مجردها، پشت چراغ‌قرمز مسکن دولتی

شرایط ثبت‌نام مسکن دولتی همان 3شرطی است که در قانون آمده و مجردها جز در 3مورد استثنایی مجاز به دریافت مسکن دولتی نیستند اما وزارت راه و شهرسازی پیشنهادی ارائه داده تا مجردها بتوانند به‌شرط تأهل در زمان تحویل واحد مسکونی، در نهضت ملی مسکن ثبت‌نام کنند که البته هنوز این پیشنهاد نیز به تصویب نرسیده و احتمال تصویب آن نیز ناچیز است.
به گزارش همشهری، شایعه‌ای که در مورد آزادشدن ثبت‌نام مجردان در نهضت ملی مسکن به راه افتاده درست نیست و براساس قوانین فعلی، به‌جز بانوان خودسرپرست بالای 35سال، نخبگان علمی و افراد معلول جسمی و حرکتی، ثبت‌نام هیچ مجردی در مسکن دولتی پذیرفته نخواهد شد.

3 شرط و 3 استثنا
در 4دهه اخیر، همواره 3شرط اصلی برای تخصیص یارانه‌های دولتی در حوزه مسکن مطرح بوده و در طرح‌های مسکن مهر، مسکن ملی و قانون جهش تولید مسکن نیز این 3شرط مدنظر قرار گرفته است. براساس ماده یک آیین‌نامه اجرایی قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، افراد فاقد‌مسکن به 3شرط مشمول دریافت مسکن دولتی یا تسهیلات یارانه‌ای موضوع این قانون هستند. شرط اول، متأهل یا سرپرست خانواربودن متقاضی است که البته در آخرین ویرایش‌های قانون، 3‌ استثنا برای ثبت‌نام مجردان مطرح شده و براساس آن زنان خود‌سرپرست مشروط به داشتن حداقل ۳۵سال سن، نخبگان علمی با معرفی بنیاد ملی نخبگان کشور و افراد معلول جسمی و حرکتی با دارا بودن حداقل ۲۰ سال سن و با معرفی سازمان بهزیستی کشور می‌توانند نسبت به ثبت‌نام و تحویل مسکن دولتی اقدام کنند.
در این میان، وعده‌های مسکنی مطرح‌شده در کارزار انتخابات ریاست‌جمهوری در مورد تسهیل مسکن و ازدواج جوانان باعث شد مطالبه‌ای برای ثبت‌نام مجردان در مسکن دولتی و زمینه‌سازی برای ازدواج آنها شکل بگیرد و وزارت راه و شهرسازی نیز پیشنهادی برای اصلاح قانون جهش تولید مسکن به‌منظور ثبت‌نام مجردان به‌شرط ازدواج تا زمان تحویل ارائه داد که البته هنوز مورد موافقت قرار نگرفته است اما باعث شده شایعه آزاد‌شدن ثبت‌نام مجردان در مسکن دولتی به‌صورت گسترده‌ای منتشر شود. حالا وزارت راه و شهرسازی با صدور اطلاعیه‌ای، ضمن تشریح شروط استثنایی مجردان برای دریافت مسکن دولتی، اعلام کرده است سایر مجردها امکان ثبت‌نام مسکن دولتی ندارند؛ گرچه این وزارتخانه همچنان پیگیر پیشنهاد خود برای حل این مشکل است. 2شرط دیگر مشمولان مسکن دولتی نیز این است که سرپرست خانوار متقاضی و افراد تحت تکفل او از تاریخ ۲۲‌بهمن ۱۳۵۷ از هیچ‌یک از امکانات دولتی یا امکانات نهادهای عمومی غیردولتی مربوط به تأمین مسکن شامل زمین، واحد مسکونی یا تسهیلات یارانه‌ای خرید و ساخت واحد مسکونی استفاده نکرده باشد و همچنین از تاریخ اول فروردین ۱۳۸۴ (تاریخ اجرای قانون برنامه چهارم توسعه) فاقد زمین مسکونی یا واحد مسکونی بوده و هیچ‌گونه مالکیت مسکونی برای آنها ثبت نشده باشد.

