یک رأی دیگر برای تخریب خانه تاریخی 150ساله در قلب پایتخت

محمد باریکانی/ خبر‌نگار
دیوان عدالت اداری حکم نهایی تخریب خانه حسام‌السلطنه ملقب به حسام لشگر و فرزند سیزدهم عباس میرزا ولیعهد ناکام فتحعلیشاه قاجار را به درخواست مالک این خانه ثبت ملی شده صادر کرد. اکنون بیم آن می‌رود که این خانه که در محدوده بازار تهران قرار دارد به‌زودی تخریب شود.

 خانه تاریخی حسام لشگر تاکنون 2مرتبه به ثبت ملی رسیده است. پیگیری‌های همشهری از دبیر کمیته حفاظت از خانه‌های تاریخی شهر تهران مشخص کرد که مالک کنونی این خانه تاریخی در سال91 درخواست تخریب و نوسازی این خانه ثبت ملی شده را به شهرداری تهران ارائه کرده بود. در تاریخ 4اسفندماه سال 91نیز شهرداری تهران در نامه‌ای به میراث فرهنگی استان تهران،  تاریخی بودن این خانه را استعلام کرده بود. مسعود نصرتی،  مدیرکل اسبق اداره میراث فرهنگی استان تهران نیز در سوم شهریورماه  سال 92 با ارسال نامه‌ای به شهرداری منطقه 12تهران اعلام کرد که خانه حسام لشگر یک بنای ثبتی است و تخریب آن ممنوع است.

مالک کنونی خانه حسام لشگر که از این دو نامه مطلع شد به دستگاه قضایی شکایت برد تا خانه تاریخی 150ساله حسام لشگر را از ثبت ملی خارج کرده و با تخریب این خانه تاریخی شروع به ساخت‌وساز کند. رأی اولیه دیوان عدالت‌اداری در 15 اردیبهشت سال 93 صادر شد. دادگاه  با استناد به اینکه بنا با وجود قدمت،  تاریخی نیست و تشریفات ثبت که نخستین مرحله آن،  اطلاع به مالک است رعایت نشده،  حکم به خروج خانه حسام لشگر از فهرست آثار ملی داد.



رأی نهایی براساس کارشناسی اشتباه

اما اداره میراث فرهنگی استان تهران به این رأی اعتراض کرد و در تاریخ 27تیرماه سال 95رأی قطعی دیوان عدالت اداری صادر شد. در این رأی آمده است: براساس اظهارنظر کارشناس رسمی دادگستری، این بنا جدیدالاحداث است و قدمت کمتر از 40سال دارد.

 مشخص نیست کدام کارشناس رسمی دادگستری این بنای تاریخی را که احداث آن به اواسط دوره قاجار بازمی‌گردد کارشناسی کرده و قدمت آن را 40سال تخمین زده است تا براساس همین کارشناسی اشتباه،  رأی قطعی دیوان عدالت اداری صادر شود.

یک‌ماه پس از صدور رأی قطعی دیوان عدالت اداری برای خروج از ثبت خانه حسام لشگر،  ابلاغیه دیوان به شهرداری منطقه 12ارسال شد تا اجازه تخریب و نوسازی این بنای تاریخی ثبت ملی شده کشور نیز صادر شود.اما ابلاغیه مشمول زمان شد تا آنکه در دی‌ماه سال 95، دیوان عدالت اداری با پیگیری مالک کنونی خانه حسام لشگر، به شهرداری تهران اخطار داد که چرا به ابلاغیه صادرشده توجه نشده است.

در این اخطار آمده بود درصورت بی‌توجهی به ابلاغیه دیوان عدالت اداری، حسب قانون برخورد می‌شود. حداقل برخورد قانونی،  انفصال از خدمت شهردار منطقه12 و معاون او بود. شهرداری منطقه12 نیز پس از اخطار دیوان عدالت اداری در بهمن‌ماه سال 95بار دیگر نامه‌ای به اداره میراث فرهنگی استان تهران ارسال کرد و از رجبعلی خسروآبادی،  مدیرکل وقت میراث فرهنگی استان تهران خواست که به ابلاغیه دیوان عدالت اداری توجه شود.

خسروآبادی نیز 4روز بعد در نامه‌ای به شهرداری منطقه 12تهران اعلام کرد: ضمن اجرای رأی دیوان عدالت اداری به‌دلیل قرارگیری خانه حسام لشگر در عرصه ثبتی مجموعه بازار،  ساخت‌وساز در این محدوده مشمول ضوابط و مقررات حاکم بر بافت تاریخی است. بدین‌ترتیب مجوز میراث فرهنگی استان تهران نیز در لفافه صادر شد.

5روز پس از ارسال نامه خسروآبادی به شهرداری منطقه 12تهران،  معاونت معماری و شهرسازی این منطقه نقشه‌های یک دو هزارم خانه تاریخی حسام لشگر را برای سازمان میراث فرهنگی ارسال می‌کند تا نتیجه بررسی‌های میراث فرهنگی برای تخریب و نوسازی خانه حسام لشگر در اختیار شهرداری قرار گیرد و مجوز تخریب خانه 150ساله فرزند عباس‌میرزا در تهران صادر شود. تاکنون البته سازمان میراث فرهنگی به شهرداری منطقه 12تهران هیچ پاسخی نداده است، اما دوستداران و فعالان میراث فرهنگی نگران طی شدن مراحل نهایی صدور مجوز تخریب و نوسازی این خانه ثبت ملی شده  در شهرداری تهران و تخریب ناگهانی آن در تعطیلات پیش‌رو هستند.



   تنها بنای بازمانده از حسام لشگر



 خانه تاریخی حسام لشگر در کوچه‌ای به همین نام در محدوده بازار تهران قرار دارد. گفته می‌شود احتمالا این خانه ثبت ملی شده بخشی از املاک حسام السلطنه فرزند سیزدهم عباس‌میرزا ولیعهد ناکام فتحعلیشاه قاجار است که باغ و گذر بزرگ اول بازار تهران یعنی گذر نوروزخان نیز متعلق به او بود و روزهای جمعه از قنات مهرگرد کاخ گلستان سیراب می‌شد. خانه حسام لشگر تنها بنایی است که از املاک حسام لشگر در تهران باقی‌مانده است. میرزا حسام السلطنه ملقب به حسام لشگر که نام اصلی او سلطان مراد بود پسر سیزدهم عباس میرزا،  ولیعهد فتحعلیشاه قاجار بود که سال 1233قمری در تهران به دنیا آمد و 73سال بعد در مشهد فوت کرد. آنطور که در پرونده ثبتی خانه تاریخی حسام لشگر آمده است این خانه دارای ارزش‌های معماری بی‌نظیر و تزئینات زیبا و ناب دوره قاجار است و همین ارزش‌ها به ثبت ملی این خانه تاریخی در بازار تهران منجر شد. خانه حسام لشگر یک خانه تاریخی است و در فهرست آثار ملی کشور نیز ثبت شده است اما فعالان میراث فرهنگی به همشهری گفته‌اند که احتمالا اشتباه کارشناس رسمی دادگستری در تعیین ارزش این بنای تاریخی برای ماندگاری در فهرست آثار ملی کشور،  موجب نهایی شدن رأی دیوان عدالت اداری به نفع مالک این بنای تاریخی برای ساخت‌وساز در قلب تهران شده است.