نگاه
توجه به بُعد نرم‌افزاری حمل‌ونقل عمومی
سیدمجتبی شفیعی- معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران
تجربه جهانی نشان می‌دهد که راه‌حل حمل‌ونقل و ترافیک شهرهایی شبیه تهران در 3بخش خلاصه می‌شود؛ اول، توسعه حمل‌ونقل عمومی، دوم، توسعه حمل‌ونقل پاک و سوم، محدودیت در استفاده از خودروهای شخصی. این 3موضوع در کنار هم می‌تواند سبب موفقیت در حمل‌ونقل و ترافیک شهر تهران شود. البته محورهای دیگری هم وجود دارد، ولی محورهای اصلی همین 3موضوع است. در مورد توسعه حمل‌ونقل پاک تقریبا کاری صورت نگرفته و در مورد محدودیت در استفاده از خودروهای شخصی کارهایی تنها با اعمال محدودیت طرح ترافیک انجام شده است. در واقع این دو محور جای کار بسیاری دارد؛ به‌خصوص در مورد حمل‌ونقل پاک.
با وجود این، در مورد توسعه حمل‌ونقل عمومی از بعد سخت‌افزاری فعالیت‌هایی در گذشته انجام شده که نشانه‌هایی از آن در برنامه‌های جاری دیده می‌شود و عموما توجه به حوزه سخت‌افزاری و توسعه ناوگان و در حوزه مترو توسعه شبکه، ایستگاه‌ها و خود واگن‌ها دارد. در واقع به حوزه نرم‌افزاری کم‌توجهی شده است، درحالی‌که پیشرفت‌هایی در دنیا اتفاق افتاده و در تهران چنین پیشرفت‌هایی در حوزه نرم‌افزاری دیده نمی‌شود.
همانطور که گفته شده، عمده تجهیزات شهرداری در ناوگان حمل‌ونقل عمومی بسیار فرسوده است.
یعنی حدود 10سال است که توجه جدی به این موضوع نشده و هزینه‌های صورت گرفته، صرفا در بحث بهره‌برداری از ناوگان موجود بوده است. با توجه به اینکه این ناوگان از نظر ضوابط و معیارهای آیین‌نامه‌ای به سن فرسودگی رسیده است، تقریبا کل ناوگان عمومی شهرداری فرسوده هستند؛ یعنی اتوبوس‌ها، ون‌ها، تاکسی‌ها و حتی واگن‌ها. این نیاز اضطراری است و برای این موضوع ردیف‌های بودجه‌ای از محل منابع شهرداری و اوراق مشارکت درنظر گرفته شده است. در گام نخست و کوتاه‌مدت، فعال‌سازی ظرفیت‌های موجود را در دستور کار قرار دادیم و منابعی از طرف شهرداری تزریق شد.
درمورد اتوبوسرانی ما چند برنامه فوری داریم. یکی بحث قرارداد 175دستگاه اتوبوس هست که 110دستگاه تحویل شرکت واحد اتوبوسرانی شده و آنها در حال تجهیز امکانات جی‌پی‌اس و کارتخوان هستند. اگر منابع شهرداری اجازه دهد 100دستگاه دیگر را امسال خریداری خواهیم کرد. در مورد مابقی ناوگان اتوبوسرانی باید بگویم که بخش قابل توجهی از اتوبوس‌ها به دلایل مختلف متوقف هستند. برای مثال، 700دستگاه به‌دلیل عیب در مخازن سی‌ان‌جی کار نمی‌کنند که طی روزهای آینده ان‌شاءالله قرارداد تعویض مخازن بسته می‌شود. البته 600دستگاه آن به‌دلیل نواقص مکانیکی و کمبود لوازم یدکی دچار مشکل هستند و قرار است شهرداری بودجه‌ای بابت آن دهد و تا آخر سال تمامی اتوبوس‌ها وارد ناوگان حمل‌ونقل شود. هم‌اکنون ناوگان فعال حدود 2هزار دستگاه است و امیدوار هستیم تا پایان سال آن را حداقل به 3هزار دستگاه اتوبوس برسانیم. البته برنامه‌های جانبی دیگری هم برای تامین ناوگان جدید داریم و از آنجایی که قطعی نشده، نمی‌توانیم قول دهیم، اما بحث استفاده از ظرفیت‌هایی است که در قانون پیش‌بینی شده است. در تلاش هستیم تا در اوایل سال آینده بتوانیم بخشی از ناوگان جدید اتوبوسرانی را از منابع دیگری تامین کنیم.
در بحث تاکسیرانی هم پروژه نوسازی 10هزار دستگاه را دنبال می‌کنیم که تاکنون حدود 3هزار دستگاه عملیاتی شده و اگر منابع دولتی کمک کنند، 7هزار دستگاه مابقی نیز نوسازی می‌شود. در مورد ناوگان ون هم برنامه‌ریزی کرده‌ایم و از آنجایی که در زمینه منابع به جمع‌بندی نرسیده‌ایم، هنوز نمی‌توانیم قول بدهیم. یکسری اقدامات دیگر مانند اورهال قطارهای مترو هم داریم و 68واگن تا پایان سال اورهال خواهند شد. البته این واگن‌ها خارج از ناوگان نیستند، ولی به مرحله اورهال رسیده‌اند. موضوع دیگری که پیگیری می‌کنیم، جنبه نرم‌افزاری دارد؛ در مورد بازنگری کل شبکه اتوبوسرانی، هم از نظر خطوط اتوبوسرانی و موقعیت ایستگاه‌ها و هم از نظر سیستم مدیریت اعزام ناوگان. با توجه به امکاناتی که در دنیا برای مدیریت بهینه در شهرهای توسعه‌یافته استفاده می‌شود، در تلاش هستیم تا پایان سال سامانه‌ای را برای مدیریت بهینه اعزام ناوگان در اتوبوسرانی مستقر کنیم. متأسفانه با وجود توجه به بعد سخت‌افزاری در بعد نرم‌افزاری ناوگان اتوبوسرانی و تاکسیرانی عقب‌ماندگی بسیاری وجود دارد.
