خواهرخواندگی در خدمت ارتقای خدمتگزاری شهری

حمیدرضا غلامزاده‌؛  معاون بین‌الملل مرکز ارتباطات شهرداری تهران

از اواسط قرن بیستم رویکرد دیپلماسی در بسیاری از کشورها تغییر کرد و دیپلماسی از یک امر مخفی و پشت درهای بسته به سمت یک امر عمومی و فراگیر گرایش پیدا کرد. اگر چه دیپلماسی رسمی و مذاکرات سیاسی و پشت صحنه همچنان به قوت قبل ادامه داشته و دارد، اما دولت‌های محلی و نهادهای غیردولتی به بازیگران مهمی در عرصه ارتباطات بین‌الملل تبدیل شدند. طرح نظریه قدرت نرم از سوی جوزف نای و شکل یافتن مفهوم دیپلماسی عمومی در ادبیات روابط خارجی مبانی نظری این رویکرد را تقویت کرد و کشورها به سمت استفاده از ابزارها و عناصر غیردولتی و مردمی برای افزایش ارتباطات خود و تأثیرگذاری بر افکار عمومی سایر کشورها گام برداشتند.
یکی از مهم‌ترین بازیگران در این عرصه، شهرداری‌ها و مدیریت شهری هستند که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم با رأی مردم در پارلمان‌های محلی یا شوراهای شهری انتخاب می‌شوند و ماهیتی فروملی دارند. از آنجایی که حوزه فعالیت شهرداری‌ها غیرسیاسی است، روابط بین دولت‌های محلی با حساسیت کمتری نسبت به ملاحظات و اختلاف نظرهای سیاسی بین دولت‌ها شکل می‌گیرد و به همین دلیل زمینه مناسبی برای همکاری بین‌المللی فراهم می‌آورد. در تعاریف دیپلماسی نوین، دولت‌های محلی به‌عنوان بازیگران مؤثری تعریف می‌شوند که در روابط سیاسی بین‌المللی دیده نمی‌شوند، اما تأثیر مثبت خود را به جا می‌گذارند.
علاوه بر این تأثیرگذاری غیرمستقیم، ارتباط بین دولت‌های محلی فرصت مناسبی را برای اشتراک تجارب و همکاری‌های اجرایی و سیاستگذاری بین مسئولان شهری ایجاد می‌کند و موجب هم‌افزایی می‌شود. به‌دلیل اینکه رسیدن به همکاری‌های بین‌المللی مستلزم صرف وقت و هماهنگی‌های متعدد است، کنشگران بین‌الملل تأکید دارند این ارتباطات به‌صورت پایدار و بلندمدت شکل پذیرد تا تلاش‌های گسترده آنها بازدهی و ثمره بیشتری داشته باشد. به‌طور معمول 2 رویکرد برای تثبیت اینگونه همکاری‌ها وجود دارد: ایجاد و یا عضویت در مجامع موضوعی و تخصصی و انعقاد تفاهم‌های همکاری که معتبرترین نوع این تفاهم‌ها، انعقاد خواهرخواندگی بین شهرهاست.
از آنجایی که شهرها در بسیاری از زبان‌ها و فرهنگ‌ها به‌عنوان مونث تلقی می‌شوند، در پیوند همکاری بین شهرها از عبارت «خواهرخواندگی» یاد می‌شود و پیوند خواهرخواندگی بین شهرها به‌معنای ایجاد یک پیوند پایدار و تضمین شده است تا بر مبنای آن همکاری‌های مختلفی پیاده‌سازی‌ شود. اشتراک تجارب و دانش و همچنین همکاری مشترک در مقابله با چالش‌های مدیریت شهری و نیز سرمایه‌گذاری مشترک ازجمله اقداماتی است که ذیل تفاهم‌های خواهرخواندگی اجرا می‌شوند. علاوه بر این، چنین پیوندی شهروندان 2شهر خواهرخوانده را با یکدیگر آشنا و نزدیک می‌کند و همین امر باعث افزایش قدرت نرم یک کشور نیز می‌شود.
افزایش قدرت نرم به‌صورت متقابل کمک می‌کند تا همکاری‌های بین دو شهر و کشور نیز افزایش یافته و آورده‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بیشتری نیز برای دو طرف داشته باشد. شهر تهران به‌عنوان پایتخت جمهوری اسلامی ایران با حدود 20شهر، تفاهم خواهرخواندگی و با بیش از 20شهر تفاهم همکاری دارد که حاصل زحمات دوره‌های مختلف مدیریت شهری است. با توجه به رشد کلانشهر تهران و شرایط جهانی، اکنون زمان بهره‌برداری و توسعه این ظرفیت عظیم شهری برای رسیدن به پروژه‌های مشترک، جذب سرمایه و نیز سرمایه‌گذاری در شهرهای دیگر با هدف توسعه روابط تهران و افزایش توان و روزآمدسازی مدیریت شهری است. رشد فناوری اطلاعات و توفیقات شهرداری تهران در هوشمندسازی مدیریت شهری از یک سو و تحولات منطقه‌ای به سمت کاهش منازعات و حرکت به سمت ثبات و بازسازی از سوی دیگر فرصت مناسبی برای گسترش فعالیت‌های بین‌المللی شهرداری تهران در قالب پیوندهای خواهرخواندگی و تفاهم همکاری است. وجه دیگر رویکرد بین‌المللی شهرداری، استفاده از دانش و تجربه شهرهای دیگر در تقابل با چالش‌های مشترکی مانند آلودگی هوا، تغییرات اقلیمی، مدیریت ترافیک، مدیریت پسماند و... است. همین اهمیت بالای پیوندهای بین شهری و به‌ویژه خواهرخواندگی بین شهرهاست که موجب شده مجامع بین‌المللی تخصصی متعددی صرفا برای تجمیع و هم افزایی این ظرفیت‌ها شکل بگیرند. تلاش دوره کنونی مدیریت شهری تهران در عرصه بین‌المللی فعال کردن ظرفیت‌های فعلی و افزایش زمینه‌های همکاری بیشتر با انعقاد تفاهم‌های همکاری و خواهرخواندگی با شهرهای مختلف است تا بیش از پیش به ارتقای مدیریت شهری کلانشهر تهران کمک کند.