بدهی انباشته سینماداران به صاحبان فیلم‌ها
اکران ورشکستگی
کرونا و مشکلات اقتصادی، سینمای وابسته به حمایت ایران را با چالش‌هایی مواجه کرده که چشم‌انداز آن رکود طولانی‌مدت و چه‌بسا تعطیلی موقتی و ورشکستگی بخش‌خصوصی فعال در این حوزه است. تقریبا در 2سال گذشته، اغلب سینماداران درآمد چندانی نداشته‌اند و حتی برخی از آنها مجبور به کاهش نیرو یا تعطیلی مقطعی برای به حداقل رساندن مخارج نگهداری از سالن‌هایشان شده‌اند. از سوی دیگر، تهیه‌کنندگان و پخش‌کنندگان فیلم‌های به نمایش درآمده در سالن‌های سینما خواهان دریافت سهم قانونی خود از نمایش فیلم‌هایشان هستند و برخی از مطالبات آنها از سینماداران به پیش از شیوع کرونا بازمی‌گردد. در دوران کرونا که تعداد تماشاگران سینما به‌شدت نزول کرد و طبعا درآمد حاصل از فیلم‌ها کاهش یافت، جدال تهیه‌کنندگان و پخش‌کنندگان فیلم‌ها با سینماداران برای دریافت حقشان از نمایش فیلم‌ها ابعاد جدیدی یافت. رابطه صاحبان آثار و سینماداران از قدیم‌الایام، به‌دلیل نبود سیستم نظارتی شفافی که بتواند میزان دقیق فروش هر فیلم را تأیید کند، رابطه پرفراز‌ونشیبی بوده است. با کاهش درآمد سینماها به سبب شیوع کرونا، طبعا تیرگی بیشتری بر این رابطه حاکم شد. اغلب مخاطبان عام سینما از مناسبات کاری میان دست‌اندرکاران سینما آگاهی ندارند و لزومی هم ندارد برای دیدن فیلمی از این روابط آگاه باشند اما اگر تعطیلی سینمای ایران مشکلی قریب‌الوقوع باشد، آگاهی از مشکل میان سینماداران و صاحبان آثار می‌تواند برای عده‌ای از سینماروها مهم باشد.
بدهکاران؛ بدون فیلم جدید
هفته گذشته، در جلسه شورای صنفی نمایش، مقرر شد سینماهایی که بدهی مالی دارند امکان اکران فیلم جدید نداشته باشند. مرتضی شایسته، دبیر و سخنگوی شورای صنفی نمایش، درباره مبلغ بدهی سینماداران و محرومیت آنها از اکران فیلم جدید گفت: «میزان بدهی سینماداران بسیار زیاد است؛ چیزی در حدود ۱۶۰ تا ۲۰۰میلیارد تومان بدهی دارند که باید پرداخت شود.» وی در پاسخ به اینکه سینماداران چگونه بدهی خود را پرداخت کنند درحالی‌که فیلم جدیدی برای اکران ندارند، اظهار کرد: «پرداخت بدهی آنها منوط به اکران فیلم جدید نیست؛ سینماداران می‌توانند این بدهی را حتی با وجود اکران‌نشدن فیلم جدید پرداخت کنند.» در طول 2سال گذشته، جز فیلم «دینامیت»، اغلب فیلم‌ها فروش خوبی نداشته‌اند و سینماداران همواره خواهان نمایش فیلم‌های پرفروش بوده‌اند تا بتوانند از عهده تعهدات و مخارجشان برآیند؛ ولی در وضعیتی که واکسیناسیون کند و روند پرشتاب کرونا میل عمومی به سینما رفتن را به‌شدت تقلیل داده، صاحبان آثار پرفروش صلاح نمی‌دانند که ریسک کنند و فیلم خود را قربانی خواست سینماداران کنند. هیچ تضمینی نیست که سینماداری با اکران فیلمی جدید بتواند دیون خود را ادا کند و از عهده مخارج روزمره سینمایش هم برآید. از سوی دیگر، این سؤال مطرح است که از بدهی 160تا 200میلیاردی سینماها چه مقدار آن مربوط به بخش‌خصوصی است و چه مقدارش به نهادهایی مثل حوزه هنری که بزرگ‌ترین سینمادار کشور است اختصاص دارد.
