ترویج فرهنگ کتابخوانی به شیوه مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک
اهدای کتاب به نیت ترقی معارف
بهاره خسروی
مطالعه نقش مهمی در شکل‌گیری ارتباط افراد با جهان پیرامونشان دارد.
در واقع، با دانش و آگاهی که از راه مطالعه کسب می‌شود درک و اندیشه فردی نسبت به جهان هستی تغییر پیدا می‌کند و در نهایت رشد خرد و کمال فردی و اجتماعی حاصل می‌شود. در امتداد این سخن است که طرح «مهر علوی؛ دانش رضوی» مدتی است از سوی مؤسسه، کتابخانه و موزه ملی ملک در قالب اهدای کتاب به کتابخانه‌های مناطق کم‌برخودار اجرا می‌شود؛ طرحی که در آن فرصت برابر مطالعه و دسترسی به منابع ارزشمند برای همه در سراسر کشور فراهم می‌شود.
سری به مؤسسه، کتابخانه و موزه ملی ملک زدیم و با تعدادی از بانیان اجرای طرح گفت‌و‌گو کردیم. اگر علاقه‌مند به مشارکت در کار خیر و خداپسندانه یا نذر فرهنگی هستید، خواندن این گزارش خالی از لطف نیست.
حاج حسین آقا ملک سال ۱۳۱۶ با ۲ نیت مشخص همه اموالشان را وقف آستان قدس رضوی کرد: «ترقی معارف» و «حفظ‌الصحه» مهم‌ترین اهداف این واقف بزرگ تهرانی بود. مدیرعامل مؤسسه، کتابخانه و موزه ملی ملک با اشاره به این موضوع سر صحبت را باز می‌کند: «نگاه حاج حسین آقا به توسعه معارف برای عموم مردم بود و به همین دلیل کتابخانه و موزه را راه‌اندازی کردند و چنین است که از آن به‌عنوان ملی یاد می‌شود. در واقع، بیشتر فعالیت‌های کتابخانه و موزه بنا به خواست و ادای وصیت‌بانی است.
کتابخانه از زمان حیاتشان شروع به کار کرد و به‌تدریج، بخش‌های مختلف آن تکمیل شد و امروزه بسیاری از آثار ارزشمند موجود در آن، مانند تصویر آثار موزه‌ای و نسخه‌های خطی و سنگی، بنا به مقتضیات زمان، تبدیل به آثار دیجیتالی شده‌اند. فعالیت‌های کتابخانه‌ای، نمایش موزه‌ای آثار و خدمات دیگر به‌صورت مجازی درآمده‌اند تا امکان استفاده و دسترسی بیشتری برای عموم مردم فراهم شود.» به گفته دکتر «غلامرضا خواجه‌سروی»، همه تغییرات و خدمات فرهنگی و آموزشی این مجموعه در امتداد نیت واقف و برای‌ترقی معارف و ترویج فرهنگ و هنر ایرانی – اسلامی است.
- گامی به سوی استاندارد‌های جهانی
نگهداری از آثار و اشیای نفیس ارزشمند، نسخه‌های خطی، کتاب‌های سنگی و چاپی نیازمند دقت و ظرافت‌های زیادی است تا از گزند آسیب‌دیدگی و فرسودگی و تخریب در امان بمانند. مناسب‌سازی و راه‌اندازی آزمایشگاه تخصصی، یکی از گام‌های بلند مؤسسه، کتابخانه و موزه ملی ملک برای رسیدن به استاندارهای جهانی بود.
«مهدی یساولی»، مسئول روابط‌عمومی مؤسسه، کتابخانه و موزه ملی ملک، با بیان این مطلب توضیح می‌دهد: «با توجه به افزایش حجم دریافت هدایا و آثار وقفی، این نیاز احساس شد تا همه این آثار حفظ شوند. به‌ویژه در این روزهای شیوع «کووید‌ـ ۱۹» که مردم مجبور به خانه‌نشینی شده‌اند، کوشیده‌ایم تا ارائه خدمات موزه به شهروندان متوقف نشود و فعالیت بخش‌های آزمایشگاه، مرمت، مستندنگاری و صحافی حرفه‌ای با کمترین خللی انجام می‌پذیرد. در واقع، با این اقدام، علاوه بر خدمت‌رسانی به شهروندان، از تخریب و از میان رفتن آثار ارزشمند پیشگیری می‌شود.»
