است چرا که شما با دیدن خیلی از سکانس‌های بندر بند به این فکر نمی‌کنید که در حال دیدن یک فیلم هستید و تمام اتفاقات فیلم به‌نظر واقعی و صادقانه می‌رسد.  یک‌سری از صحنه‌های فیلم واقعا تأثیرگذارند، ازجمله صحنه‌ای که شخصیت‌های فیلم به روستایی می‌رسند که به‌دلیل رانش گل و لای کاملا تخریب شده و ما زنی را در حال اشک ریختن و شیون‌کردن روی کوهی از خرابه می‌بینیم، در همین حال مهلا در حال تلاش برای پیدا کردن یکی از خویشاوندان خود برای قرض گرفتن لباسی از وی برای اجرای برنامه موسیقی گروه خود است. در صحنه دیگر مردانی را می‌بینیم که شادمانه از فائق آمدن بر سیل، پای خود را در چاله‌های آب می‌کوبند، این صحنه‌ها کاملا واقعی به‌نظر می‌رسد گویی که از قبل هیچ صحنه‌آرایی و برنامه‌ریزی تمرینی برای فیلمبرداری کردن از این صحنه‌ها انجام نگرفته است. با توجه به چنین صحنه‌هایی می‌توان به نقاط‌قوت و زیبایی‌های این فیلم پی برد.
منیژه حکمت به خوبی می‌داند چطور احساسات انسانی را با موسیقی تلفیق کند، با این حال 10دقیقه پایانی این فیلم کاملا متفاوت از دیگر صحنه‌های آن رقم می‌خورد. حکمت در این فیلم همچنین نگاهی دارد به مناظر پا‌نخورده و بکر ایران که شیوع کرونا موقتا بسیاری را از سفر به این مناطق محروم کرد اما به‌نظر او نتوانسته آنطور که باید و شاید بر داستان فیلم خود متمرکز شود. با وجود اینکه بندر بند از نظر داستانی فیلمی یکدست نیست اما از نظر بصری و به‌دلیل یک‌سری از صحنه‌هایی که واقعی به‌نظر می‌رسند، فیلمی زیبا و دوست‌داشتنی است.