متروی پرند؛ 10 سال در ایستگاه انتظار

مهدی اسماعیل‌پور- خبرنگار

روزانه بین 30 تا 40هزار شهروند پرندی با خودروی شخصی راهی تهران می‌شوند و شب‌ها به محل سکونت خود بازمی‌گردند؛ اقدامی که به‌خاطر نبود حمل‌ونقل عمومی مناسب، با تصادفات بسیار در محور مواصلاتی‌ ساوه- ‌پرند- تهران همراه می‌شود؛ به‌گونه‌ای که سال گذشته 58ساکن این شهر اقماری، جان خود را بر اثر تصادف از دست دادند، بماند که صدها نفر نیز از نظر جسمی به‌شدت آسیب دیده‌اند. البته به همه اینها، اگر میزان سوختی که خودروها در ترددشان مصرف می‌کنند و حجم آلاینده‌هایی که از این طریق به آسمان وارد می‌شود را اضافه کنیم، قطعا میزان خسارت‌ها چند برابر می‌شود؛ خسارت‌هایی که با تکمیل خط متروی پرند-تهران به‌شدت کاهش پیدا می‌کند. این خط با پیشرفت 90درصدی، نیازمند 650میلیارد تومان منابع مالی است که اگر امسال تأمین نشود، رقمش به‌خاطر تورم در سال آینده به هزارمیلیارد تومان خواهد رسید. آمار تصادفات جاده‌ای نشان می‌دهد که جاده‌های مواصلاتی کشور، جزو پرخطرترین محورها هستند. در یک دهه گذشته، سالانه به‌طور متوسط 270‌ الی 340هزار نفر در سوانح جاده‌ای دچار جرح و آسیب‌دیدگی شده و بین 15 تا 20هزار نفر نیز جان خود را از دست داده‌اند که بخش زیادی از این سوانح در محور شهرهای اقماری و حاشیه‌ای به شهرهای بزرگ رقم خورده است. در مقیاس استانداردهای جهانی، این آمار فاجعه‌بار تلقی می‌شود.

58 جان باخته طی یک‌سال
پس از استان فارس، بیشترین تعداد تصادفات وسایل نقلیه به استان تهران مربوط می‌شود. به‌طور مثال در 6ماهه نخست امسال، وقوع 582فقره تصادفات درون‌شهری، برون‌شهری و روستایی در استان تهران ثبت شده و نکته عجیب‌تر آن که در شهریور امسال 122نفر بر اثر این تصادفات جان خود را از دست داده‌اند. اما یکی از پرخطرترین جاده‌های بین‌شهری استان تهران، آزادراه تهران-ساوه (موسوم به جاده مرگ) است؛ نبود دوربین‌های نظارتی به اندازه کافی، خستگی و خواب‌آلودگی رانندگان، تردد وسایل نقلیه سنگین و نواقص سیستم روشنایی آزادراه، این معبر پرتردد حمل‌ونقلی را بسیار مخوف کرده است. طبق آخرین داده‌های آماری، سال گذشته 58نفر در آزادراه تهران-ساوه جان خود را از دست داده و شمار بسیار بیشتری از هموطنان دچار نقص عضو یا آسیب‌دیدگی‌های خفیف و شدید شده‌اند.

تردد روزانه 30 تا 40هزار نفر بین تهران و پرند
یکی از شهرهای اقماری اطراف تهران که طی سال‌های اخیر رشد جمعیت پرشتابی را تجربه کرده و پیش‌بینی می‌شود تا سال1405 تعداد ساکنان آن به مرز 700هزار نفر برسد، شهر جدید پرند است. هم‌اکنون روزانه بین 30 تا 40هزار نفر بین‌شهرهای تهران و پرند در تردد هستند که بخش عمده‌ای از آنها از طریق آزادراه تهران-ساوه به محل کار خود دسترسی پیدا می‌کنند. در حقیقت دغدغه خانواده‌های این جمعیت قابل توجه، صحت و سلامت سرپرستان خانوارهایی است که برای امرار معاش، مجبورند هر روز با جاده مرگ مواجه شوند. این امر در حالی رخ می‌دهد که راه‌حل در دسترس و معقولی برای رفع مشکل موجود وجود دارد. در این بین، یکی از مشکلات اصلی شهر جدید پرند، فقدان سامانه حمل‌ونقل عمومی است که به‌عنوان یک مطالبه جدی و مردمی، از سوی سخنان امام جمعه شهر پرند مطرح می‌شود. حجت‌الاسلام مصطفی کاظمی، با بیان اینکه شهر پرند یکی از محروم‌ترین شهرهای کشور است، می‌گوید: «واقعا جای تأسف است که پرند، سیستم حمل‌ونقل عمومی ندارد. متروی این شهر به سمت تهران، با وجود پیشرفت فیزیکی قابل ملاحظه، معطل مانع مالی جدید مانده و دولت باید نگاه ویژه‌ای به این مسئله داشته باشد.»
 از سوی دیگر بازخوانی سخنان چند وقت پیش مقام معظم رهبری در مورد مشکلات حمل‌ونقلی شهرها، گویای این نکته مهم است که مسائل اینچنینی حتما راه‌حل علمی دارد. در مورد شهر جدید پرند که خط متروی آن دارای پیشرفت عملیات ساختمانی 90درصد است، امروز این پرسش مطرح است که چرا سرمایه‌گذاری صورت‌گرفته طی 9سال اخیر، ابتر و بی‌نتیجه مانده است؟
ارزش مستحدثات این خط به ارزش امروز کالا و خدمات، بیش از 3200میلیارد تومان بوده و تکمیل آن به 650میلیارد تومان منابع مالی نیاز دارد تا بتوان از 20کیلومتر مسیر ایجادشده راه‌آهن ریلی بین‌شهری، استفاده کرد.