وام‌های بی‌تسکین
شهریور سال گذشته، محمدرضا صابری، دبیر و سخنگوی انجمن سینماداران، اعلام کرد انجمن سینماداران به تمام سینماهایی که به دفاتر پخش بدهکار هستند، فراخوان داده تا میزان بدهی خود را به انجمن اعلام کنند تا انجمن نیز اسامی آنها را به سازمان سینمایی اعلام کند. قرار بود وامی در حدود 17میلیارد تومان به سینماهای بدهکار پرداخت شود تا ظرف 72ساعت بدهی خود را به دفاتر پخش فیلم پرداخت کنند. حالا که بدهی سینماداران 160تا 200میلیارد تومان تخمین زده شده به راحتی می‌توان گفت که این وام 17میلیاردی حتی به اندازه یک مُسَکن هم برای فرونشاندن دردی که به جان سینمای ایران افتاده اثر ندارد. پیش‌تر نیز در اسفند 1398و در اوان کرونا، سازمان سینمایی از اعطای تسهیلات بانکی به سینماها خبر داده بود. قرار بر این بود که این تسهیلات صرفا به سینماهای فعال با مالکیت یا بهره‌بردار بخش‌خصوصی که ۱۲۶سینما (۳۱۴ سالن) را در‌بر‌می‌گرفت، تعلق گیرد اما مبلغ این وام چقدر بود؟ مطابق اعلام سازمان سینمایی، به ازای هر سالن سینما مبلغ ۱۰۰میلیون ریال (10میلیون تومان) به‌صورت قرض‌الحسنه اعطا می‌شد. این رقم حتی در همان اواخر سال 1398نیز به هیچ وجه رقمی نبود که بتواند گره از کار پرگره سینماداران باز کند. البته برخی سینماداران در گفت‌وگو با رسانه‌ها از اعطا نشدن تسهیلات یا روند سخت و پردردسر دریافت وام‌ها ابراز نارضایتی کردند و از انفعال سازمان سینمایی حسین انتظامی و دولت دوازدهم در ایام کرونا در حمایت از سینماداران خبر دادند.
انجمن سینماداران؛ حامی یا خاطی؟
محمد قاصداشرفی، رئیس انجمن سینماداران، درباره مصوبه شورای صنفی نمایش مبنی بر اینکه سینماهای مقروض اجازه اکران فیلم جدید ندارند، به مهر گفت: «اشکالی ندارد، این کار را بکنند، اگر دولت دوست دارد سینما داشته باشد باید مستقیم به سالن‌های سینما کمک کند. ۸۷سینما در کشور به صاحبان فیلم‌ها بدهکار هستند. اگر دولت و شورای صنفی نمایش می‌خواهد سینماها تعطیل شوند، ایرادی ندارد. اگر چنین صلاح می‌دانند که این ۸۷سینما تعطیل شود، اشکالی ندارد اما این در تناقض با دولتی است که مدعی حمایت از سینماست.» قاصداشرفی سعی کرده تصمیم شورای صنفی نمایش را به گردن دولت سیزدهم بیندازد، درحالی‌که اعضای این شورا را می‌توان از منصوبان دولت پیشین دانست و هنوز حتی رئیس جدید سازمان سینمایی از سوی وزیر ارشاد انتخاب نشده که وضع فعلی سینما را بتوان به پای دولت جدید نوشت.