اما و اگرهای ثبت‌نام مشروط مجردها
وزارت راه و شهرسازی در اطلاعیه دیروز خود اعلام کرده است: هم‌اکنون تغییری در شرایط مجردها برای ثبت‌نام در طرح‌های مسکنی ایجاد نشده و پیشنهاد امکان ثبت‌نام مجردها در طرح جهش تولید مسکن به‌شرط تأهل در زمان تحویل واحد مسکونی در دست پیگیری است. فارغ از اینکه هدف از ارائه این پیشنهاد چه باشد و با اجرای نهضت ملی مسکن تا چه اندازه ازدواج مجردها تسهیل شود، این مسئله مطرح است که اگر ثبت‌نام مجردها با شرط آغاز شود و در زمان تحویل واحدهای مسکونی، بخشی از این افراد که احتمالاً تعدادشان نیز کم نیست موفق به ازدواج نشده باشند، تکلیف پروژه‌ها، آورده متقاضیان و تسهیلات اختصاص‌یافته به پروژه چه خواهد شد. شاید متولیان امر با گنجاندن یک بند مشروط در قرارداد که متقاضی را درصورت ازدواج‌نکردن از تمامی حقوق اقتصادی خود در مسکن دولتی محروم می‌کند، کفایت کند اما واقعیت این است که تبعات اجتماعی این حرکت چنان پررنگ و مهیب است که آخرالامر دولت را ناگزیر خواهد کرد با واگذاری واحدها بدون شرط ازدواج موافقت کند که در این صورت تبعیض آشکاری میان ثبت‌نام‌کنندگان و مابقی مجردها ایجاد خواهد شد.
به هر صورت، به‌نظر می‌رسد اگر دولت سیزدهم به‌دنبال تسهیل شرایط ازدواج جوانان مجرد است و می‌خواهد در نهضت ملی مسکن نیز مشوقی برای این افراد قرار دهد، بهتر است به‌جای واردکردن مشروط افراد به ثبت‌نام مسکن دولتی، مشوق‌های دیگری نظیر تسهیلات ارزان‌قیمت خرید مسکن با رقم قابل‌توجه درنظر بگیرد یا متعهد شود ازدواج‌های جدید را در پروژه‌هایی از مسکن دولتی که ظرفیت خالی دارند مشارکت دهد یا حتی پروژه‌های جدیدی برای آنها تعریف کند.

نهضت ملی مسکن رایگان نیست
ثبت‌نام نهضت ملی مسکن از 28مهر آغاز شده و تا 2روز پیش 632هزار نفر به‌عنوان متقاضی مسکن دولتی در سامانه ثمن وزارت راه و شهرسازی ثبت‌نام کرده‌اند. این ثبت‌نام تا 28آبان ادامه دارد و احتمالاً فاز بعدی ثبت‌نام نیز بعد از پایش و ساماندهی متقاضیان دسته اول آغاز خواهد شد اما جدای از اینکه متقاضیان مسکن دولتی باید 3شرط اصلی مدنظر قانون را داشته باشند، یک نکته دیگر هم که باید مورد توجه قرار گیرد این است که مسکن دولتی جز برای 3دهک پایین درآمدی که مشمول یارانه‌های دولتی هستند و قیمت زمین نیز برای آنها رایگان خواهد بود، مابقی متقاضیان فقط از کاهش هزینه‌های ساخت بهره‌مند می‌شوند و باید هزینه واقعی ساخت را به‌صورت آورده نقدی و تسهیلات بانکی بپردازند. به‌عبارت‌دیگر، اغلب کسانی که متقاضی مسکن دولتی هستند و در دهک‌های فقیر قرار ندارند، نباید مشکلی از نظر بدهکاری بانکی داشته باشند که دریافت اعتبار و گشایش حساب بانکی برای آنها را با مشکل مواجه کند و همچنین باید از عهده واریز آورده‌های نقدی برآیند در غیر این صورت، احتمال حذف آنها از پروژه‌های مسکونی وجود دارد. البته برخی از افراد بنا به تجربه مسکن مهر، معتقدند هر کسی به‌عنوان متقاضی شناخته و به پروژه معرفی شود، درهرصورتی با هزینه دولت خانه‌دار خواهد شد اما تجربه مسکن ملی نشان داده است این اعتقاد لزوماً درست نیست و بدون مشارکت اقتصادی فرد متقاضی، حتی احتمال شروع ساختمان هم منتفی است.