راه‌حل چیست؟
با توجه به تخصیص منابع مالی به‌صورت سنواتی و در درازمدت که با تورم روزانه قیمت کالا و خدمات همراه شده است، هزینه‌های پروژه ‌ماه به ‌ماه افزایش یافته و ادامه این روند، تکمیل طرح را سخت‌تر و بغرنج‌تر می‌کند. از طرفی کمبود اعتبارات پروژه و همچنین مشکل کاهش ارزش اوراق خزانه اسلامی (ناشی از دستورالعمل‌های واگذاری با حفظ قدرت خرید و شرایط فروش اسناد در بازار سرمایه) باعث شده که عملا فقط حدود 50درصد مبلغ اسناد که منبع اصلی تأمین اعتبارات پروژه است، نقد شود.
در چنین شرایطی، به‌نظر می‌رسد تخصیص اعتباری درخور نیازهای واقعی خط متروی تهران-پرند از سوی سازمان برنامه و بودجه برای سال1401 می‌تواند بسیار کارساز و راهگشا باشد. اما این امر فقط یکی از شروط اصلی به ثمر نشستن پروژه مذکور است. از سوی دیگر شرکت عمران شهر جدید پرند که تحت نظر وزارت راه‌وشهرسازی فعالیت می‌کند به همراه استانداری تهران باید فکری عاجل برای تغییر کاربری اراضی قابل واگذاری به پیمانکاران اجرایی پروژه کنند تا قفل مشکلات مالی خط متروی تهران-پرند  باز شود.
شنیده‌ها حکایت از تصویب مسئله تغییر کاربری 25هکتار زمین در کارگروه زیربناهای استان برای تأمین منابع مالی پروژه دارد و به محض ابلاغ مصوبه توسط شورای برنامه‌ریزی استان تهران، امکان فروش اراضی مورد بحث وجود خواهد داشت.
علی امام، مدیرعامل شرکت متروی تهران که دیروز با تعدادی از خبرنگاران به بازدید پروژه رفته بود، از راهکار واگذاری زمین 25هکتاری کنار ایستگاه متروی پرند به پیمانکار برای حل مشکل کسری بودجه این خط خبر می‌دهد: «خط متروی پرند در امتداد خط یک متروی تهران است که از سه‌راه شاهد جدا می‌شود و تا شهر جدید پرند به طول ۵۰کیلومتر امتداد دارد. در سنوات گذشته بخشی از این خط تا فرودگاه بین‌المللی امام‌خمینی که طول آن ۳۱کیلومتر است راه‌اندازی شده و ۱۹کیلومتر از آن باقی مانده است. تکمیل این ۱۹کیلومتر مسیر رفت و برگشت که باقی مانده، چیزی در حدود ۲هزار و ۲۰۰میلیارد تومان منابع می‌خواهد که باتوجه به شرایط اقتصادی و تورم موجود در شرکت متروی شهر تهران، سناریویی برای این منظور پیش‌بینی شده است. برنامه ما این است که با بودجه ۷۵۰میلیارد تومانی یک خط از این مسیر راه‌اندازی شود تا مردم خوب پرند هرچه زودتر از نعمت مترو بهره‌مند شوند. حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰میلیارد تومان از بودجه عمرانی در شرایط حاضر و به نرخ امروز قابل تحقق است و حدود ۶۵۰میلیارد تومان هم کمبود منابع داریم و این کمبود براساس صورتجلسه‌ای‌که سال گذشته با حضور استانداری تهران، شرکت عمران شهرهای جدید و شهرداری پرند امضا شد، محقق می‌شود. بر این اساس توافق شد ۲۵هکتار از اراضی کنار ایستگاه متروی پرند با تغییر کاربری در اختیار پیمانکار مترو قرار بگیرد. این صورتجلسه هم‌اکنون عملیاتی نشده و متأسفانه هنوز نتوانسته‌ایم اقدام مؤثری در این خصوص انجام بدهیم. اگر این کار هرچه سریع‌تر انجام شود و این زمین در اختیار ما قرار بگیرد، می‌توانیم یک‌ساله پروژه را به سرانجام برسانیم و این خط را افتتاح کنیم. برای این منظور باید کارهای مربوط به تغییر کاربری این زمین توسط استانداری تهران انجام شده و تشریفات قانونی واگذاری آن انجام شود.»