قاصداشرفی در ادامه با انتقاد از اینکه فیلم‌های در حال اکران از حمایت دولتی برخوردار هستند اما به سینماها کمکی نمی‌شود گفت: «من در شورای صنفی هم از همکاران سینمایی خواستم که فرصت داده شود تا سینماها بدهی خود را پرداخت کنند. هیچ‌کدام از اعضای انجمن سینماداران منکر این موضوع نیستند و این حق قانونی و شرعی صاحبان آثار است که پول‌های خود را دریافت کنند اما هم‌اکنون شرایط سینماها بد است. یا باید به سینماداران فرصت داده شود و یا دولت کمک فوری به سینماها کند و تسهیلاتی برای سالن‌های سینما درنظر گرفته شود تا از این بحران گذر کنیم.» هرچند قاصداشرفی به واسطه جایگاه صنفی‌اش سعی در حمایت از سینماداران دارد اما آبان سال گذشته مدیر «سینما اریکه ایرانیان» در گفت‌وگو با خبرگزاری برنا به نکته‌ای اشاره کرد که جایگاه انجمن سینماداران را زیر سؤال می‌برد. مدیر سینما اریکه ایرانیان گفته بود: «سینما اریکه ایرانیان از ماه آبان، آذر و دی‌ماه سال گذشته[سال 1398] بدهی‌هایی داشته که ما حدود 3ماه پیش این بدهی‌ها را پرداخت کردیم اما این پول به‌حساب انجمن سینماداران واریز شد و به‌نظر می‌رسد انجمن نسبت به پرداخت این بدهی‌ها اقدامی نکرده است. ما پس از اعتراض صاحبان آثار نسبت به عدم‌تسویه حساب سینماداران مبلغ بدهی را با فاکتور به انجمن پرداخت کردیم اما طبق تماسی که چند پخش‌کننده با سینما داشته‌اند نسبت به عدم‌پرداخت بدهی اعتراض داشته‌اند و از این تماس‌ها من به این نتیجه رسیدم که به‌نظر می‌رسد انجمن سینماداران همچنان پول را پرداخت نکرده است. این مشکل پیش‌تر وجود نداشت و ریشه چنین معضلی را در شیوع ویروس کرونا می‌دانم.» با تمام این تفاصیل، آیا می‌توان سینمای ایران را سینمایی ورشکسته دانست که به ضرب و زور حمایت دولتی نفس می‌کشد و اگر دستگاه حمایتی را از آن جدا کنیم، شاهد تعطیلی سینما در ایران خواهیم بود؟
سود سینماداران؛ ضرر تهیه‌کنندگان
مصطفی کیایی که کارگردان فیلم مطرب(1398) پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران است، سال گذشته درباره مطالباتش از سینماداران گفت: «طبق آیین‌نامه‌ای که در سازمان سینمایی موجود است، تمامی سینماداران بعد از اتمام اکران فیلم‌ها تا 2هفته فرصت دارند که با صاحبان آثار تسویه کنند. این قانون در صنعت سینمای ما معنایی ندارد. پس از اینکه 6ماه از اکران فیلمم گذشت، باز هم سینماداران با من تسویه نکردند؛ ناگهان کرونا آمد و اوضاع بدتر شد. تا امروز هنوز به پولم نرسیده‌ام. سینماداران با پول حاصل از فروش فیلم‌ها، سود خوبی به‌دست آوردند. با ترمیم سالن‌ها و اضافه کردن پردیس‌های سینمایی به این چرخه اوضاع برای سینماداران بهتر هم شد، اما ضررهای چند صدمیلیونی برای ما باقی ماند. این موضوع برای هیچ‌کس اهمیتی ندارد. روش تسویه فیلم‌ها آن هم با فروش فیلم بعدی یک تهیه‌کننده، روش بسیار غلطی است. متأسفانه این چرخه معیوب همچنان ادامه دارد.» سعید خانی، تهیه‌کننده و پخش‌کننده سینما نیز سال گذشته در مصاحبه‌ای وعده دولت به سینماداران مبنی بر پرداخت بدهی آنها به صاحبان آثار را باعث انصراف سینماداران از پرداخت بدهی هایشان دانست. اتحادیه تهیه‌کنندگان سینمای ایران نیز سال گذشته در بیانیه‌ای از تهیه‌کنندگان در جهت دریافت حق خود از سهم فروش فیلم‌هایشان حمایت کرد. در بخشی از این بیانیه آمده بود: «از آنجا که عمده طلب تهیه‌کنندگان مربوط به قبل از اپیدمی کرونا است، در مواردی بیش از یک سال است که این هنرمندان پولی را که تماشاگران به گیشه پرداخته‌اند، دریافت نکرده‌اند. با توجه به افت ارزش پول ملی، این بدهکاران نه‌تنها باید اصل سهم صاحبان فیلم‌ها را پرداخت کنند، بلکه لازم است که نسبت به جبران ضرر و زیان ناشی از این تأخیر فاحش، اقدام نمایند.» مطالبات صاحبان آثار هنوز پرداخت نشده و سینماداران هم بی‌تماشاگر بودن فیلم‌ها را دلیل پرداخت نکردن دیونشان عنوان می‌کنند.
در همینه زمینه :