به گفته یساولی، با همه این اقدامات باز هم بخشی از کتاب‌های اهدایی موجود در کتابخانه بی‌استفاده می‌ماند که باید برای استفاده بهینه از آنها فکری می‌شد و با اجرای طرح «مهر علوی؛ دانش رضوی» افراد بیشتری به کتابخوانی دعوت می‌شوند.
- وقف و اهدای هدایای ارزشمند
بر اساس وقف‌نامه و پیگیری‌های همه بخش‌ها در مؤسسه، کتابخانه و موزه ملی ملک تلاش بر این بود تا خدمات این مجموعه فرهنگی با دریافت و حفظ آثار ارزشمند و نفیس فرهیختگان، علما و دانشمندان، ادیبان، باعث اشاعه دانش میان همه اقشار جامعه شود. «پیمان سمندری»، کارشناس کتابخانه و موزه ملی ملک، با بیان این مطلب، درباره هدایا ارزشمند اهدایی به کتابخانه و موزه می‌گوید: «دیدار و بازدید افراد صاحب‌نام از موزه و کتابخانه و آشنایی آنها با بخش‌های متنوع موزه فرصت خوبی شد تا برای حفظ آثار ارزشمند تاریخی و فرهنگی، مانند کتاب، دست‌نوشته، نسخ خطی و سنگی به‌یادگارمانده از عزیزانشان، و همچنین دسترسی همگانی به گنجینه موزه ملک، این قبیل آثار را وقف و هدیه کنند.»
اهدای ۷۰۰۰ جلد از آثار مرحوم «بیژن الهی»، آثار استاد «حسین زمرشیدی»، چهره ماندگار معماری، آیت‌الله عظمی «شبیری زنجانی»، مرحوم «رفیعی مهرآبادی»، مجموعه «روشن ضمیر»، «ضیایی»، «فخار»، «فیض»، «سودآور»، «چیت‌چیان» و «حسینیان» و همچنین آثار انتشارات ملک، انتشارات علمی و فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی، پژوهشکده مطالعات اجتماعی، بنیاد فارابی، مجلس شورای اسلامی، وزارت نفت و مجموعه تشخیص مصلحت نظام، مرکز اسناد اسلامی، انتشارات به نشر و انتشارات شهرداری تنها بخشی از مهم‌ترین آثار اهدایی به موزه و کتابخانه ملک در چند سال اخیر است که مدیرعامل این مجموعه از آن یاد می‌کند.
اهدای آثار مازاد به کتابخانه‌های کم‌برخوردار
بر اساس قانون وقف‌نامه، اجازه خروج اموال وقفی از موزه امکان ندارد و از طرفی، حجم اهدای آثار ارزشمند دائم رو به افزایش است و نگهداری از این حجم وسیع کتاب فضای بیشتری را می‌طلبد. بر این اساس، از مردادماه گذشته، همزمان با شب‌عید غدیر، طرح «مهر علوی؛ دانش رضوی» برای اهدای کتاب به مناطق و کتابخانه‌های کم‌برخوردار مطرح شد.
دکتر «غلامرضا خواجه‌سروی» درباره نحوه اجرای این طرح توضیح می‌دهد: «در این برنامه با اطلاع‌رسانی و دعوت از علاقه‌مندان برای مشارکت در طرح اهدای کتاب و همچنین هماهنگی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، استان‌های محروم، مدارس کودکان‌کار و خیابان و کودکان کم‌برخودار شناسایی شدند و ۸ مجموعه بزرگ که حاوی ۱۰ جعبه کتاب بود ـ در هرکدام از آنها به‌طور متوسط ۵۰ جلد کتاب از کتاب‌های مازاد مجموعه جاسازی شد ـ و در مجموع بیش از ۴۰۰۰ جلد در کتابخانه‌های استان سیستان و بلوچستان، ۱۰۰ موزه و ۲۰۰ کتابخانه ویژه آثار دفاع‌مقدس کشور توزیع شد.»
خواجه‌سروری با اشاره به ادامه این روند برای ترویج و توسعه فرهنگ کتابخوانی و دسترسی آسان به کتاب اضافه می‌کند: «با این اقدام، در انبار کتاب‌ها فضای خالی ایجاد شد تا دوباره پذیرای کتاب و آثار اندیشمندان و مجموعه‌های باارزش آنها باشیم و چراغ این سنت حسنه همچنان روشن بماند و بتوانیم کتاب‌ها را به مناطق محروم ارسال کنیم تا قدمی هرچند کوچک برای تحقق وصیتنامه حاج حسین آقا ملک برداریم.»
در همینه زمینه :