افزایش 250میلیارد تومانی هزینه پروژه در یک‌سال
علیرضا کردرستمی، مجری پروژه خط متروی فرودگاه امام(ره) به شهر جدید پرند:

هر چقدر تکمیل و افتتاح پروژه خط متروی فرودگاه امام به پرند به تأخیر بیفتد با توجه به نرخ تورم هزینه‌های بیشتری به مردم و دولت تحمیل می‌شود. در اجرای این پروژه با توجه به اینکه سنواتی شده، یک اتفاق بدی که افتاد این است که به‌دلیل وجود تورم در کشور عملا ما هر سال نسبت به سال قبل مجبور شده‌ایم هزینه بیشتری را در برآوردهایمان پیش‌بینی کنیم. طی چند سال اخیر بودجه و منابعی که دولت اختصاص داده کمتر از تورم بوده است، یعنی ما همواره نسبت به آن چیزی که مدنظرمان بود عقب‌تر افتاده‌ایم. تجهیزات همان تجهیزات است و چیزی اضافه نشده، حتی در برخی موارد کمتر هم شده است، اما به‌دلیل رشد نرخ تورم و افزایش قیمت‌ها همواره عقب‌تر می‌افتیم. قطعا اگر قرار باشد نرخی که از پارسال به امسال منتقل شد امسال هم به سال بعد منتقل شود، بودجه ۷۵۰میلیاردی لازم برای راه‌اندازی یک خط، بالای هزارمیلیارد تومان خواهد شد. پارسال تا امسال حدود ۲۵۰میلیارد تومان هزینه پروژه افزایش یافته و از پارسال تا امسال به ما ۱۰۰میلیارد پول داده شده است. سال گذشته با همین سناریو، راه‌اندازی پروژه حدود ۵۰۰میلیارد تومان می‌شد، اما اکنون ۷۵۰میلیارد تومان شده است. البته حدود ۲۰۰میلیارد تومان تخصیص داده‌اند، اما این مبلغ در قالب اسناد خزانه اسلامی با سررسید ۱۴۰۳ بوده که سالی ۱۵درصد حفظ قدرت خرید به آن تعلق می‌گیرد. یعنی چیزی حدود نصف این اسناد در بازار سرمایه به نقدینگی تبدیل می‌شود و به داخل پروژه می‌آید تا صرف خرید مصالح و پرداخت دستمزد‌ها شود. به‌عبارت دیگر عملا این اسناد ۵۰درصد ارزش خود را از دست می‌دهند. اعداد و ارقامی که به‌عنوان یارانه‌های پرداخته‌شده توسط دولت و مردم برای جابه‌جایی جاده‌ای مسافر از شهر پرند به تهران بیان می‌شود، در واقع بسیار بیشتر است. در این محاسبات هیچ‌یک از هزینه‌هایی که برای تعمیرات و نگهداشت جاده و تصادفات احتمالی و غیره وجود دارد، لحاظ نشده است. شما میزان خسارت مالی ناشی از آلودگی هوا را چطور می‌توانید اندازه‌گیری کنید؟ آلودگی هوا فقط مختص ۳۵۰هزار اهالی پرند نیست و شامل ۱۰میلیون نفری می‌شود که در تهران سکونت دارند.  فکر می‌کنم با توجه به نرخ امروز میزان سرمایه‌گذاری که تاکنون در این پروژه انجام شده است، به ارزش روز چیزی حدود ۳هزار و ۲۰۰میلیارد تومان می‌شود. اما رقمی که برای تکمیل و راه‌اندازی پروژه نیاز داریم، بسیار کم است و فکر می‌کنم با توجه به رویکرد دولت جدید در بحث محرومیت‌زدایی، با حمایت دولت این پول تامین شود و در سال آینده با توکل به خدا از خجالت مردم دربیاییم.


پروژه 10 ساله
طرح ساخت متروی پرند که سال‌ها قبل مطرح شده بود از سال 1391 به مرحله اجرا رسید. تا سال 95 نزدیک 31 کیلومتر که تهران را به فرودگاه امام متصل می‌کرد ساخته شد اما ساخت بقیه مسیر به طول 19 کیلومتر همچنان باقی مانده است